جلگه میناب به شورای عالی آب می رود
نشست زمین در منطقه جلگه میناب دراستان هرمزگان و ایجاد فروچاله های ناشی ازکاهش سطح آب های زیرزمینی در منطقه و تخریب آبخوان ها زنگ خطری برای تالاب رود شور، شیرین و حرای میناب است، نابودی حدود یک میلیون نفر نخل در منطقه بهمنشیر یکی دیگر از پیامدهای برداشت بی رویه آبهای زیر زمینی و مصرف نادرست منابع آب است.
زمانی حدود 8 میلیون نفر نخل در میناب وجود داشت که اکنون فقط 20 هزار نفر باقیمانده یا 1 میلیون اصله درخت انبه بود که اکنون فقط 70 اصله پابرجا است.
اکنون در این منطقه زمین دهان بازکرده و در نظر دارد شکم خود را از دسترنج سالیان طولانی مردم منطقه که درختان نخل و انبه است پرکند، با این حساب نتیجه زحمت این مردم چه می شود؟
جلگه میناب یکی از حاصلخیزترین جلگه های کشور است که درختان خرما و مرکبات زیادی دارد و یا بهتر است بگوییم داشته است؛ اما امروزه در معرض تهدید پدیده فرونشست قرار دارد که در پی فرونشت در جلگه میناب نه تنها باغ های خرما و مرکبات مرغوب منطقه در حال نابودی است بلکه دشت های پیرامونی و فراتر از آن منطقه نیز تحت تاثیر قرار گرفته است.
شواهد نشان می دهد در برخی از نقاط ، فرونشست تا عمق 10 متر در زمین دیده می شود که باید مورد توجه جدی مسوولان قرار گیرد زیرا اگر این پدیده در منطقه توسعه یابد قطعا خسارات زیادی به همراه خواهد داشت.
جلگه میناب بیش از 100 هزار سال قدمت دارد، بنیان شهر میناب را به زمان ساسانیان نسبت می دهند اما بعضی از اسناد تاریخی موجود نشان می دهد این شهرستان از قدمتی بیش از 2500 سال برخوردار است. از میناب با نام های مینو، مینا، هرمز و هارموز نیز نام برده شده است، اما اکنون با برداشت های بی رویه و سدسازی های بی حساب و کتاب کمر به نابودی این تمدن 100 هزارساله بسته ایم.
چندی پیش معصومه ابتکار معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در بازدید از جلگه میناب از نزدیک بر وخامت اوضاع واقف شد و تاکید کرد باید برنامه جامع برای بحران فروچاله های میناب، مدیریت منابع، احیای دشت و جلوگیری از روند مخرب و نگران کننده کنونی تدوین شود که بخشی از آن اصلاح الگوی مصرف خواهد بود.
به گفته وی این طرح پس از تهیه برای تصویب و اجرا به شورای عالی آب ارائه خواهد شد تا بتوان مشکلات را در برنامه ای زمانبندی شده و دارای مولفه ای کوتاه مدت و بلند مدت رفع کرد.
بر این اساس حمید گشتاسب میگونی مدیر کل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست روز سه شنبه به ایرنا گفت: بعد از سفری که با رییس سازمان حفاظت محیط زیست به استان هرمزگان داشتیم از نزدیک با وضعیت بحرانی در منطقه آشنا شدیم وقتی برگشتیم رییس سازمان محیط زیست دستور داد که این موضوع با جدیت پیگیری شود.
وی افزود: به دنبال این دستور، نامه ای را تهیه و حدود دو هفته پیش به معاون اول ریاست جمهوری ارسال کردیم و در آن نامه ضمن توضیح ابعاد مختلف موضوع به طرح دلایل فرونشست زمین در منطقه از جمله خشکسالی و برداشت های بی رویه کشاورزان اشاره شد.
گشتاسب ادامه داد: ابعاد فرونشست درجلگه میناب به حدی زیاد است که علاوه بر اینکه نارضایتی کشاورزان و باغداران را فراهم کرده بلکه موجب حساسیت های اجتماعی نیز شده است.
وی گفت: برای حل این مشکل استاندار هرمزگان طرح بهبود و توسعه شبکه آبیاری در اراضی پایین دست سد استقلال را پیشنهاد کرد اما به دلیل اینکه سد استقلال منابع آب شهرهای خمیر و بندرعباس را تامین می کند قطعا این پیشنهاد راه حل مناسبی برای این بحران نخواهد بود.
گشتاسب افزود: اما با توجه به وضعیت بغرنجی که دشت در حال حاضر دارد باید تصمیم گیری عاجلی برای انتخاب راهکارهای سنجیده و تلفیقی صورت گیرد بر این اساس درخواست کردیم که معاون اول رییس جمهوری موضوع وضعیت جلگه میناب را در شورای عالی آب مطرح کند تا یک شورای هماهنگی مدیریت یکپارچه منابع آبی حوضه دشت با هدف ساماندهی انجام شود و اکنون منتظر بازخورد این مکاتبه هستیم.
