«هنرِ هوشِ مصنوعی»؛ نگاهی به هنر و خلاقیت از منظر هوش مصنوعی

به گزارش خبرگزاری سینا، «هوش مصنوعی توانسته به ما کمک کند تا درک جدیدی از معنای رابطه انسان و ماشین داشته باشیم. رابطه‌ای که نه در تقابل با انسان بلکه در همکاری انسان و ماشین است. امروزه هوش مصنوعی می‌تواند دنیاهای جدید و خارق العاده ای متشکل از تصاویر جذاب صداهای متنوع و داستان‌های شگفت انگیز ایجاد کند که قبلاً تجربه نکرده‌ایم. شاید مهمترین سؤالی که در خصوص هوش مصنوعی و هنر ممکن است مطرح شود این است که آیا هوش مصنوعی و به طور کلی ماشین می‌تواند خلاق باشد؟ سؤال دیگری که ممکن است مطرح شود آن است که آیا هنری که توسط یک ماشین ساخته شده، ارزشمند است؟ از سوی دیگر چگونه می‌توان خلاقیت هنر هوش مصنوعی را ارزیابی کرد؟» این را در پشت جلد کتاب «هنرِ هوشِ مصنوعی»می‌خوانیم.

یونس سخاوت دکترای علوم کامپیوتر در دانشگاه مموریال که دوره پسادکترای خود را هم در دانشگاه آلبرتای کانادا با کار روی توسعه پایگاه‌های دانش از طریق الگوریتم‌ای هوش مصنوعی گذرانده است، نویسنده کتاب پیش روست. او در پیشگفتاری که برای کتاب خود، «هنرِ هوشِ مصنوعی»، نگاشته، نوشت: «معتقد هستم مشابه انقلابی که با ظهور اینترنت در حوزه فناری اطلاعات رخ داد انقلاب دیگری در آینده‌ای نزدیک با بلوغ هوش مصنوعی و تأثیرگذاری آن در همه حوزه‌ها به وقوع خواهد پیوست. انقلابی که در حال باز تعریف رابطه انسان و ماشین است. آنچه که در رابطه هنر و هوش مصنوعی در سال‌های اخیر مطرح شده است، ایجاد اثر هنری خلاقانه با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی است. خلاقیت هنری یکی از اسرار آمیزترین دستاوردهای وجود انسان است. مفهومی که صرفاً به معنای نوآوری و خلق چیزهای جدید نیست دنباله ای جدید از نت‌ها که توسط کودکی برای اولین بار نواخته می‌شود تا زمانی که توسط جمعی پذیرفته نشود خلاقیت محسوب نمی‌شود. این مساله از سویی دیگر بیانگر آن است که آنچه در یک دوره یا مکان به عنوان اثری خلاقانه به حساب می‌آید ممکن است در دوره ای دیگر مضحک و بی‌معنی قلمداد شود».

این کتاب علاوه بر مقدمه که خود در دو بخش «هنر انسانی و هنر هوش مصنوعی» و «ورود هوش مصنوعی به بازار هنر» نگاشته شده است، هفت فصل دیگر دارد: خلاقیت انسان و ماشین، هوش مصنوعی و هنر، هنرهای رایانه‌ای، هنر شبکه‌های عصبی، هنر شبکه‌های مولد رقابتی، محتوای خودکار بازی‌های رایانه‌ای، رمز بی‌تا و هوش مصنوعی.

در فصل دوم این کتاب با موضوع خلاقیت انسان و ماشین و در صفخات ۲۵ و ۲۶ می‌خوانیم:

«همانند دانشمندان آثار هنرمندان نیز بر پایه دانش جمع شده طی قرن‌ها بنا می‌شوند. هنرمندان معمولاً کار خود را در چارچوب قوانین موجود شروع می‌کنند و ممکن است تصمیم بگیرند که این قوانین را در جهت نوع آوری نقض کنند. برای مثال مساله‌ای که ذهن پیکاسو را به خود مشغول کرده بود این بود که چگونه تصاویر موجود در جهان اطراف را می‌توان به اشکال هندسی تقلیل داد. وی با کار در چارچوب قوانین پسا امپرسیونیسم شروع کرد و سپس با شکستن این قوانین، تصاویری تولید کرد که در آنها به جای تعریف یک نقطه دید ثابت برای موضوع هنرمند از چندین کانون دید برای نگاه کردن به موضوع استفاده می‌کند. خلاقیتی که بنیان‌گذار سبک کوبیسم بود در حوزه ادبیات نیز ممکن است نویسندگان در چارچوب یک سری قوانین خاص کار خود را شروع کنند و سپس اقدام به نقض این قوانین کنند. مساله نمایشنامه نویسان و شاعرانی مانند شکسپیر، چگونگی روایت داستان و برانگیختن احساسات خواننده در محدودیت‌های زبان طبیعی و سنت های ادبی بود. محدودیت هایی که خود انگیزه خلاقیت شکسپیر در آثارش بودند. در حوزه موسیقی نیز آهنگسازان قوانین آهنگ سازی را رعایت می‌کنند و سپس ممکن است آنها را در جهت خلق آثاری نو نقض کنند همانطور که بتهوون و بسیاری دیگر این خلاقیت را ایجاد کردند همه آنها قوانین سنتی را شکستند و قوانین جدیدی ارائه دادند. این روندی است که سبب شده هنر پیشرفت کند و سبکها و فرم‌های جدیدی شکل بگیرند.»

سخاوت در این اثر که در ۲۵۳ صفحه به همت گروه چندرسانه ای فرهنگستان هنر و با حمایت معاونت پژوهشی و هنری این فرهنگستان و همچنین دانشگاه هنر اسلامی تبریز به چاپ رسیده است، به این نتیجه‌گیری می‌رسد: «به نظر می رسد که هیچ راهی وجود ندارد که هنرمندان سنتی جلوی گسترش هنر هوش مصنوعی را بگیرند و نسل آینده هنرمندان از هوش مصنوعی به عنوان بخشی از فرآیند خلاقانه خود استفاده خواهند کرد فرآیندی که منجر به ظهور اشکال هنری جدید خواهند شد. لذا به جای مقابله با آن به نظر تعامل میان هنر انسانی و هنر هوش مصنوعی و حتی رقابت میان هنرمند انسانی و هنرمند هوش مصنوعی می‌تواند باعث ارتقای هنر به سطوحی جدید شود. ارتقایی که می‌تواند باعث ایجاد تعاریف جدیدی از هنر و یا درک هنر توسط مخاطبان باشد در هر صورت چه بخواهیم و چه نخواهیم ذائقه مخاطبان نیز در حال تغییر است و در صورتی که هنرمندان سنتی راهی برای تعامل با هنرهای جدید چون هوش مصنوعی پیدا نکنند، احتمالاً شاهد انقراض تدریجی آنها خواهیم بود».