آیین ها، نمود بیرونی باورها و اعتقادات فرهنگی جوامع اند

رئیس دانشگاه علم و فرهنگ آیین ها را نمود باورها و اعتقادات فرهنگی یک جامعه دانست و گفت: گردشگری آیینی نوع خاصی از گردشگری فرهنگی است که آدمی را با اعتقادات و باورهای برخاسته از یک جامعه خاص آشنا می کند.

به گزارش سیناپرس، دکتر مهدی باصولی در نشستی که صبح امروز با عنوان الگوهای موفق گردشگری آیینی در پژوهشگاه میرات فرهنگی و گردشگری برگزار شد، گفت: پیش از جنگ جهانی اول امکان تفکیک حوزه های گردشگری نبودیم اما طی چهار الی پنج دهه اخیر شاهد دسته بندی حوزه گردشگری هستیم. این حوزه هرچند مرز مشخصی ندارد و در هم تنیده است اما جذابیت زیادی دارد.

وی افزود: فرهنگ یکی از مفاهیمی است که طی سه دهه اخیر نمود بیشتری در حوزه گردشگری پیدا کرده و به عنوان یکی از جادبه های گردشگری نقش کلیدی ایفا می کند.

باصولی اظهارداشت: گردشگری فرهنگی یکی از محبوب ترین گونه های گردشگری است که علاقه به آن از سایر گونه های گردشگری رشد بیشتری پیدا کرده است.

به گفته وی، گردشگری فرهنگی، محصول گردشگری قلمداد می شود که در آن انگیزه گردشگران، آشنایی با فرهنگ جدید، شرکت در رویدادهای فرهنگی و بازدید از جاذبه های فرهنگی است. بازدید از مکان های تاریخی یا شرکت در رویدادهای فرهنگی، به گردشگران این اجازه را می دهد تا در مورد گذشته تاریخی و فرهنگی آن منطقه چیزهایی زیادی یاد بگیرند و تجربه های مختلفی از فرصت های فرهنگی کسب کنند و از حضور در یک محیط فرهنگی لدت ببرند.

باصولی ادامه داد:فرهنگ مجموعه ای از دانش ها، باورها، بیان هنری، اخلاق، قوانین، عادات و عرف است که به وسیله آنها، یک فرد به عنوان یک جامعه مشخص شناخته می شود. فرهنگ تجسمی از سنت های یک جامعه و شیوه های زندگی در آن است که در غذا، جشنواره ها، طراحی ساختمان، مذهب، پوشش، مراسم، مجسمه ها و… دیده می شود که در این بین آیین ها می توانند نقش جدی در این حوزه ایفا کنند.

وی یادآورشد: گردشگری به دو گروه تقسیم می شود. گردشگری نوع اول در ارتباط با دیدار از مکان های ملموس مانند موزه ها، سایت های تاریخی، باستان شناسی و معماری و نوع دوم نیز در ارتباط با آثار میراثی ناملموس مانند آداب و رسوم، فرهنگ، نوع معشیت و جنبه های علمی مردم شناسی است. دراین میان گردشگری به انواع مختلف گردشگری مذهبی، آیینی، خلاق، رویداد، تاریخی، میراث تقسیم بندی می شود.

رییس دانشگاه علم و فرهنگ گفت: آیین ها، نمود بیرونی باورها و اعتقاداتی است که از فرهنگ جامعه نشات می گیرد. یکی از بهترین راه های شناخت فرهنگ جوامع را در توجه به آداب و رسوم، باورها و اعتقادات آن جامعه می دانند. باورهایی که در طول زمان در قالب آیین ها و مراسمی خاص معنا پیدا کنند و تا آنجا پیش می روند که بخشی از زندگی مردمان جامعه را شکل می دهد. این آیین ها به حکم جاری بودن در زمان، ضمن برخورداری از ارزش های تاریخی، هر ساله حجم وسیعی از گردشگران را به خود اختصاص می دهند. این نوع خاص از گردشگری، گردشگری آیینی، نام دارد.

وی تصریح کرد: گردشگری آیینی نوع خاصی از گردشگری فرهنگی است که آدمی را با اعتقادات و باورهای برخاسته از یک جامعه خاص آشنا می کند. در گردشگری آیینی، گردشگر می خواهد به کشف آیین ها، اعتقادها و باورهایی که روح یک مکان جاری است و ریشه در فرهنگ یک منطقه دارد، بپردازد. این آیین ها عموما به یک مکان وابسته هستند یعنی مکان و آیین در قالب جسم و روح عمل می کنند. باورها روح مکان هستند و به آن حیات می بخشند.

رئیس دانشگاه علم و فرهنگ تاکید کرد : در گردشگری آیینی عناصر و اشیا مختلفی مانند سینه زنی، نخل گردانی و زنجیر زنی استفاده می شود. آیین نخل گردانی تعبیری از تابوت سیدالشهداء بوده و عَلم نمادی است که به مرور زمان شکل گرفته است. همچنین هر مراسمی در هر منطقه ای شعر، ادبیات، ملودی و آهنگ خاص خودش را دارد.

وی اظهارداشت :گردشگری فرهنگی تابعی از مکان، زمان، نماد، مشارکت، روایت، اسطوره است و گردشگری آیینی برخواسته از اصولی است که آثار مثبت و منفی زیادی دارد. تعامل و تبادل فرهنگی، توسعه فرهنگ منطقه ای، حفظ فرهنگ و سنت های محلی، ایجاد غرور در جامعه محلی، تقویت سنت ها و فرهنگ های محلی، ارایه مستقیم و بدون واسطه فرهنگ ، افزایش سطح آگاهی جامعه محلی نسبت به فرهنگ بومی از مهمترین آثار مثبت گردشگری آیینی است. همچنین این نوع گردشگری کمتر فصلی است و می تواند فصل گردشگری را توسعه دهد و شکل مهم گردشگری پایدار باشد.

