نگاهی به جذب گردشگر از طریق جشنوارههای هنری/ 8
نمایشگاه کتاب تهران؛ فروشگاهی بزرگ یا رویدادی بین‌المللی؟
جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های فرهنگی، نقشی کلیدی در جذب گردشگر و توسعه صنعت نشر ایفا می‌کنند. اما آیا نمایشگاه کتاب تهران توانسته جایگاهی بین‌المللی پیدا کند؟ یک ناشر بین‌المللی معتقد است که این نمایشگاه بیشتر به یک فروشگاه کتاب شباهت دارد تا فضایی برای تعاملات حرفه‌ای و تبادل کپی‌رایت، و علت این مساله را رویکرد حاکمیت و نگاه ناشران جست‌وجو می‌کند.
زهره نیلی: جشنواره‌ها در سراسر جهان یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها برای جذب گردشگر به‌شمار می‌روند و می‌توانند به توسعه پایدار صنعت گردشگری کمک کنند. رویدادهای فرهنگی مختلف، مانند جشنوارههای موسیقی، فیلم، هنر و آیین‌های سنتی، هر ساله افراد زیادی را از نقاط مختلف دنیا به خود جذب می‌کنند. این برنامه‌ها نه‌تنها در معرفی و حفظ میراث فرهنگی نقش دارند، بلکه گردشگران را با سبک زندگی، موسیقی، غذا و آداب‌ورسوم یک منطقه آشنا می‌کنند. به‌عنوان مثال، کارناوال ریودوژانیرو یکی از مشهورترین جشنوارههای جهان است که هر سال هزاران گردشگر را به برزیل می‌کشاند.
علاوه بر جشنوارههای عمومی، بسیاری از کشورها میزبان رویدادها و نمایشگاه‌های تخصصی هستند که برای فعالان، شرکت‌ها و متخصصان هر حوزه برگزار می‌شوند. این نمایشگاه‌ها بستری برای معرفی آخرین دستاوردها، فناوری‌ها و نوآوری‌های علمی و فرهنگی فراهم می‌کنند و فرصتی برای جذب سرمایه‌گذار و توسعه بازار به وجود می‌آورند. به‌عنوان نمونه، نمایشگاه کتاب فرانکفورت یا بولونیا، امکان تعامل ناشران از سراسر جهان را فراهم می‌کند تا با یکدیگر آشنا شوند، نویسندگان و مترجمان جدید را بشناسند و در زمینه خرید و فروش حق کپی‌رایت همکاری کنند.
اما آیا در ایران چنین فضایی برای فعالیت‌های تخصصی وجود دارد؟ آیا نمایشگاه کتاب تهران توانسته در جذب مخاطبان حرفه‌ای موفق عمل کند؟ افشین شحنه‌تبار، ناشر بین‌المللی، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری سینا، نمایشگاه کتاب تهران را از نظر وسعت، گردش مالی و تعداد بازدیدکنندگان در بین ۱۰ نمایشگاه برتر جهان می‌داند، اما معتقد است که این رویداد هنوز نتوانسته توجه مخاطبان تخصصی را جلب کند. او دلیل این مسئله را در دو عامل اصلی جست‌وجو می‌کند: نگاه ناشران و سیاست‌های حاکمیتی.
مدیر انتشارات «شمع و مه» یکی از مهم‌ترین مشکلات صنعت نشر ایران را نبود قانون کپی‌رایت می‌داند. درحالی‌که نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، بستری برای خریدوفروش و تبادل کپی‌رایت هستند، نمایشگاه کتاب تهران عملاً به یک فروشگاه بزرگ کتاب تبدیل شده است که در آن بازدیدکنندگان تنها برای خرید کتاب مراجعه می‌کنند و فرصتی برای تبادل تجربیات یا تعاملات حرفه‌ای میان ناشران وجود ندارد. او تأکید می‌کند که تا زمانی که قانون کپی‌رایت به رسمیت شناخته نشود، نمایشگاه کتاب تهران نمی‌تواند محلی برای حضور حرفه‌ای ناشران بین‌المللی باشد.
بیشتر بخوانید:
ایجاد زیرساخت؛ لازمه جذب گردشگر فرهنگی در سیستان و بلوچستان
موسیقی اقوام ایرانی را درست و جذاب معرفی کنیم
شحنه‌تبار همچنین بر این باور است که نمایشگاه کتاب تهران هیچ جنبه بین‌المللی واقعی ندارد. او معتقد است که دعوت از چند کشور همسایه یا حضور چند سفیر در نمایشگاه، به آن بُعد بین‌المللی نمی‌بخشد. درحالی‌که نمایشگاه‌هایی مانند فرانکفورت تأثیر مستقیمی بر صنعت گردشگری، هتلداری، حمل‌ونقل شهری و تبادل حق نشر دارند، نمایشگاه کتاب تهران، نقش چندانی در این زمینه‌ها ایفا نمی‌کند.
علاوه بر قوانین حاکمیتی، نگرش ناشران ایرانی نیز مانعی جدی در مسیر بین‌المللی شدن نمایشگاه کتاب تهران است. شحنه‌تبار توضیح می‌دهد که در کشورهای پیشرو در صنعت نشر، ناشران به‌صورت مداوم فعالیت‌های یکدیگر را دنبال می‌کنند و ارتباط حرفه‌ای بین آن‌ها برقرار است. برای مثال، یک ناشر فرانسوی که در حوزه فانتزی فعالیت دارد، به‌طور مستمر با ناشران دیگر در این ژانر در ارتباط است. اما در ایران، ناشران در یک دایره بسته و محدود فعالیت می‌کنند و تعاملات بین‌المللی در سطح پایینی قرار دارد.
در نهایت، مدیر انتشارات شمع و مه بر این نکته تأکید می‌کند که نه‌تنها دولت و مجلس ایران به قانون کپی‌رایت نپیوسته‌اند، بلکه بسیاری از ناشران نیز علاقه‌ای به اجرای آن ندارند. زیرا در شرایط فعلی، عدم وجود این قانون به آن‌ها اجازه می‌دهد تا بدون رعایت حقوق نویسندگان و ناشران اصلی، آثار را منتشر کنند. او معتقد است که این وضعیت نه‌تنها به صنعت نشر آسیب می‌زند، بلکه مانع جدی در مسیر رشد نمایشگاه کتاب تهران به‌عنوان یک رویداد معتبر بین‌المللی است.
