آلودگی‌های حرارتی و نابودی محیط زیست موجودات آبزی
با اندیشیدن در مورد آلودگی تنها نوع آلودگی که به ذهن می‌رسد، آلودگی حرارتی است و مواردی مانند کربن آزاد شده به صورت گاز گلخانه‌ای، آلودگی‌های شخصی، زباله‌ها و سایر عوامل گوناگون به ذهن خطور می‌کنند. با این حال آلودگی حرارتی در حقیقت وجود دارد و یکی از مشکلات پایدار جامعه مدرن است.
در حال حاضر، آلودگی حرارتی زمانی اتفاق می‌افتد که صنعت یا سایر فرآورده‌های سازماندهی شده توسط انسان‌ها آب را از منابع طبیعی گرفته و آن را به حالت سرد یا گرم در بیاورند، به عبارت دیگر از حالت طبیعی خارج کنند. پس از خارج کردن آب از چرخه طبیعت توسط انسان‌ها سطح اکسیژن تغییر کرده و می‌تواند اثرات مخربی بر اکوسیستم‌های محلی و جوامع داشته باشد.
آلودگی حرارتی به افزایش یا کاهش ناگهانی دمای آبی که به فرم‌های طبیعی در اقیانوس، دریاچه، رودخانه یا برکه‌ها و تحت تاثیر فعالیت انسان‌ها اتفاق می‌افتند گفته می‌شود. این آلودگی زمانی رخ می دهد که یک گیاه یا یک ماشین صنعتی آب را ازمنابع طبیعی بگیرد و پس از افزایش درجه حرات آب را دوباره به طبیعت بر گرداند. معمولا این ماشین آلات آب را برای خنک کردن خود یا تولید بهتر محصولات‌شان استفاده می کنند.
گیاهانی که فرآورده‌های مختلف یا تجهیزاتی که تولید کننده فاضلاب‌ها هستند، اغلب مجرمان اصلی چنین آلودگی های عظیم حرارتی به حساب می‌آیند.
به منظور کنترل و حفظ آلودگی حرارتی، انسان‌ها و دولت‌ها گام‌های بسیاری مهمی را برداشته‌اند تا به طور موثری چگونگی استفاده گیاهان از آب را مدیریت کنند. با این حال، اثرات آلودگی‌های پیشین همچنان به قوت خود باقی مانده‌اند.
علل آلودگی حرارتی
۱- آب به عنوان عامل خنک کننده در کارخانجات، تولید انرژی و گیاهان صنعتی
تولید گیاهان صنعتی به عنوان بزرگترین منبع آلودگی‌های حرارتی است. این گیاهان آب را برای خنک کردن ماشین‌ها از نزدیکترین منابع گرفته و سپس به منابعی با درجه حرارت بالاتر آزاد می‌کنند. زمانی که آب گرم شده به رودخانه یا اقیانوس برمی گردد، درجه حرارت آب به شدت افزایش می‌یابد. وقتی که سطح اکسیژن در آب تغییر می‌کند، این مساله می تواند برای ادامه حیات موجودات زنده زیر آب خطرناک باشد و طول عمر این موجودات را کاهش دهد. این فرآیند همچنین می تواند زندگی سایر گیاهان که به طور مداوم به دما وسطح اکسیژن بستگی دارند را از بین ببرد. صنایع مختلف با تغییر محیط‌های طبیعی می توانند طول زندگی موجودات آبزی را کاهش دهند و در نهایت زیستگاه آنها را با اعمال کنترل نشده و با بی دقتی از بین ببرند.
۲- فرسایش خاک
فرسایش خاک یکی دیگر از عوامل مهمی است که باعث آلودگی حرارتی می‌شود. فرسایش خاک باعث می‌شود منابع آب بیشتر درمعرض نور آفتاب قرار گیرند. درجه حرارت بالا با افزایش شرایط بی هوازی می‌تواند ادامه زندگی را برای موجودات آبزی وخیم کند.
۳- جنگل زدایی
گیاهان و درختان از تابش مستقیم نور آفتاب بر روی دریاچه‌ها، حوضچه‌ها و رودخانه‌ها جلوگیری می‌کنند. وقتی که جنگل زدایی انجام می‌گیرد این آب‌ها به طور مستقیم در معرض نور آفتاب قرار می گیرند در نتیجه جذب گرما بیشتر صورت می‌گیرد و باعث افزایش درجه حرارت می‌گردد. جنگل زدایی همچنین عمده‌ترین دلیل افزایش گازهای گلخانه‌ای است.
۴- جاری شدن رواناب سطحی
رواناب‌های شهری تخلیه شده در آب‌های سطحی از سطوح هموار مانند جاده‌ها و پارکینگ‌ها می تواند باعث گرم شدن آب شود. در طول فصل تابستان پیاده‌روها کاملا گرم می‌شوند و باعث ایجاد رواناب گرم می‌شود، این رواناب‌ها با ورود به سیستم‌های فاضلاب و منابع مختلف آب باعث گرم شدن این آب‌ها می‌شوند و آلودگی حرارتی را ایجاد می‌کنند.
۵- عوامل طبیعی
عوامل طبیعی مانند آتش فشان‌ها و فعالیت‌های گرمایشی زمین در زیر اقیانوس‌ها و دریاها می‌توانند با وجود مواد مذاب گرم باعث بالارفتن دمای آب شوند. درخشش نور خورشید نیز می‌تواند مقدار درجه حرارت اقیانوس ها را افزایش دهد. در نتیجه درجه حرارت منابع آب به طور کلی با داشتن اثرات معنی داری بر محیط زیست افزایش خواهد یافت.