باصولی افزود: کالایی شدن فرهنگ، سرمایه گذاری روی گونه ای از گردشگری که می تواند در مقابل محیط زیست عمل کند، مشکلات ظرفیت تحمل، منبع مناقشه از آثار منفی این نوع گردشگری است که باید به آن توجه بیشتری شود. 

زوال آیین ها با روایتگری غلط

دکتر مهدیه بد، عضو هیات عملی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز در این نشست گفت: در ایران بحث اقتصادی گردشگری بیشتر مطرح است. اگر بحث گردشگری، جنبه اقتصادی نداشته باشد، حذف می شود ، زیرا سودآوری به دنبال ندارد، اما در کشورهای دیگر این مساله برعکس است. آنها به دنبال منفعت اقتصادی حوزه نیستند، هدف اصلی  آنها فرهنگ سازی است.

وی افزود: هرچند گردشگری آیینی در ایران بسیار کهن است اما به علت اینکه صرفه اقتصادی ندارد، مورد توجه قرار نمی گیرد. در حال حاضر حتی در روستاها آیین هایی وجود دارد که در پس هریک از آنها فلسفه ای نهفته است. متاسفانه هیچ منبع مکتوبی از این آیین ها در کتابخانه ها وجود ندارد. تنها گاهی هنگام برگزاری جشنواره ها این موضوع مطرح می شود. اگر ما قصد داریم این آیین ها به رسمیت شناخته شوند باید آنها را عنوان کنیم.

وی اظهارداشت: اعتقاد داشتن به چیزی یک مساله ذهنی است اما آیین ها برآمده از یک سری رفتارها هستند. یک فرد آیین را مشاهده می کند و پس از آن اعتقاد به موضوع ایجاد می شود.آیین ها وابسته به مکان و زمان هستند. به عنوان مثال پیاده رویی اربعین یک نوع آیین است که در مکان و زمانی خاص انجام می شود.

بُد تصریح کرد: هر جامعه و مذهبی مناسکی دارد. اگر یک مذهب یا اعتقادی مناسکی نداشته باشد، آن مذهب و اعتقاد از بین می رود. برخی از آیین ها در طول تاریخ به علت این ضعف از بین رفته اند. روایتگری های غلط نیز باعث می شوند آیین های مذهبی به مرور زمان از بین بروند.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: ایران سالانه 250 میلیون گردشگر آیینی( مسیحی و مسلمان) دارد. در این نوع گردشگری افراد باید در محل رویداد حضور پیدا کنند زیرا توضیح و شرح آن رویداد و روایت شاید برای دیگران قابل درک و فهم نباشد. در کشورهای دیگر نیز اکنون برگزاری آیین ها به سمت برگزاری در محل رویداد سوق پیدا کرده است. گردشگر باید بفهمد که این باور از کجا نشات گرفته است. گردشگر در محل برگزاری رویداد با نحوه پوشش، گفتار و … آشنا می شود.

وی افزود: متاسفانه اکنون در ایران تبلیغات زیادی در این زمینه انجام نمی شود. همان گونه که یک ژن اگر سازگار با محیط نباشد از بین می رود، اگر روایت نادرستی از یک آیین شود، آن آیین نیز زوال می یابد. ما باید برای بقای این آیین ها تلاش کنیم و روایتگر خوب تربیت کنیم.

وی ادامه داد: آیین ها مزایای زیادی دارند. یکی از مزیت آیین ها این است که بعد اجتماعی دارند و می توانند اخلاق مردم را تغییر دهند. حال انسان ها در اجتماع بهتر می شود. حس افسردگی مردم از بین می برد. متاسفانه ما در زمینه آموزش و تبلیغات این آیین ها غفلت کرده ایم که باید بدان توجه ویژه ای کنیم.

گردشگری نباید آیین ها را تحت تاثیر خود قرار دهد

دکتر ارشک مسائلی، عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز در این نشست گفت: گردشگری دارای یک سری مزایایی است که ما می توانیم از آن بهره ببریم. گردشگری نباید آیین ها را تحت تاثیر خود قرار دهد و اثرات سو به همراه داشته باشد.

وی افزود: گردش مالی حاصل از گردشگری آیینی و دینی در دنیا پس از شیوع کرونا حدود 18 میلیارد دلار بوده است. تقریبا 600 میلیون سفر گردشگری آیینی و دینی در طیف های مختلف انجام شده که این مساله نشان می دهد، بخش عمده و قابل توجهی از گردشگری به حوزه گردشگری دینی و آیینی اختصاص دارد.

وی افزود: 33 پیامبر در ایران وجود داشتند. همه آنها اصل وحدت را دنبال می کردند. همچنین 10 هزار و 615 امامزاده نیز در ایران وجود دارد. بیشترین امامزاده ها در استان های فارس، مازندران و گیلان واقع شده اند. ما می توانیم بخش آیین و دینی را در این حوزه ها نیز داشته باشیم اما متاسفانه ما اکنون در بخش های مختلف مباحث دینی و غیر آیینی تبلیغاتی انجام نمی دهیم و میراث فرهنگی خودمان را به نمایش نمی گذاریم. ما باید نگاه خاصی به این مقوله ها داشته باشیم.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.