اقدامی در جهت تولید پایدار دانه های روغنی؛
تولید دانه روغنی کلزا با کمپوست زباله شهری
محققان علوم کشاورزی کشورمان در یک تحقیق جدید نشان داده اند که استفاده از نوعی کود کمپوست که از زباله های شهری ساخته می شود، می تواند در بسیاری از موارد به خوبی جایگزین کود شیمیایی شده و در تولید دانه روغنی کلزا به عنوان یکی از مهم ترین منابع تهیه روغن خوراکی در کشور مورد استفاده قرار گیرد.
به گزارش سیناپرس، ُکلزا با نام علمی براسیکا ناپوس، یکی از گیاهان روغنی است که بذر آن دارای ۴۲ درصد روغن و ۲۵ درصد پروتئین است. روغن کلزا به دلیل ترکیب مناسب اسیدهای چرب غیراشباع و درصد پایین اسیدهای چرب اشباع، همانند روغن زیتون جزو با کیفیت ترین روغن های خوراکی است. با توجه به مصرف بالای سرانه روغن در کشور و پیش بینی افزایش آن در سال های آینده، تلاش در جهت گسترش کشت دانه های روغنی کاملاً ضروری به نظر می رسد.
با این وجود، متوسط عملکرد کلزا در ایران در اراضی دیم، 1.5 تن در هکتار و در اراضی آبی، 1.9 تن در هکتار است، در حالی که میانگین جهانی آن، 3.5 تن در هکتار است. عملکرد این گیاه به پتانسیل عملکرد رقم، شرایط آب و هوایی، نوع خاک و مدیریت زراعی بستگی دارد.
به گفته محققان علوم کشاورزی، در میان عوامل مختلف، عامل خاک و عناصر موجود در آن از مهم ترین پارامترهای موثر بر رشد کلزا و عملکرد آن هستند. با توجه به کمبود مواد غذایی در غالب خاک ها، استفاده از کودهای شیمیایی معدنی، سریع ترین راه برای تأمين عناصر غذایی مورد نیاز گیاه است.
در این میان، کودهای نیتروژنه نقشی حیاتی در کاهش خلا عملکرد کلزا دارند. اما مصرف کودهای شیمیایی علی رغم تاثیر قابل توجه بر عملکرد محصولات، دارای جنبه های منفی مختلفی نظیر افزایش هزینه های تولید، تخریب محیط زیست و اختلال در سلامتی انسان ها است. این در حالی است که توسعه کاربرد منابع گیاهی و آلی قابل تجدید به جای منابع شیمیایی می تواند نقش مهمی در باروری و حفظ فعالیت های بیولوژیک، مواد آلی خاک و افزایش کیفیت محصولات زراعی داشته باشد.
در راستای رسیدن به این هدف، محققانی از دانشگاه پیام نور تهران و دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری تحقیقی را انجام داده اند که در آن، اثر به کارگیری کمپوست زباله شهری در خاک بر عملکرد کلزا و کارایی مصرف آب و نیتروژن بررسی شده است.
در این تحقیق که در یک مزرعه تحقیقاتی در شهرستان ساری در استان مازندران انجام شده است، اثر مقادیر مختلف این نوع کمپوست بر کمیت و کیفیت دانه روغنی گیاه کلزا آزمایش شده است.
به گزارش سیناپرس، براساس نتایج این تحقیق، استفاده از کمپوست تهیه شده از زباله شهری می تواند به خوبی باعث شود که تعداد شاخه جانبی، تعداد غلاف، تعداد بوته و تولید دانه کلزا به طور قابل توجهی بهبود یابد.
در این پژوهش، مشاهده شد که استفاده از 25 تن کمپوست در هکتار موجب افزایش کارایی مصرف آب می گردد و لذا کمپوست زباله شهری می تواند جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی در زراعت کلزای زمستانه در اراضی شالیزاری باشد.
به گفته هادی رزاقیان، استادیار و پژوهشگر گروه کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه پیام نور تهران و همکارانش، مصرف کمپوست به میزان ۲۵ تن در هکتار یا مصرف 0.5 تن در هکتار آن همراه با کود شیمیایی، می تواند نیازهای غذایی کلزا را فراهم کرده و در تولید کلزا نقش مؤثری ایفا کند.
آن ها می افزایند: همچنین، کارایی مصرف نیتروژن در تیمارهای مصرف کمپوست بیشتر از تیمارهای مصرف کود شیمیایی بود.
در مجموع، بر اساس این تحقیق، استفاده از کمپوست نه تنها باعث افزایش مواد آلی خاک و کاهش مصرف کودهای شیمیایی می شود، بلکه به عنوان هدفي مناسب در بازیافت زباله ها و در نتیجه کاهش آلودگی زیست محیطی در نظر گرفته می شود.
از طرف دیگر، به بیان رزاقیان و همکارانش، عناصر غذایی کمپوست به تدریج و پیوسته در خاک آزاد شده و در دسترس گیاه قرار می گیرند، در نتیجه سودمندی آن بیش از یک فصل زراعی برای زمین و گیاه باقی می ماند.
به گزارش سیناپرس، این یافته های پژوهشی را فصلنامه مهندسی آبیاری و آب ایران وابسته به انجمن مهندسی آبیاری و آب ایران منتشر کرده است.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.
