ویروس سرماخوردگی چگونه به بدن حمله می کند؟
سرما خوردگی یکی از شایع ترین بیماری هایی است که شاید یک انسان در طول عمر خود، بارها به آن مبتلا شود. بیماری به ظاهر ساده و در عین حال دارای جنبه های خطرناک و بسیار جدی. دوره این بیماری معمولا بین هفت تا ده روز است و در برخی مواقع ممکن است تا سه هفته طول بکشد.
برای شناخت این بیماری فراگیر و شایع ابتدا باید شناختی از نوع بیماری و عملکرد آن پیدا کرد. تا کنون بیش از دویست نوع ویروس عامل سرماخوردگی شناخته شده است که متداول ترین آن ها راینو ویروس‌ها با بیش از 99 نوع مختلف هستند.
یکی از دلایلی که تاکنون دانشمندان موفق نشدند تا واکسن سرماخوردگی را بسازند وجود همین تعداد بالا و متنوع ویروس های سرماخوردگی است. به همین سبب در این بیماری پیشگیری بسیار آسان تر از درمان است. قابل توضیح است که این علائم 16 ساعت پس از در معرض ویروس قرار گرفتن فرد، آغاز می شوند.
ویروس‌های عامل بیماری سرماخوردگی می توانند تا مدت زمانی طولانی در محیط خارج از بدن زنده بمانند برای نمونه راینو ویروس تا بیش از 18 ساعت زنده می ماند و از طریق عطسه، سرفه و تماس با افراد یا اشیاء آلوده به این ویروس، به بدن فرد جدید قابل انتقال است.
لازم به ذکر است که عفونت دستگاه تنفسی فوقانی بر اساس بخش هایی از بدن که بیشتر دچار عفونت می شوند، دسته بندی می شوند. در بیماری سرماخوردگی بیشتر بینی، سینوس‌ها ، گلو و چشمان با التهاب ملتحمه تحت تأثیر قرار می گیرند.
وقتی ویروس وارد بدن فرد می شود، دستگاه ایمنی بدن نسبت به این بیماری واکنش نشان داده و به تولید پادتن مربوط به ویروس سرماخوردگی مزبور می پردازد. قاعدتا با تولید این پادتن فرد نباید در آینده به این بیماری دچار شود اما از آن جا که بیش از دویست ویروس مختلف سرماخوردگی وجود دارد، بدن هر فرد باید در هر بار ابتلا پادتن مختص آن را تولید کند. به همین دلیل می توان گفت یک فرد در طول زندگی خود به طور متوسط پنجاه بار به بیماری سرماخوردگی مبتلا می شود. علاوه بر آن با افزایش سن و ابتلای زیاد به بیماری سرماخوردگی، ایمنى بدن نسبت به بسیارى از ویروس هاى عامل سرماخوردگى افزایش پیدا می کند و در نتیجه احتمال سرماخوردگى نسبت به دوران کودکى کمتر مى شود.
یکی از دلایلی که تاکنون دانشمندان موفق نشدند تا واکسن سرماخوردگی را بسازند وجود همین تعداد بالا و متنوع ویروس های سرماخوردگی است. تنها کاری که برای بهبود این بیماری انجام می شود، مصرف داروهایی است که علائم بیماری همچون تب، آبریزش بینی، گرفتگی بینی، سر درد، گلو درد و غیره را کاهش می دهد. به همین سبب در این بیماری پیشگیری بسیار آسان تر از درمان است. قابل توضیح است که این علائم 16 ساعت پس از در معرض ویروس قرار گرفتن فرد، آغاز می شوند.
با دور ماندن از افراد بیمار، شست و شوی دست ها، استفاده از ماسک های بینی و دهان در اماکن عمومی، نوشیدن زیاد آب و آب میوه ها، مصرف میوه و سبزیجات برای تامین ویتامین های بدن و بالا بردن سیستم دفاعی بدن می توان از ابتلای به بیماری سرماخوردگی جلوگیری کرد. علاوه بر آن استفاده از دستگاه های بخور سرد برای تامین رطوبت کافی محیط خانه، می توان در جلوگیری از ابتلا به بیماری سرماخوردگی و یا تسریع بهبودی آن، کمک کرد.