به گفته وی رئیس سازمان برنامه و بودجه و سخنگوی دولت نیز قبلا از دشت میناب بازدید کرده بود و در جریان امور قرار دارد بنابراین از این نامه یک رونوشت برای نوبخت و یکی برای چیت چیان وزیر نیرو ارسال کردیم.
وی تاکید کرد: ابعاد فرونشست در میناب نیاز به بررسی دقیق دارد زیرا بسیار سنگین است و باید عاجلانه فکری برای آن شود، وقتی شورای هماهنگی مدیریت یکپارچه شکل گیرد قطعا یکی از موارد مهم این خواهد بود که یک برنامه جامع برای مقابله با این بحران طراحی کند.
*** تهیه برنامه مدیریت جامع تالاب هاب شور و شیرین و حرای میناب
محسن سلیمانی روزبهانی مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران نیز به ایرنا گفت: جلگه میناب دشت وسیع و سرسبزی بود که به علت احداث سد در بالادست در معرض خشکی قرار گرفته است و اکنون مهمترین مشکل، ایجاد فروچاله های عمیق است که در جای جای دشت به چشم می خورد.
وی افزود: بخش عمده آب بالادست دست میناب با احداث سد و بدون در نظر گرفتن حقابه پایین دست به بندر عباس منتقل شده است و با این کار عملا در حال از دست دادن دشت میناب هستیم که یکی از نشانه های آن خشک شدن تالاب رود شور و شیرین و حرای میناب است که در انتهای جلگه قرار دارد و عملا دیگر آب شیرین وارد آن نمی شود در حالی که قبلا به حدی پرآب و حاصلخیز بود که اهالی منطقه محصولات زیادی از آن برداشت می کردند.
سلیمانی تاکید کرد: اما اکنون نه تنها جلگه را از دست داده ایم بلکه به علت جاری نشدن آب از سرشاخه ها به واسطه احداث سد و سازه های اقماری که مانع ورود سیلاب به جلگه می شود و انتقال آن به شهر بندرعباس و از بین رفتن لایه های آبهای زیر زمینی، شاهد شکل گیری فروچاله های عمیقی در منطقه هستیم.
وی ادامه داد: زمانی که جاری شدن آب از بالادست قطع شد، مردم برای تامین آب مورد نیاز اقدام به حفر چاه های عمیق کردند که وزارت نیرو هم تعدادی چاه در منطقه حفر کرده است که این موضوع موجب نابودی سفره آبهای زیر زمینی شده است.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران با بیان اینکه پدیده فروچاله ها زندگی مردم منطقه را تحت تاثیر فراوان قرار داده است گفت: برخی از این چاله ها به حدی عمیق و بزرگ هستند که اگر یک شتر در آن گرفتار شود دیگر خارج کردن حیوان از گودال ممکن نخواهد بود.
وی افزود: با توجه به اهمیت موضوع مدیریت منطقه تاکنون چهار کارگاه با حضور مسوولان محلی و اهالی منطقه برگزار شد و اکنون برنامه مدیریت تالاب هاب شور و شیرین و حرای میناب در حال نهایی شدن است و امیدواریم تا دو ماه آینده نهایی و به تصویب شورای برنامه ریزی استان هرمزگان برسد تا مبنای کارهای عملیاتی در منطقه قرار گیرد.
سلیمانی با اشاره به اهمیت ارتباط مستقیم تالاب ها و معیشت جوامع محلی، گفت: حفاظت از تالاب ها و تلاش برای بهره برداری پایداراز آنها نه تنها با هدف حفظ تنوع زیستی و محیط زیست بلکه با هدف ارتقاء سطح اقتصادی – اجتماعی زندگی و معیشت جوامع بشری به انجام می رسد.
مجموعه تالاب رود شور، شیرین و حرای میناب برای نخستین بار با مساحت 45000 هکتار در سال 1354 به عنوان تالاب بین المللی در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و در سال 1378 پس از بازبینی مساحت آن به 78099 هکتار افزایش یافت که در جلگه میناب در استان هرمزگان واقع شده است.
فرونشست پدیده ای است که به علت برداشت بی رویه از منابع آبهای زیر زمینی رخ می دهد، در این حالت زمین آبهای میان بافت های خود را از دست می دهد و به اسفنجی که حالت جمع شده به خود گرفته تبدیل می شود که در این شرایط زمین فرو می رود که به اصلاح می گویند زمین فرونشست کرده است.
چند سالی است پدیده فرونشست در استان های مختلف کشور از جمله دشت های اطراف تهران و فارس نیز به وفور دیده می شود.