اثرات آلودگی حرارتی
در میان دانشمندان به طور کلی دو نظریه به رسمیت شناخته شده در مورد اثرات آلودگی وجود دارد. گروه اول مخالف این آلودگی‌های دریایی هستند و اعتقاد دارند که این آلودگی‌ها مخل محیط زیست سالم هستند و گروه دیگر باعدم حضور صنایعی که باعث این آلودگی‌ها می شوند موافق هستند، که در هر حال برخی از اساسی ترین بخش‌های زندگی انسان‌ها با حضور این آلودگی‌ها حذف خواهد شد. اثرات آلودگی حرارتی در اکوسیستم ها، بیشتر از مزایای صنایعی است که در حال فعالیت هستند. همه این عوامل در کل باعث الودگی می شوند.
۱- کاهش سطح اکسیژن محلول
درجه حرارت بالا سطح اکسیژن محلول آب را کاهش می‌دهد. آب گرم نسبت به آب سرد اکسیژن کمتری را نگه می‌دارد و کاهش اکسیژن محلول با ایجاد شرایط بی هوازی می‌تواند باعث خفگی گیاهان و حیوانات آبزی مثل ماهی‌ها، دوزیستان و سخت کفه‌ها شود. آب گرم اجازه می‌دهد تا جلبک‌ها در سطح آب رشد کنند و در دراز مدت کل سطح آب را بپوشانند و در نتیجه سطح اکسیژن آب را کاهش دهند.
۲- افزایش سموم
با ثابت ماندن جریان هوای گرم خارج شونده از کارخانه‌ها، تولید مواد سمی افزایش می‌یابد و این مواد سمی وارد منابع آب طبیعی می‌شوند. این مواد ممکن است حاوی مواد شیمیایی و یا رادیو اکتیو باشند که اثرات بسیار وحشتناکی بر محیط زیست می‌توانند داشته باشند و سبب بیماری های مختلف و خطرناکی شوند.
۳- از بین رفتن تنوع زیستی
وجود فعالیت‌های بیولوژیکی در آب ممکن باعث از دست دادن مقادیر قابل توجهی از تنوع زیستی شود. تغییر در محیط ممکن است سبب شود گونه‌های خاصی از موجودات محل زندگیشان را تغییر داده و به جاهای دیگری بروند، در حالیکه می‌توانستند جزء تعداد قابل توجهی از گونه‌هایی باشند که به خاطر گرمی آب تغییر مکان داده‌اند. موجودات زنده‌ای که می‌توانند به راحتی با محیط سازگار شوند ممکن است نسبت به موجوداتی دیگری که در دمای بالای آب مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، بیشترمورد استفاده قرار گیرند.
۴- تاثیر زیست محیطی
شوک حرارتی ناگهانی می‌تواند منجر به کشته شدن ماهی‌ها، حشرات، گیاهان و یا دوزیستان شود. آب گرم ممکن است برای برخی از گونه‌ها مناسب باشد در حالیکه برای سایر گونه‌ها کشنده است. بسیاری از گونه‌های گیاهی نسبت به تغییرات جزیی درجه حرارت حساس هستند، مانند یک درجه سانتی گراد که می‌تواند سبب تغییرات قابل توجهی در سوخت و ساز موجودات و سایر اثرات زیست سلولی شود.
۵- اثرگذاری در سیستم تولید مثل
توقف قابل توجهی در تولید مثل موجودات آبی در نتیجه افزایش درجه حرارت رخ خواهد داد زیرا تولید مثل می‌تواند در محدوده دمایی خاصی انجام گیرد. درجه حرارت بیش از حد می‌تواند باعث گسترش تخم های نابالغ شود و یا از تولید طبیعی تخم‌های خاص جلوگیری کند.
۶- افزایش میزان متابولیسم
آلودگی حرارتی میزان متابولیسم موجودات را با افزایش فعالیت آنزیم‌ها افزایش می دهد و سبب می‌شود که موجودات مواد غذایی بیشتر از نیازشان را که در شرایط عادی مصرف می‌کردند استفاده کنند.
۷- مهاجرت
آب گرم همچنین می‌تواند باعث مهاجرت گونه‌های خاصی از موجودات به محیط‌های مناسب که از عوامل مورد نیاز برای زنده ماندن آنها است شود. این مورد می‌تواند سبب کاهش گونه‌هایی شود که زندگیشان به مواد غذایی روزانه‌شان بستگی دارد و حال این زنجیره غذایی دچار وقفه شده است.
مهم ترین مساله این هست که اثرات آلودگی حرارتی بیشتر از فعالیت‌هایی است که انسان‌ها برای مقابله با آن انجام می‌دهند. گیاهان و کارخانه‌ها در تلاش هستند تا روش‌های موفق آمیزی در زمینه آلودگی حرارتی پیدا کنند اما بیشتر آنها فعالیت زیادی ندارند چون کار با مدلهای قدیمی برایشان راحت تر است. اگر نیاز به حفظ محیط زیست دریا و پیرامون دریا برای بقای انسان‌ها اهمیت دارد در نتیجه باید توجه اکیدی به آلودگی‌های حرارتی شود و با آگاه بودن در مورد علل و اثرات آن می‌توان نتایج خوبی در انتخاب نوع گیاهان و تغییرات آنها گرفت.
سویل جداری مهدی پور/ کارشناس ارشد خاک شناسی
No tags for this post.
