نیازهای تغذیه ای مادران در دوران شیردهی به نوزاد

تغذیه مناسب مادر در دوران شیردهی به نوزاد علاوه بر تامین نیازهای تغذیه ای نوزاد (از جمله مواد معدنی و ویتامین ها)، برای حفظ بنیه، سلامت و اعتماد به نفس مادر و نیز حفظ و نگهداری ذخایر بدن مادر ضروری است. تغذیه با شیر مادر همچنین موجب بهبود سطح ایمنی بدن شیر خوار در برابر ابتلاء به انواع عفونت های حاد تنفسی، اسهال و نیز بازگشت وزن مادر به قبل از بارداری می شود.

سهم های توصیه شده در هر گروه از مواد غذایی در دوران شیر دادن به نوزاد، مشابه دوران بارداری است. پس از اتمام این دوران، نیازهای تغذیه ای مادر به وضعیت عادی باز می گردد.

مادران در دوران شیر دادن به نوزاد برای پیشگیری از کم آبی بدن باید به اندازه کافی مایعات بنوشند (حدود ۱۰-۸ لیوان در روز) که شامل مایعات موجود در مواد غذایی نیز می شود، از طرفی از دریافت بیش از اندازه مایعات نیز باید پرهیز شود.

توصیه می شود مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین مانند چای غلیظ، قهوه و کوکاکولا کاهش یابد؛ زیرا مصرف این مواد ممکن است سبب تحریک پذیری، بی اشتهایی و کم خوابی شیرخوار شود.

با توجه به ارتباط مستقیم بین میزان ویتامین های موجود در شیر مادر و رژیم غذایی او، توصیه می شود با رعایت تعادل و تنوع در مصرف گروه های غذایی، ویتامین های موردنیاز مادر و شیرخوار تامین شود.

در طی دوران شیر دادن به مادران توصیه می شود که غذاهای متنوعی با تاکید بر غذاهای غنی از مواد مغذی مصرف کنند. تنوع غذایی، یعنی اطمینان از مصرف همه گروه های اصلی غذایی (نان و غلات، میوه و سبزی، شیر و لبنیات، گوشت و تخم مرغ و حبوبات و مغزها) تعادل یعنی مصرف مقادیر کافی از هر گروه (در هر گروه، مواد غذایی با ارزش مشابه قرار دارد و می توان از یکی به جای دیگری استفاده کرد).

تغذیه مناسب مادر در دوران شیر دادن، از جمله تأمین انواع املاح ضروری به ویژه کلسیم، آهن، روی و ید برای سلامتی مادر و شیرخوار ضروری است؛ زیرا این املاح بدون دخالت محتوای تغذیه ای مادر، از ذخایر بدن او در شیر وارد می شود.
برخی املاح مانند ید در شیر مادر ارتباط مستقیمی با تغذیه او دارد؛ بنابراین توصیه می شود مادران در دوران شیر دادن به نوزاد نیز مانند دوران بارداری از نمک یددار تصفیه شده به مقدار کافی و با شرایط نگهداری مناسب استفاده کنند.

همچنین توصیه می شود برای پایدار ماندن ید در غذاها نمک در انتهای پخت به غذا اضافه شود.

نیاز به بسیاری از ریزمغذی ها (به استثنای ویتامین های D و K، کلسیم، فلوراید، منیزیم و فسفر) در طی شیر دادن در مقایسه با بارداری افزایش می یابد. باید توجه داشت که در صورت وجود کمبود ویتامین های محلول در چربی (همچون ویتامین های A،D،K) و ویتامین های محلول در آب (همچون ویتامین های C،B1،B6،B12و فولات) در مادر، مقادیر آنها در شیر مادر کاهش می یابد. با این وجود میزان کلسیم، فسفر و منیزیم در شیر مادر ارتباطی با سطوح سرمی و رژیم غذایی مادر ندارد. نیاز به ریزمغذی ها اغلب با دریافت غذاهای متعادل، متنوع و سالم در رژیم برآورده می شود و دریافت مکمل های غذایی در صورت لزوم بر اساس نظر متخصصان تغذیه تجویز می شود.

از نظر مکمل ها لازم است مصرف قرص فروسولفات تا سه ماه بعد از زایمان ادامه یابد.

مصرف برخی غذاها مانند سیر انواع کلم، پیاز، مارچوبه، تربچه و غذاهای پرادویه و پر چاشنی ممکن است روی طعم شیر اثر بگذارد و تغییر ناگهانی طعم شیر سبب کاهش تمایل شیرخوار به شیر خوردن شود. بهتر است با توجه به تأثیر برخی مواد غذایی بر طعم شیر مادران از مصرف این مواد خودداری کرده یا مصرف آن را محدود کنند.

کاهش وزن بعد از زایمان باید به صورت تدریجی صورت گیرد تا بر مقدار شیر مادر تأثیر نگذارد. لازم به ذکر است که شیر دادن سبب کاهش وزن تدریجی مادر می شود و باید بیشتر متکی بر افزایش تحرک و انجام فعالیت های بدنی باشد.

وزن گیری مناسب شیرخوار در طول دوران شیرخوارگی به ویژه ۶ ماه نخست تولد، نشان دهنده کافی بودن مقدار شیر مادر است.

لیلا یاری

کارشناس واحد بهبود تغذیه جامعه شبکه بهداشت و درمان شهرستان بیضا