احیای مجدد پژوهشگاه هوافضا

وي با اشاره به اين که به زودي عمليات ساخت کپسول زيستي منحصر به فردي براي اعزام انسان به فضا توسط محققان اين پژوهشگاه آغاز مي شود، تصريح کرد: در اين راستا به طراحي و ساخت ماکت پيکره کپسول زيستي و عرضه آن در روز فناوري فضايي اقدام شد و به زودي نمونه واقعي اين کپسول يک نفره ساخته مي‌شود. ساخت نمونه واقعي اين کپسول، مستلزم ابلاغ سياست‌هاي دولت در زمينه پرتاب انسان به ارتفاع زير مداري است که در صورت ابلاغ اين سياست ها، در اين زمينه اقدام مي‌شود.
امسال در مراسم روز فناوری فضایی چند روزی پس از پرتاب موفقیت آمیز ماهواره ملی فجر روز ۲۸ بهمن سال گذشته و در حضور حجت‌الاسلام حسن روحانی رییس جمهور از ماکاپ فضاپیمای سرنشین‌دار ایرانی رونمایی شد.
پژوهشگاه هوافضا (پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی سابق) که در پرتاب راکت‌های کاوش و موجود زنده دستی بر آتش دارد، این‌بار در نمایشگاه جانبی مراسم روز فناوری فضایی از یک کار جدید رونمایی کرد. یک مدل مقیاسی از نخستین فضاپیمای سرنشین‌دار ایرانی که گفته می‌شود نمونه واقعی آن قرار است انسان به زیر مدار ببرد.
معمولا پروازهای فضایی سرنشین‌دار در دو حالت مداری و زیرمداری انجام می‌شود. در حالت زیرمداری فضاپیما مرز هوا و فضا را (حدود ۱۰۰ را کیلومتری از سطح زمین) را رد کرده و پس از مدت کوتاهی در مسیر سهمی به زمین باز می‌گردد. ولی در پرواز مداری فضاپیما حتما باید دست کم به کمترین ارتفاع مداری زمین رسیده و دور زمین چرخش کند. در پرواز فضایی زیر مداری، یک فضاپیما به روش‌های مختلفی به ارتفاع مورد نظر ارسال می‌شود. در یک حالت رایج موشک، فضاپیما را بالا برده و رها می‌کند و در حالت‌های جدیدتر این انتقال به کمک هواپیما انجام می‌شود. در این حالت هواپیما تا ارتفاعی مشخص بالا رفته و پس از آن فضاپیما به کمک موشک یا موتور موشکی در هوا به سمت ارتفاع بالاتر برای رسیدن به فضا پرتاب می‌شود.
طراحان و مهندسان فضایی معمولا در چند مرحله قبل از انجام ماموریت‌ها و تست‌های پروازی و بعد از طراحی مفهومی فضاپیمای مورد نظر خود، مدل یا ماکتی ساده از آن را می‌سازند تا بتوانند به صورت فیزیکی آن‌چه که در نظر دارند را روی زمین پیاده کرده و چیدمان بخش‌های مختلف را انجام دهند. این اتفاق در ساخت پروژه‌های ساختمانی، طراحی و ساخت خودرو و هواپیما هم رخ می‌دهد.
ماکاپ که می‌تواند در مقیاس واقعی یا کسری از آن ساخته شود، باعث می‌شود مهندسان دید بهتری نسبت به بهینه‌سازی طرح، کنارهم قرار دادن قطعات و بخش‌ها و دسترسی فضانورد به تجهیزات مختلف داشته باشند.
آن طور که اعلام شده است، فضاپیمای سرنشین دار ایرانی هم درست مثل خیلی از پروژه‌های طراحی مهندسی طی مراحل مختلف طراحی و ساخته خواهد شد. در مرحله نخست پس از مطالعات و تحقیقات اولیه یک طرح مفهومی از فضاپیمای مورد نظر آماده شده و مدل سه بعدی آن در رایانه طراحی شده است. پس از مدل سه‌بعدی، مدل مقیاسی یا همان ماکاپ ساخته شده تا فضاپیما برای گذراندن مرحله طراحی دقیق و ساخت و سرهم کردن قطعات اصلی آماده شود. پس از آن هم نمونه‌های مختلف فضاپیما آزمایش شده و حتی پرتاب می‌شوند.
نکته جالب اینجاست که پس از انتقادهایی که از طرف کارشناسان مختلف به دلایلی همچون هزینه بالا به برنامه ارسال انسان به فضا صورت پذیرفت، اعلام شده است این فضاپیما قرار است پرواز زیر مداری داشته باشد. پرواز زیر مداری هزینه‌های بسیار کمتری نسبت به پرواز مداری دارد و حتی می‌توان با دسترسی به این فناوری، وارد بحث توریسم فضایی شد تا کسب درآمد نیز داشته باشد. این اتفاق می‌تواند از انتقاد کارشناسانی که به پروژه‌های کاربردی‌تر فضا علاقه دارند بکاهد.

