نگاهی به موزه‌های عروسک‌های ایرانی/4
چگونه موزه عروسک کاشان به رونق بازار صنایع دستی کمک می‌کند؟
آلما توکل: بنای این موزه متعلق به دوران قاجار است و بیش از ۱۵۰ سال قدمت دارد. این بنا در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. . امیر سهرابی بعد از جمع آوری عروسک های قدیمی در آخرین سال‌های دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰، خانه فیاضی را می‌خرد و بعد از مرمتش آن را در زمستان سال ۹۶ با نام موزه اسباب بازی و عروسک افتتاح می‌کند.
موزه اسباب‌بازی کاشان یک مکان بی‌نظیر است که دنیای رنگارنگ و شاداب اسباب‌بازی‌های سنتی ایرانی را در خود جای داده است. بازدیدکنندگاه پس از ورود از در اصلی وارد حیاط موزه می‌شوند که اتاق‌های بومگردی در آن قابل رویت اند و پس از آن با پایین رفتن از چند پله که با هنر تصویرگران دیوارهای آن تزیین شده است وارد بخش اصلی موزه می‌شوند.این موزه با نمایش عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌های مختلف از سراسر ایران، گنجینه‌ای است از فرهنگ و هنر دست‌ساز. در اینجا می‌توان انواع عروسک‌های چوبی، پارچه‌ای و حتی بازی‌های سنتی ایرانی مانند “خیمه‌شب‌بازی” را مشاهده کرد. موزه نه تنها نمایشگاهی از اسباب‌بازی‌هاست، بلکه محلی برای آشنایی با تاریخ، هنر و دست‌سازهای ایرانی است.
بیشتر بخوانید:
عروسکخانه هورشید، گنجینه‌ای به وسعت نصف جهان!
عروسک‌ها سفیران خاموش فرهنگ و هنر بومی
در موزه‌های تهران کودکی را ورق بزنید!
عروسک‌های به نمایش درآمده در موزه نه تنها جنبه تزیینی دارند، بلکه با نشان دادن داستان‌ها و روایت‌های فرهنگی مرتبط با هر کدام، ارتباط عمیق‌تری با تاریخ و فرهنگ ایرانی پیدا می‌کنند. برای مثال قدیمی‌ترین مجموعه‌های عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی ایران مربوط به اواسط دوره قاجار با قدمتی حدود 150 سال٬ عروسک‌های بازی کودکان از نواحی مختلف ایران٬ نمونه‌هایی از عروسک‌های کشورهای دیگر٬ اسباب‌بازی‌ها از حدود 100 سال پیش تاکنون؛ از اسباب‌بازی‌های چوبی، سنگی، سفالی و پارچه‌ای تا اولین اسباب‌بازی‌های فلزی و پلاستیکیِ کارخانه‌ای است.
در کنار این نمایشگاه‌ها، موزه دارای بخش فروشگاهی است که در آن عروسک‌های دست‌ساز و اسباب‌بازی‌های سنتی مانند علی‌ورجه* به فروش می‌رسند.
این بخش از موزه در تغییر نگرش مردم به عروسک‌های محلی و ترویج فرهنگ استفاده از محصولات هنری و دستی نقش بسزایی داشته است. سهرابی درباره این تغییرات به خبرگزاری سینا می‌گوید: «امروزه عروسک‌های بومی به‌عنوان یک کالا فرهنگی به‌شدت مورد توجه قرار گرفته‌اند و بازدیدکنندگان علاقه‌مند به خرید این محصولات به‌عنوان سوغات یا هدیه هستند.»
با گسترش این علاقه‌مندی‌ها، موزه عروسک کاشان به‌طور غیرمستقیم به رشد و توسعه صنایع دستی بومی کمک کرده است.
سهرابی ادامه می‌دهد: «ما به‌عنوان بخشی از گفتمان فرهنگی در این حوزه عمل کرده‌ایم و تلاش کرده‌ایم تا توجه‌ها را به عروسک‌های بومی جلب کنیم. اگرچه ما تسهیلگر تولید یا حامی مستقیم تولید نبوده‌ایم، اما توانسته‌ایم تقاضا را افزایش دهیم و به نهادهای تولیدی انگیزه بدهیم.»
علاوه بر نمایش عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌های سنتی، این موزه به‌عنوان یک مرکز آموزشی، بازدیدکنندگان را با فرهنگ‌های مختلف ایرانی آشنا می‌کند و به‌ویژه توجه زیادی به آموزش کودکان دارد.
سهرابی توضیح می‌دهد که موزه برای بچه‌ها یک فضای جذاب فراهم کرده است که در آن می‌توانند با انواع مختلف اسباب‌بازی‌ها و عروسک‌ها بازی کنند و در عین حال از تاریخ و فرهنگ پشت آن‌ها نیز آگاه شوند.
این موزه، با همه ویژگی‌ها و امکاناتی که دارد، به‌عنوان یک مرکز فرهنگی در کاشان، نه تنها برای بازدیدکنندگان داخلی، بلکه برای گردشگران خارجی نیز یک مقصد مهم به‌شمار می‌آید. به‌ویژه با توجه به اینکه موزه در خانه‌ای سنتی و تاریخی قرار دارد، بازدید از آن می‌تواند تجربه‌ای متفاوت از تاریخ و فرهنگ ایرانی باشد.
در نهایت، موزه عروسک و اسباب‌بازی کاشان با نقش خود در احیای فرهنگ عروسک‌های سنتی، حفظ صنایع دستی و ترویج هنرهای ایرانی، به یکی از جاذبه‌های فرهنگی-اقتصادی مهم کاشان تبدیل شده است. این موزه به‌طور واضح نشان می‌دهد که چگونه یک مرکز فرهنگی می‌تواند همزمان به حفظ تاریخ، آموزش نسل جدید و ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای تولیدکنندگان صنایع دستی کمک کند.
* در گذشته آدم یا هر چیزی که بالا و پایین می‌جهید، علی ورجه می گفتند،این آدمک چوبی که به دو میله چوبی متصل شده است نیز به خاطر بالا پایین پریدنش علی ورجه می گویند. دست ها و پاهای آدمک بوسیله یک میله فلزی به بدنش وصل شده اند. با حرکت دادن میله های چوبی نخ های اتصال دهنده حرکت می کنند و آدمک بالانس می زند.
