دیدگاه محققان از زهر و پادزهر برخی تولیدات ماهواره ای؛
دختران روستایی، مخاطبان معصوم سریال های ماهواره ای

ماجراهای سریال های ماهواره ای، این روزها با آب و تاب زیادی بین افراد مختلف از پیر و جوان نقل می شود و بدین ترتیب، روز به روز بر مخاطبان این سریال ها اضافه می شود. اما با تمام فواید برنامه های ماهواره ای، این تولیدات رسانه ای که اغلب از کیفیت فرهنگی چندان بالایی هم برخوردار نیستند، بر دختران روستایی چه ناثیراتی دارند؟ محققان در یک پژوهش، در صدد پاسخ به این سوال برآمده اند.

به گزارش سیناپرس، به باور طرفداران جهانی شدن، تاریخی نوین از حیات اجتماعی بشر درحال تکوین و صورت بندی است که با خصیصه های منحصر به فردش، گویای دگرگشت و تحولی عظیم است. جهانی شدن شامل یکپارچگی جهانی در ابعاد فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است. جهاني شدن فرهنگي، به نسبت عمق تأثیرات و خصلت نامرئي و جریان کندی که دارد، گاه بیشتر از دیگر ابعاد جهاني شدن مورد توجه است.

برخی اندیشمندان معتقدند: امروزه، شدت و سرعت فرآیند جهانی شدن، دنیا را به مکان شگفت انگیزی تبدیل کرده است که در آن، هم فرآیندهای همگرایی و هم روندهای واگرایی درحال تحقق هستند و گسترش ارتباطات متقابل فرهنگی، منجر به تعامل و تبادل فرهنگی پایداری می شود که هم باعث تجانس فرهنگی و هم باعث آشفتگی فرهنگی است.

به اعتقاد پژوهشگران، بستر جهانی شدن در بعد فرهنگی، پدیده ارتباطات است. به طوری که از دید صاحب نظران، مهم ترین ساحت جهاني شدن، جهاني شدن ارتباطات است و ارتباطات بین فردي، فرد با گروه و گروه با گروه را دگرگون کرده است. بنابراین انقلاب انفورماتیکی و الکترونیکی و به دنبال آن، توسعه رسانه های اطلاعاتی و پیشرفت فن آوری ارتباطات، موجب تسهیل در پیوند فرهنگ های ملل مختلف شده است. انقلاب تکنولوژیک که حول محور تکنولوژی های اطلاعات متمرکز است، با سرعتی شتابان در کار شکل دهی دوباره بنیان مادی جامعه است و چشم انداز اجتماعی زندگی انسان را دگرگون ساخته است.

یکی از ابزارهای مختلف در این خصوص که جهانی شدن فرهنگ را تسهیل کرده اند، ماهواره های تلویزیونی هستند که قادرند به طور همزمان، برنامه های مستقیم صدها کانال تلویزیونی را برای مردم دنیا پخش نمایند.

محققانی از دانشگاه تهران و دانشگاه فردوسی مشهد با توجه به اهمیت مباحث فوق، یک مطالعه پژوهشی را طرح ریزی و اجرا کرده اند که در آن، میزان استقبال دختران روستایی از سریال‌های ماهواره‌ای مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهایی برای کاهش اثرات منفی آن ها ارائه شده اند.

به گزارش سیناپرس، محققان برای انجام این مطالعه، یکی از روستاهای دارای بیشترین دستگاه گیرنده ماهواره از توابع شهرستان مشهد را انتخاب کرده و با استفاده از پرسشنامه خاص علمی، 160 دختر روستایی را مورد مطالعه قرار داده اند. آن ها بدین منظور از روش های آماری و کامپیوتر برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده کردند.