احیای مجدد پژوهشگاه هوافضا
در سال ۱۳۸۹، دولت دهم با مصوبه شورای عالی اداری، پژوهشکده مهندسی جهاد کشاورزی را با تمامی تعهدات، وظایف، اختیارات، مسؤولیت‌ها، منابع انسانی و مالی و امکانات و تجهیزات موجود در پژوهشگاه هوافضای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ادغام کرد و پس‌ازآن بخشی تحت عنوان پژوهشگاه فضایی وابسته به سازمان فضایی ایران به وجود آمد.
همزمان سازمان فضایی ایران از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات منفک و به یکی از زیرمجموعه‌های نهاد ریاست جمهوری تبدیل شد. این اقدام غیر کارشناسانه که به فرایند ادغام و ارتقای سازمان فضایی مشهور شد، مورد انتقاد بسیاری کارشناسان قرار گرفت.
اضافه شدن زیرمجموعه‌ها و نیروهای جدید که بخشی از آن‌ها تخصص و تجربه غیر مرتبط با امور فضایی داشتند،‌ غیرقانونی بودن تصمیم شورای عالی اداری دولت قبل به دلیل لغو مصوبه مجلس شورای اسلامی و لغو مصوبه وزارت علوم در زمینه پژوهشگاه هوافضا، هزینه‌های اضافی که این فرایند و پیامدهای آن تحمیل می‌کرد و در نهایت کنار گذاشته شدن بخش‌ها و طرح‌های هوایی از پژوهشگاه هوافضا، از مهم‌ترین دلایل انتقاد کارشناسان نسبت اقدام دولت قبل بود.
اما اکنون دکتر فتح اله امی که یکی از خوش‌فکرترین و با تجربه ترین مدیران هوافضایی کشور است در سمت جدید خود، ریاست پژوهشگاه هوافضا که مجددا به وزارت علوم بازگشته است، می‌گوید به زودی بخش هوایی این پژوهشگاه مجددا احیا شده و این پژوهشگاه به ساختار قبلی خود با پژوهشکده‌های هوایی، فضایی و مدیریت، حقوق و استاندارهای هوافضا باز خواهد گشت.
این اقدام به جای دکتر امی و وزارت علوم اکنون با استقبال گسترده‌ای از طرف کارشناسان مواجه شده و می‌تواند نتایج بسیارمطلوبی را در پی داشته باشد.
دکتر فتح‌اله امی همچنین خبر از آغاز طرح‌های مفید و گسترده این پژوهشگاه در زمینه فناوری هوایی و هوانوردی از جمله طرح تغییر موتور هواپیمای ایران۱۴۰، گسترش فرهنگ هوانوردی عمومی و استفاده مفید از امکانات فرودگاهی سراسر کشور و برقراری دوره‌های مشترک آموزشی در سطوح بین المللی داده است.
رییس پژوهشگاه هوافضا در پایان از تعریف ۶۵ پروژه با همکاری دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور خبر داد و گفت: این پروژه ها با همکاری ستاد هوافضای وزارت علوم، تحقیقات وفناوری تعریف و به دانشگاه های کشور ابلاغ شده است.

عباس خاراباف، روزنامه‌نگار و کارشناس مهندسی هوافضا

No tags for this post.