سلامت سالمندان در جامعه رو به سالمندی

یک دکترای جامعه شناسی با بیان اینکه سلامت جسمي و رواني در دوران پيري نسبت به ساير دوره ­هاي زندگي با خطر بیشتری مواجه است چرا که تغییراتی در شکل و عملکرد اندام­ های درونی و بیرونی بدن ایجاد می­شود که سازگاري فرد با محیط را مشکل می­سازد؛ معتقد است که با همه اینها، سالمندي به هیچ وجه، بیماري تلقی نمی­شود، بلکه ضرورتی اجتناب ­ناپذیر در گذرگاه زندگی و مسیر طبیعی رشد است.

به گزارش سینا پرس فارس، صدیقه البرزی دکترای جامعه شناسی و عضو هیات علمی و مدیر گروه پژوهشی علوم رفتاری جهاد دانشگاهی فارس، با اشاره به اینکه امروزه “سلامت” به مثابه یک پدیده چندبعدي و چندلایه در زمره حقوق اولیه انسانی قرار دارد، گفت: “سلامت”، شرط ضروري براي ایفاي نقش­هاي اجتماعی است و انسان­ها در صورتی می­توانند فعالیت کامل داشته باشند که هم خود را سالم احساس کنند و هم جامعه آنها را سالم بداند. در این حالت سلامت در ردیف ارزش­ های اجتماعی قرار می­گیرد و متغیرهاي منحصراً زیستی براي ارائه تعریفی جامع از سلامت کفایت نخواهند کرد.

به گفته البرزی، در ابتدا تصور دانشمندان بر این بود که سلامت تنها بعد جسمی را در برمی­گیرد اما به تدریج مشخص شد که باید به بعد روانی و اجتماعی سلامت هم توجه داشت. اگر جامعه ­اي سالم نباشد، انسان­هاي سالمی نخواهد داشت و بدون توجه به سلامت اجتماعی، توجه به صرف سلامت جسمی و روانی به­ تنهایی نمی­تواند راهگشا باشد. در این بین، مبحث سلامت سالمندی به دلیل آسیب­ پذیری بالا از اهمیت خاص خود برخوردار است.

او در ادامه با اظهار به اینکه سلامت جسمي و رواني در دوران پيري نسبت به ساير دوره ­هاي زندگي با خطر بیشتری مواجه است، چرا که تغییراتی در شکل و عملکرد اندام­هاي درونی و بیرونی بدن ایجاد می­شود که سازگاري فرد با محیط را مشکل می­سازد و همچنین تغییرات در سوخت ­وساز بدن، باعث کاهش فعالیت­هاي عضلانی- عصبی و دگرگونی در وضع ظاهري اندام می­شود و بیماريهاي جسمی همانند سرطان، بیماريهاي قلبی و اختلال انسداد مزمن ریوي در جمعیت سالمندان نسبت به جمعیت جوان، شیوع خیلی بیشتري دارد و مشکلات شایع روانشناختی سالمندان شامل افسردگی، اضطراب و دمانس است؛ معتقد است با همه اینها سالمندي به هیچ وجه بیماري تلقی نمی­شود، بلکه ضرورتی اجتناب­ناپذیر در گذرگاه زندگی و مسیر طبیعی رشد است.

این پژوهشگر اجتماعی ابراز داشت: از منظر اهمیت و حساسیت سلامت سالمندی می­توان گفت از آنجا که پدیده سالمندی جامعه بر تمام جنبه­ های زندگی جوامع بشری از جمله ساختارهای سنی، ارزشها و معیارها و سازمانهای اجتماعی، اثرات قابل ملاحظه ای دارد، مقابله با چالشهای فرا رو با اتخاذ سیاستهای مناسب برای ارتقای وضعیت جسمی، روانی و اجتماعی سالمندان از ضرورت بالایی برخوردار است. از طرفی با توجه به اینکه پدیده سالمندی امری همگانی و گریز ناپذیر است، آماده ساختن جمعیت برای دوران سالخوردگی نیز باید مد نظر قرار گیرد. تغییرات قابل توجه در هرم جمعیتی و روند رو به سالمندی در جامعه، مواجهه عقلانی با این چالش را می­طلبد. در غیر این صورت جامعه شاهد آسیب­های خسارت ­بار خواهد بود که نه تنها سالمندان را بلکه تمامی افراد جامعه را متضرر می­کند.

این عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی فارس با یادآوری اینکه در جوامع مختلف استراتژي­هاي متفاوتي براي مديريت سالمندي و چالش­های مرتبط با آن مطرح است، افزود: يكي از اين استراتژي­ها، استراتژي “سالمندي فعال” است. یعنی فرآيندي كه در آن دستيابي به حداكثر فرصت­ها را براي سلامت، مشاركت و امنيت سالمندان فراهم می­سازد تا کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشد.

البرزی ادامه داد: در بعد “سلامت” اين استراتژی، بر روي حفظ سبك زندگي سالم در همه مراحل زندگي و كاهش ريسك فاكتورهاي محيطي تأکید شده و سلامت فيزيكي، رواني و رفاه اجتماعي را در نظر می­گیرد. دومين بعد اين ديدگاه “مشــاركت” است كه به بهينه سازي فرصتهاي مربوط به فضاي اجتماعي مانند اشتغال، سياست، آموزش، هنر و مذهب اشاره مي­كند و شايد اين بعد، نقش کلیدی را در سلامت روان و پويايي سالمندان و داشتن زندگي معطوف به هدف براي سالمندان ايفا كرده و حس مهم و فعال بودن را در آنها ايجاد نمايد. بعد “امنيت”  نيز به فعاليت­هايي اشاره دارد كه براي تضمين محافظت، شأن و توجه به نيازها و حقوق جسمي، اجتماعي و مالي سالمنداني كه قادر نیستند از خودشان حمايت كنند طراحي شده است.

البرزی همچنین با اشاره به اینکه بناي اصلي “تئوري سالمندي فعال” بر اين است كه افراد سالمند، توانمند باشند و بر طبق توانايي­ها و ترجيحات خود به كار كردن ادامه دهند و از ناتواني و وابستگي كه براي خودشان، خانواده­ها و جامعه بسيار پر هزينه است، پيشگيري شود يا به تآخير افتد، تصریح کرد: واژه “فعال” به مشاركت مستمر در امور اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، معنوي و مدني اشاره مي­كند، نه فقط توانايي فعاليت فيزيكي يا مشاركت در نيروي كار. سالمندي فعال در نظر دارد اميد به زندگي سالم و كيفيت زندگي در حين پير شدن را براي همه مردم از جمله افراد آسيب ­پذير، ناتوان و داراي نياز به مراقبت گسترش دهد.

البرزی در پایان توجه بیش از پیش به موضوع و انجام پژوهشهای علمی از هم اکنون را لازمه تأمین سلامت و شناسایی نیازهای سالمندان دانست و خاطر نشان کرد: شناخت جامع و دقیق وضعیت سلامت سالمندان، اتخاذ بینش علمی، برنامه های اثرگذار و بهبودبخش و سیاستگذاری کلان و بلندمدت در جهت حفظ و ارتقای سلامت سالمندان، جزء بر اساس مطالعه و بررسی­های علمی وضعیت موجود امکانپذیر نخواهد بود. در این راستا بهتر است قبل از هرگونه برنامه ریزی از وضعیت موجود آگاه شده و با شناسایی مشکلات و نیازهای واقعی سالمندان، اقدامات دولتی و محلی متناسب با آن نیازها طراحی و اجرا گردد.

گزارش: فتانه حق پرست