نتایج این تحقیق نشان می دهد: الگوی غالب استفاده از تلویزیون‌های ماهواره‌ای توسط این افراد، برنامه‌هایی با محتوای سرگرم‌کننده بوده و بیشترین میزان استقبال دختران روستایی به‌ترتیب از موسیقی و رقص، سریال‌های دوبله شده فارسی، آشپزی و فیلم‌های سینمایی بوده است. همچنین از دیدگاه این دختران بهترین شبکه‌های ماهواره‌ای شامل یک شبکه معروف پخش موسیقی و یک شبکه بزرگ و چندکاناله پخش انواع فیلم و سریال بوده اند.

در این باره، سمانه میرعلی جانی، پژوهشگر جغرافیا و برنامه ریزی روستای دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران و همکارش می گویند: اکنون آن چه مسلم است آن است که نمی توان مانع دسترسی خانواده ها به برنامه های شبکه های ماهواره ای که هواداران جوان و خاص خود را دارند، شد. چراکه ماهواره های تلویزیونی، امکان استفاده از صدها شبکه مختلف را فراهم آورده و قدرت انتخاب افراد را در محتوای شنیداری و دیداری رسانه ای افزایش داده اند.

این محققان اضافه می کنند: بهره مندی از گیرنده های ماهواره ای در نواحی روستایی که سابقا کمتر در معرض امواج فرایند جهانی شدن بوده اند، فراگیر شده و در دو دهه اخیر منشأ تغییرات گسترده شده است. یکی از عمده ترین مخاطبان شبکه های ماهوارهای در نواحی روستایی نیزدختران هستند که با محرومیت های متعدد در نواحی روستایی مواجه بوده و امروزه بخش زیادی از اوقات فراغت خود را با مشاهده برنامه های ماهواره ای پر می کنند . فراهم نبودن امکانات تفریحی لازم نظیر سالن های ورزشی و کلاس های مناسب آموزشی موجب گردیده این دختران، مصرف کنندگان اصلی سریال های اغلب بی محتوای ماهواره ای در نواحی روستایی باشند.

بر این اساس، مهم ترین دلایل استقبال دختران روستایی از سریال های ماهواره ای شامل: 1- جذابیت این سریال ها، 2-ضعف سریال های داخلی و 3- شرایط زندگی در روستا بوده اند.

به گفته میرعلی جانی و همکارش، با این وجود، ما در مطالعه خود بر این باور هستیم که تحریم یک جانبه و قطع پخش شبکه های ماهواره ای با اصول و قواعد حقوق ی سازگار نیست و به همین دلیل، امروزه اغلب دولت ها حق انتخاب مردم را در مورد آنچه نیاز دارند ببینند و بشنوند محفوظ می دارند.

آن ها می گویند: بدیهی است نوآوری های جدید ارتباطی می توانند بهره وران را در برابر گزینه های متنوعی از محتوای رسانه ای مطابق سلایق افراد قراردهند و بی توجهی رسانه های داخلی به رجحان های مخاطبان، باعث افزایش اقبال به رسانه های خارجی می شود و نظارت و کنترل دستگاه های حکومتی در این زمینه، نتیجه بخش نیست.

آن ها در انتها اشاره کرده اند که مهم ترین راهکارهای کاهش اثرات منفی سریال‌های ماهواره‌ای از دیدگاه خود دختران روستایی به‌ترتیب شامل بهبود و تنوع برنامه‌های شبکه های تلویزیون داخلی، برنامه‌ریزی جهت پرکردن اوقات فراغت و بالاخره تقویت باورهای دینی بوده اند.

بنابراین براساس نتایج این تحقیق که در فصل نامه مطالعات زن و خانواده وابسته به دانشگاه الزهرا(س) منتشر شده اند، علیرغم آن که نباید به سلیقه شهروندان در انتخاب خوراک رسانه ای مورد نیاز خود ایراد وارد کرد، بایستی با اجرای برنامه های متنوع از وارد آمدن آسیب به آن ها جلوگیری کرد و این خواسته، از طریق افزایش آگاهی و نه برقراری ممنوعیت های گوناگون، قابل دست یابی است.

گزارش: محمدرضا دلفیه

No tags for this post.