یکی از نکات مهم و قابل توجه در بیماری سرماخوردگی این است که بیماران نباید از آنتی بیوتیک‌ها استفاده کنند چرا که این بیماری ویروسی است و آنتی بیوتیک ها برای بیماری های باکتریایی به کار می روند.
ویروس چیست؟
هر سلول در بدن انسان، به عنوان یک واحد مستقل، توانایی زندگی و رشد را دارد که در کنار یکدیگر، جامعه ای بزرگ را تشکیل می دهند که بافت ها و اعضای مختلف را می سازند. اما ویروس ها عملا هیچ شباهتی به سلول های بدن انسان و حتی باکتری ها ندارند. اندازه ویروس ها معمولا بین 17 تا 300 نانومتر برآورد می شود و هر کدام از این واحدها به صورت مستقل می توانند حامل دی ان ای تخریبگری باشند. می توان گفت ویروس ها یک هزارم باکتری ها و باکتری ها نیز ده ها مرتبه کوچک تر از سلول های بدن انسان هستند. به زبانی دیگر ویروس ها هزاران برابر از سلول های بدن انسان، کوچک تر هستند.
ویروس ها از نظر شکل نیز بسیار متفاوت هستند. یک ویروس از بخش های زیر تشکیل شده است:
- اسید نوکلئیک رشته های تکی یا دوتایی دی ان ای یا آر ان ای که حاوی اطلاعات حیاتی ویروس هستند.
- پوشش پروتئینی دی ان ای یا آر ان ای را احاطه کرده و از آن محافظت می کند.
- غشای لیپیدی پوشش پروتئینی را احاطه می کند.
برخلاف سلول های انسانی و باکتریایی، ویروس ها حاوی آنزیم های زیادی نیستند تا بتوانند باعث سرعت بخشیدن به واکنش ها شوند. آنها فقط یک یا دو آنزیم در اختیار دارند تا با استفاده از آن ها کد ژنتیکی خود را رمزگشایی کنند.
ویروس ها برای آنکه بتوانند زندگی خود را وارد مرحله ای پیشرفته تر کنند، نیاز به محل مناسب و بزرگتری برای رشد و تکثیر دارند. سلول های انسانی، حیوانی، گیاهی و باکتری ها می توانند محل های مناسبی برای رشد ویروس ها محسوب شوند. در واقع می توان گفت که ویروس ها بیرون از سلول میزبان، هیچ قابلیتی نخواهند داشت و صرفا همچون کپسولی حاوی رشته های ژنتیکی هستند که تنها در این سلول ها می توانند رشد کنند و تکثیرشوند.
یک ویروس چگونه سلول را مبتلا می سازد؟
همانگونه که گفته شد ویروس ها (در این بحث به طور خاص ویروس سرما خوردگی) ممکن است از طریق بینی، دهان و وسایل افراد بیمار مبتلا به سرماخوردگی وارد بدن فرد جدید شده و یک سلول را برای میزبانی خود پیدا کنند. ویروس سرماخوردگی سلول های دستگاه تنفسی یا دستگاه گوارش را مورد حمله خود قرار می دهند.
می توان گفت که جدا از نوع سلول میزبان، تمام ویروس ها چرخه لیتیک را می پیمایند تا فعالیت خود را آغاز کنند. این چرخه شامل موارد زیر می شود:
- یک ویروس به سلول میزبان متصل می شود.
- ویروس، ماده ژنتیکی خود را به درون سلول میزبان تزریق می کند.
- کد ژنتیکی جدیدی که وارد سلول شده، آنزیم های سلول میزبان را برای باز تولید و تکثیر خود در اختیار می گیرد.
- آنزیم ها شروع به ساخت بخش های جدید از روی ویروس اصلی می کنند.
- این بخش های جدید کم کم به هم متصل شده و ویروس جدیدی را در داخل سلول میزبان شکل می دهند.
- هزاران ویروس جدیدی که با استفاده از کمک آنزیم های میزبان ساخته شده اند، باعث از بین رفتن سلول شده و از آن خارج می شوند. ویروس های جدید سپس این چرخه را تکرار می کنند و تکثیر می شود.
