شناسایی ۵ اولویت در نظام آموزش عالی
به گزارش از شورای عالی انقلاب فرهنگی، صالح رشید حاجی خواجه‌لو، در نشست سیاست پژوهشی نظام ارتقای مرتبه اعضای هیات علمی اظهار داشت: در ۱۰ سال گذشته، تاکنون ۱۵ پروژه در رابطه با تحول در نظام آموزش عالی در پژوهشکده حکمت انجام شده است که همه حوزه‌های حکمرانی آموزش عالی را شامل می‌شود. در اینها اسناد بالادستی، مسائل جاری، بیانات مقام معظم رهبری و غیره مرور شده و به سه رویکرد رسیده‌ایم که باید مبنا قرار گیرند.
وی رویکردهای تحولی آموزش عالی را مأموریت‌گرایی، مسئله محوری و حل مسئله و کسب مرجعیت علمی عنوان کرد.
خواجه لو با طرح این سوال که منظور از تحول در آموزش عالی چیست؟ گفت: تحول دارای ویژگی‌ها و الزاماتی است. برخی ویژگی‌های تحول در نظام آموزش عالی طبق بیانات مقام معظم رهبری شامل گرایش به سمت بهتر شدن، شتاب در حرکت‌ها، شناسایی نقاط قوت، حفظ هویت دانشگاه در ضمن حرکت رو به جلو، دفعی نبودن و تدریجی بودن تحول، و اینکه تحول در بازه بلند مدت اتفاق می‌افتد.
وی با بیان اینکه از دیگر الزامات تحول نظام آموزش عالی جهان بینی و هدفمندی است، افزود: راهبر تحول آموزش عالی باید فرمانده داخل میدان باشد (یعنی هم به لحاظ نظری و هم عملی به تحول اعتقاد داشته باشد)، از تحول نهراسد، تحول نباید صرفا در حد سیاست‌ها باشد، همچنین نیاز است برای تحول الگوی مشخصی طراحی شود.
خواجه لو ادامه داد: سیاست‌های علمی کشور به یک برنامه عملیاتی منجر نشده و نباید بحث تحول در شورای عالی انقلاب فرهنگی در قالب سند بماند؛ بلکه باید اجرایی شود. چندین سال پیش یکی از دانشجویان سؤالی را از مقام معظم رهبری پرسید که از نظر شما کمبودهای نظام به نظامات مربوط می‌شود یا کارگزاران؟ که ایشان می‌فرمایند به کارگزاران بر می‌گردد. کارگزار با یک تصمیم غلط می‌تواند مسیر انقلاب را تغییر دهد. چیزی که به کارگزاران جهت می‌دهد محتوا یا همان برنامه است.
رییس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت تاکید کرد: نقشه راه تحولی که طراحی کردیم در قالب استعاره‌ای، دانشگاه را همچون لوکوموتیو می‌بیند. در اینجا واگن‌های لوکوموتیو دستگاه‌های صنعتی، فرهنگی و اجرایی جامعه است. اگر این لوکوموتیو که دانشگاه است، نقص فنی داشته باشد، واگن‌ها به حرکت در نمی‌آیند. متاسفانه صرفاً بدنه لوکوموتیو را وارد کرده‌ایم، ولی باقی مباحث ریل‌ها (سیاست علم و فن‌آوری) و موتور علم و فناوری آن را نداریم.
خواجه‌لو افزود: صرفاً بازنگری آیین نامه ارتقا، آمایش آموزش عالی و اصلاح سنجش و پذیرش دانشجو موجب تحول نمی‌شود. بلکه در بحث نهاد و ساختار و کارگزارن باید تحول ایجاد شود. در بحث کارگزاران صرفاً با برنامه، تحول ایجاد نمی‌شود، بلکه باید مناصب کلیدی احصاء یا کادرسازی و کادریابی شود.
وی با بیان اینکه کادرسازی برنامه بلندمدت است؛ گفت: همچنین نظام مسائل را مبتنی بر ۲۲ مشکل طراحی کردیم و برای آنها مسئله یابی شده است. از طریق مصاحبه با کارگزاران آموزش عالی و بررسی اسناد بالادستی و غیره، چرایی مشکل بررسی شد. ۱۷۹ مسئله شناسایی شد که بین ۲۲ مشکل توزیع شد. در مرحله بعدی دسته بندی اولیه انجام شد و روابط علی و معلولی بررسی شد و به ۴۷ مسئله رسیدیم. مسائل اصلی‌تر گلوگاه هستند و با حل آنها بسیاری از مسائل حل می‌شود. در نهایت با استفاده از بارش فکری به پنج مسئله رسیدیم.
رییس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت پنج مسئله اصلی آموزش عالی را آمایش آموزش عالی، ارتباط دانشگاه با صنعت، نظام تأمین مالی آموزش عالی، نظام ارتقای اساتید و نظام حکمرانی دانشگاه‌ها اعلام کرد و افزود: بر اساس این موارد، ۲۱ راهکار شناسایی کردیم که ۱۶ راهبرد در سطح وزارتخانه و باقی فراوزارتخانه‌ای است. بعد از شناسایی و اولویت‌بندی مسائل، وارد برنامه حل مسئله شدیم.
خواجه لو ادامه داد: در بحث نظام ارتقا، آیین نامه ارتقا را بازنگری کردیم، از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ فاز مطالعاتی بود، اواخر سال ۱۳۹۸ مستندات پروژه را به یک بسته سیاستی تبدیل کردیم. پیش نویس آیین نامه با حضور نخبگان و مسئولان اجرایی در ۲۰ جلسه بحث شد و در نهایت به آیین‌نامه پیشنهادی رسیدیم.
رسیس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت بیان کرد: در بحث ارتقای اساتید، مقام معظم رهبری نمی‌گویند مقاله را حذف کنیم و ارتقا بر مبنای مقاله انجام نشود، بلکه می‌فرمایند جایگاه مقاله در نظام ارتقای اساتید در مقایسه با سایر فعالیت‌ها منطقی شود، ناظر به مسائل جامعه شد و از همه اساتید مقاله نخواهیم.
سومین نشست سیاست پژوهشی نظام ارتقای مرتبه اعضای هیات علمی با حضور معاون آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی و رییس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت برگزار شد.
غلامرضا سلیمی، معاون آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، نیز در این نشست اظهار داشت: شورای عالی انقلاب فرهنگی متولی دانش و فرهنگ در جامعه است و فلسفه وجودی شکل‌گیری شورا، اصلاح دانشگاه است.
وی ادامه داد: دانشگاه مولود غرب مدرن است و در کشور ما پدیده‌ای وارداتی است. کارکرد و خروجی دانشگاه‌ها حکمرانی اثرگذار است. متاسفانه نیروی انسانی که امروز محصول دانشگاه است، بیکار و عصبانی‌اند و تولید علمی که صورت می‌گیرد، برای حل مسائل کشور کافی نیست. ضمن حفظ دستاوردها باید بتوانیم دانشگاه را با زیست بوم کشور تطبیق دهیم.
معاون آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: بنابراین برای جهت دهی به رفتار اساتید و نیز به دلیل تغییر در نیازهای جامعه و تحولات محیطی، ضرورت اصلاح آیین نامه ارتقای اعضای هیات علمی احساس می‌شود.
این نشست در ادامه به بحث و بررسی جزییات آیین نامه پیشنهادی پرداخت و در پایان پرسش‌هایی از سوی حضار و شنوندگان مطرح شد که خواجه لو به آنها پاسخ داد.
