محققان بررسی کردند؛
دریافت نابینایان از فیلمی که برایشان روایت می شود، چگونه تجربه ای است؟

استفاده از محصولات فرهنگی نظیر انواع ژانرهای فیلم، یکی از علاقمندی های نابینایان است که بایستی به آن توجه ویژه ای شود. محققان در مطالعه ای در همین خصوص، تجربه زیسته این افراد از فیلم هایی که دارای توصیف صوتی هستند را برای بهبود آن مورد واکاوی قرار داده اند.

به گزارش سیناپرس، نابینایان بخش عمده ای از جمعیت معلولان ایران را بـه خود اختصاص داده اند. این افراد علاقه مند هستند همانند سایر افراد جامعه از محصولات فرهنگی، مانند فیلم ها استفاده کنند. بخشی از چگونگی فهم نابینایان از فیلم، به توانایی های شنیداری خود فرد نابینا و دانش او بستگی دارد و بخشی هم بـه عملکرد افرادی کـه یک فیلم را برای مخاطب نابینا آماده دیدن می کنند وابسته است. اما دریافت نابینایان از فیلمی کـه برایشان روایت می شود، چگونه تجربه ای است؟

تک‌تک نماها و صحنه های يک فيلم می توانند معنايی را منتقل کنند. اين معانی گاهی واضح هسـتند و گاه نياز به توصیـف دقیق دارند. تصاویری که دیالوگی ندارند را شـخص دیگری برای او روایت می کند و درک حاصـل از خوانـش تصاویر، توسط راوی به فرد نابینا متنقل می شود.

در این میان، به گفته محققان، روشی وجود دارد که به توصیف صوتی معروف است. این روش، تکنیکی است که به وســیله آن، قسمت های بی کلام فیلم، صوتی می شود تا مخاطب نابینا دریافت بهتری از تصاویر بی کلام، حالت بازیگران و در کل، صحنه های بصری فیلـم داشـته باشد. از عمر فیلم های دارای توصیف صوتی در دنیا بیش از دو دهه می گذرد، اما در ایران، این روش، نوپا و جوان و همراه با مشکلاتی است و با وجود تلاش تولیدکنندگان فیلم های دارای توصیف صوتی، ایـن روش بـا کاستی هایی همراه بوده اسـت که نیاز به برطرف شدن دارند. تحقیقات نیز در این خصوص در ایران بسیار محدودبوده، اما لازم است برای رفع مشکلات ذکرشده، اقداماتی را در حوزه پژوهش انجام داد و سپس نتایج مثبت را اجرایی نمود.

در همین رابطه، یک مطالعه پژوهشی توسط پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی انجام شده است که در آن سعی شده است تجربه زیسته نمایش فیلم برای نابینایان و وضعیت انتقال مفهوم از طریق آن بررسی شود.

این مطالعه با مشارکت 25 فرد نابینای مادرزاد در تهران، شیراز ، رشت و یزد که به سینمای نابینایان و دیدن فیلم های دارای توصیف شفاهی علاقمند بودند، انجام شده است.

نتایج این پژوهش نشان داد: تجربه زیسته نابینایان از انتقال مفهوم در فیلم شنوی منحصر به فرد است. لذا درک پیچیدگی های تجربیات نابینایان، در نظر گرفتن نیاز مخاطب نابینا در نمایش و توصیف صوتی دار کردن فیلم، آموزش توصیف کنندگان یا روایت گران و توجه به توانمندی ها، محدودیت ها، باورها و نگرش های نابینایان برای بهره مندی مطلوب تر از این محصول فرهنگی و فرهنگ ساز ضروری است.

در این رابطه، عبدالرضا سلمانی شاه محمدی، استادیار و محقق گروه علوم ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد و همکارانش می گویند: تقویت قدرت شـنیداری نابینایان، این امکان را به آن ها می دهد از صداهای فیلم، دریافتی را داشته باشـند که مخاطبان بینا به آن توجه چندانی نمی کنند، زیرا تمرکز نابینایان بر صداهاست. درواقع، چشم تیزبین آن ها، گوش حساسشان است و این باعث شده قدرت تشخیص بالایی در صدا داشته باشند.

این محققان می افزایند: آن ها با دقیق شدن بر آن چه قابل شنیدن است، با فیلم ارتباط برقرار می کنند و به غیر از جذابیت های داستانی، معانی نهفته در برخی صداها، حال و هوای فیلم را برایشان جذاب تر می کند. همچنین آشنایی با موسیقی و درک درست آن، گاهی صحنه های بی کلام را برایشان بامعنا کرده و بدون دیدن، اتفاقات آن لحظه را می فهمند.

به گزارش سیناپرس، بر اساس این تحقیق که نتایج آن در فصل نامه رسانه های دیداری و شنیداری وابسته به دانشگاه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است، نابینایان مخاطب فیلم، نوع بیان دیالوگ های بازیگـر را نشـان دهنده میزان مهارت او در این حرفه می دانند و بر این باورند تمام احسـاس بازیگر پیش از آن که در چهره و بدنش نمایان شـود، از طریق صدای او قابل تشخیص اسـت.

نابینایان، توصیف صوتی را عامل استقلال و بی نیازی در تماشـای فیلم می دانند و احسـاس می کنند دیگر نیازی به یک همراه برای توضیح ندارند. از طرفی اسـتفاده از تکنیک توصیف صوتی در فیلم ها، نابینایان را به این نتیجه رسانده اسـت که اطلاعات دریافتی از راوی، بازتابی از واقعیت فیلم و به نوعی اطلاعات دسته دوم در مقایسه با صدای شخصیت های اصلی داستان است که مستقیم می شنوند. زیرا توصیف صحنه های بی کلام فیلم براساس برداشت راوی به مخاطب منتقل می شود.

به گفته سلمانی شاه محمدی و همکارانش، یکی از مشکلات اصلی که نابینایان در دیدن فیلم های دارای توصیف صوتی بـا آن مواجه اند، غیرحرفه ای بودن تیم نویسـندگان و روایتگران است. نبود یک نظام استاندارد مشخص برای آموزش توصیف کنندگان صوتی و آشنا نبودن آن ها بـا نیازهای مخاطب، مشکلاتی برای درک بهتر فیلم به وجود آورده است. چگونگی به کاربردن واژه ها و عبارات قابل فهم برای مخاطب نابینا، آشنایی با اصول گفتاری و این که چه صحنه هایی باید توصیف شوند تا جامعه هدف، برداشت درستی از داستان فیلم به دست آورد، از مشکلات آموزش ندیدن توصیف کنندگان است.

به گزارش سیناپرس، آن ها در انتها پیشنهاد داده اند که افراد و سازمان های فعال در تهیه فیلم برای نابینایان، آموزش های لازم را ببینند و از نظرات مخاطبان نابینا هم در این زمینه استفاده کنند تا ارائه مناسب تری از این خدمت داشته باشند. همچنین لازم است پژوهش هایی درخصـوص تعیین استانداردهای لازم برای چگونگی توصیف صوتی فیلم انجام شـود تا نابینایان از این دستاورد فرهنگی بـه بهترین شکل بهـره ببرند.

گزارش: محمدرضا دلفیه

No tags for this post.