قابل توضیح است که همه ویروس ها روی پوشش پروتئینی یا غلاف خود، چندین نوع پروتئین دارند که از طریق آن سلول میزبان خاصی را شناسایی کرده و آن را برای میزبانی انتخاب می کنند. در حقیقت، ویروس ها در تماس با اولین سلول آن را برای میزبانی انتخاب نمی کنند تا به درون آن راه پیدا کرده و تکثیر شوند. پروتئین های سطحی سبب می شوند تا این ذرات ریز به غشای سلول میزبان بچپسبند و وارد سلول شوند. این ویروس ها پس از ورود به سلول، محتوای خود را آزاد می کنند. ممکن است ویروس هایی نتوانند به سادگی از غشا عبور کنند، بنابراین باید با ترفندهایی، ماده ژنتیکی خود را به درون سلول مورد نظر تزریق کنند.
پس از اینکه ویروس به دورن سلول راه پیدا کرد، آنزیم های ویروسی کنترل امور را در دست گرفته و فعالیت هایی علیه آنزیم های سلول میزبان انجام می دهند. در واقع آنزیم های ویروسی با دیکته کردن قوانین از روی ژنتیک ویروس، کنترل سلول و آنزیم ها را در دست می گیرند. پس از تولید دی ان ای یا آر ان ای، آنزیم ها پروتئین سازی را نیز آغاز می کنند تا محتوای ژنتیکی وارد آن ها شده و یک واحد ویروسی مجزا و کامل را بسازند.
زمانی که ویروس های جدید ساخته می شوند، دو راه برای خروج آنها از سلول وجود دارد؛
- ویروس ها دیواره سلولی را متلاشی کرده و خارج می شوند.
- ویروس ها با فشار به غشای سلولی، بخشی از سلول را به دور خود پیچیده و خارج می شوند.
ویروس ها غلاف لیپیدی محافظ خود را تولید نمی کنند، بلکه از سلول میزبان قرض می گیرند. زمانی که این ویروس های ساخته شده جدید آزاد می شوند، به همان اندازه ویروس اصلی تخریب گر هستند و سلول های جدید را آلوده می کنند.
یکی از نکات قابل توجه در رشد و کثیر ویروس ها، سرعت تولیدمثل بسیار بالای آنها است. هر ویروس می توان باعث تولید هزاران نمونه ویروس مشابه درون یک سلول شود که در این صورت سرعت شیوع بیماری را در بدن نیز افزایش می دهد.
مراحل ورود ویروس سرماخوردگی به بدن و فعالیت های انجام شده آن عبارت اند از:
- شخصی مبتلا عطسه می کند و ویروس در هوا پخش می شود.
- فرد سالم نفس می کشد و ویروس وارد بینی شده از طریق مسیر آن، به سلول های پوششی سینوس درون بینی می چسبد.
- ویروس به سلول های پوششی حمله کرده و به سرعت تولید مثل ویروس های جدید را آغاز می کند و باعث از بین رفتن سلول های پوششی سینوس فرد می شود. به همین دلیل با از بین رفتن سلول های پوششی سینوس، مایعات داخلی بدن به سادگی وارد کانال بینی شده و آبریزش بینی ایجاد می شود.
- ویروس های جدید با متلاشی کردن سلول میزبان، خارج شده و وارد جریان خون می شوند و به شش ها می رسد.
- زمانی که تخریب بافت های ناحیه گلو آغاز می شود و تکثیر بی رویه ویروس ها ادامه پیدا می کند، گلودرد ایجاد می شود.
- ویروس هایی که وارد جریان خون شده اند در تمام نقاط بدن پخش می شوند و عضلات را هم مورد حمله مستقیم خود قرار می دهند و در نتیجه بدن درد ایجاد می شود.
در این زمان است که سیستم ایمنی بدن متوجه عفونت شده و وارد عمل می شود. این سیستم ساخت موادی شیمیایی با نام پیروژن را آغاز کرده و دمای بدن را بالا می برد و تب ایجاد می شود. در واقع این تب نشانه مثبتی از دخالت سیستم ایمنی بدن فرد است. با بالا رفتن دمای بدن، تولیدمثل ویروس ها کند می شود. این عکس العمل سیستم ایمنی بدن تا زمانی که ویروس ها کاملا از بین بروند، ادامه پیدا می کند.
گزارش: فاطمه کردی
No tags for this post.
