معایب تک فرزندی
فرزندآوری در فرهنگ ایرانی اسلامی ما یک ارزش محسوب می شود. ارزشی که منطبق بر فطرت و غریزه انسانی است و برای تداوم نسل و بقای وی ضروری است و نیز همان ارزشی است که سبب می شود زوجین نابارور، حل مشکل ناباروری و نداشتن فرزند خود را به عنوان یکی از اساسی ترین اولویت های خود پیگیری کنند.
در حال حاضر حدود 19 درصد خانواده های کشور، تک فرزند هستند. در خیلی از موارد غفلت از فرزندآوری به موقع باعث می شود که خانواده ها نتوانند به تعداد فرزند دلخواه خود دست یابند.
باید بدانید که افزایش سن خانم ها باعث کاهش شانس باروری موفق می شود. دلیل آن هم این است که امکان دارد فرد با افزایش سن به برخی بیماری های مزمن مانند فشار خون، دیابت، بیماری های قلبی مبتلا شود که در صورت بارداری نیازمند مراقبت های بیشتر بوده و احتمال بارداری های پرخطر را افزایش می دهد، همچنین به تاخیر انداختن بارداری، احتمال ناباروری، عوارض حاملگی، عوارض جنینی و مشکلات هنگام زایمان را افزایش می دهد.
افزایش سن مردان با افزایش مشکلات کروموزمی اسپرم می تواند شانس ابتلای به برخی بیماری های روانی و اوتیسم را در فرزندان بیشتر کند. مطالعات نشان داده که احتمال مشکلات قلبی، ناهنجاری های اندام و باز بودن انتهای سیستم عصبی با افزایش سن پدران بیشتر می شود.
به همین خاطر است که باید همه زوج ها در اولین فرصت ممکن به تعداد فرزند دلخواه خود دست یافته و از تاخیر های بدون دلیل پرهیز کنند. به یاد داشته باشیم که از دست دادن فرصت های خوب، همیشه قابل جبران نیست.
اگرچه عوامل بسیار زیادی در گرایش به تک فرزندی می توانند نقش داشته باشند، نتایج بررسی ها نشان می دهد عدم آگاهی از پیامدهای تک فرزندی نقش مهمی بر رواج این پدیده دارد.
دریافت امکانات رفاهی بیشتر و وقت و توجه بیشتر والدین اگر چه به ظاهر می توانند به عنوان محاسن تک فرزندی تصور شوند، اما در حقیقت جزو معایب هستند، زیرا معمولا این کودکان بدون رقابت با خواهر/ برادر و بدون زحمت زیاد به خواسته های خود می رسند و از این رو زمانی که در کشاکش زندگی با نا کامی روبرو شوند آسیب پذیری بیشتری دارند.
معایب تک فرزندی از بعد خانواده
در خانه ای که زندگی می کند فضای کودکی وجود ندارد، چون همیشه تعداد بزرگسالان بیشتر از کودکان است.
برای بهتر بودن در درس و دیگر فعالیت ها تحت فشار بیشتری از طرف خانواده است.
به خاطر دلواپسی های بیش از حدی که والدین برای محافظت از او دارند، از آزادی های لازم و متناسب سن خود برخوردار نیست.
ممکن است فرزند شما به دلیل توجه زیاد پدر و مادر و سایر بستگان نزدیک از اعتماد به نفس کمتری برخوردار باشد.
به دلیل نداشتن خواهر یا برادر فرصت تجربه برخی از احساسات و چگونگی کنترل و مدیریت آن ها را نداشته باشد.
به دلیل نداشتن ارتباط با خواهر یا برادر در ذهن و خیال خود با دوستان خیالی بازی کند.
به خاطر مراقبت بیش از حد پدر و مادر، از دخالت آنها در کارش خسته شود.
به دلیل نداشتن برادر یا خواهر و ارتباط با آنها تمایل (بیش از حد) به اسباب بازی و حیوانات داشته باشد.
تحمل کمتر و حساسیت بیشتر نسبت به رفتار دیگران داشته باشد (انتظار رفتار خلاف خواسته خود را نداشته و معمولا هر مخالفت را بدون دلیل و به خاطر نیتی خاص تفسیر می کند).
به دلیل ارتباط کمتر با کودکان و تماس بیشتر با بزرگسالان، مقتضای کودکی خود را بروز ندهد و رفتاری مانند بزرگسالان داشته باشد (نتواند آن گونه که لازم است بچگی کند).
به دلیل خود محوری، سخت تر با دیگران ارتباط برقرار کند یا دوست پیدا کند.
به دلیل نداشتن الگویی از جنس مخالف در خانواده، آسیب پذیری بیشتر از لحاظ جنسی و روابط اجتماعی داشته باشد.
مواردی که باید همواره به آن توجه کرد
مهد کودک می تواند محیط مناسبی برای فرزندان شما در برخی از ابعاد باشد، اما به هیچ عنوان نمی تواند جای خواهر یا برادر را برای فرزند شما پر کند.
والدین تک فرزند، فرزندان خود را از داشتن خواهر یا برادر محروم می کنند.
فرزندان پدر و مادری که تک فرزند هستند نیز وابستگانی مانند خاله، عمه، عمو و دایی ندارند.
معایب تک فرزندی از بعد جامعه
رواج تک فرزندی باعث می شود که جمعیت کشور رو به پیری برود و فضای جوانی و شادابی کمتر دیده شود.
رواج تک فرزندی و تداوم آن در جامعه باعث می شود که در طول زمان جمعیت کشور کم شود.
کاهش نسل جوان و پیرشدن جمعیت، می تواند چرخه تولید و اقتصاد جامعه را تحت تاثیر قرار دهد.
زمانی که نیروی کار فعال و پویای جامعه کم باشد، آن جامعه بیشتر دچار رکود اقتصادی و تولید می شود.
با توجه به اینکه تمایل به تک فرزندی در خانواده های تحصیل کرده بیشتر دیده می شود، می تواند سبب کاهش متوسط ضریب هوشی جامعه شود.
با توجه به افزایش امید به زندگی، تک فرزندان نمی توانند به راحتی همه مسوولیت نگهداری از پدر و مادر مسن خود را تقبل کنند و بنابراین نیاز به خانه ها و محل های نگهداری سالمندان افزایش می یابد.
«مهین انصاری فرد»
روانشناس بالینی گروه جوانی جمعیت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز
