محققان با نگرانی از وضع کنونی تاکید کردند
کارتون، ابزاری برای شکل دادن شخصیت فرهنگی کودکان

محققان کشور در مطالعه ای جدید، بر الگوپذیری شدید کودکان از شخصیت های کارتونی خارجی تاکید کرده و خواستار اجرای برنامه هایی برای تولید خوراک فرهنگی مناسب به منظور حفظ فرهنگ و سنن ایرانی در ذهن و کردار کودکان شده اند.

به گزارش سیناپرس،با پیشرفت تکنولوژی، تفریحات کودکان امروز نسبت به تفریحات کودکان چند دهه قبل تغییرات بسیار زیادی داشته اند. اکثر کودکان به جای بازی با دوستانشان، مشغول بازی های کامپیوتری و دیدن برنامه کودک و انواع کارتون ها هستند. کودکان هنگام تماشای کارتون ها، خود را به جای شخصیت اصلی و قهرمان قصه می گذارند و سعی در همانندی با او دارند، بنابراین چنین محصولاتی دارای نقشی مهم در شکل گیری شخصیت، افکار و اعتقادات فردی و حتی جامعه پذیری کودکان هستند و یکی از عوامل موثر در الگو پذیری و شکل گیری شخصیت و تربیت کودکان و نوجوانان به حساب می آیند.

به گفته محققان، الگوپذیری، فرایندی است که از طریق مشاهده صورت می‌گیرد و در آن رفتار یک شخص یا گروه به عنوان محرک،  بر روی افکار، نگرش ها یا رفتار فرد دیگری که شاهد انجام عمل الگوست اثر می گذارد. امروزه کودکان به دلیل ارتباط گسترده شان با جهان پیرامون، توانمندی ذهنی بالاتری نسبت به نسل های قبل تر از خود دارند. این کودکان وقتی بخشی از ساعات روز را به تماشای برنامه های تلویزیونی و همراه با آن شخصیت های کارتونی می پردازند، علاوه بر این که شیوه ارتباطات اجتماعی را فرامی‌گیرند، یاد می‌گیرند که چگونه به خلق جهان پیرامونشان بپردازند و چگونه از دنیای تخیلی کارتون برای خود دنیای واقعی ساخته و تجربیات موجود در آن را در زندگیشان به کار گیرند.

با توجه به این اثرات شگفت آور، به نظر می رسد دست اندر کاران فرهنگ و تربیت در هر کشوری به منظور حفظ جایگاه فرهنگ خودی در ذهن کودکان، باید تدابیری را بیندیشند. در همین زمینه، محققینی از دانشگاه پیام نور به انجام یک مطالعه پژوهشی پرداخته اند که در آن، نقش شخصیت‌های کارتونی غیر ایرانی در الگوپذیری فرهنگی کودکان از دیدگاه والدین مورد بررسی و تحلیل علمی واقع شده است.

در این تحقیق که چهارچوب نظری آن، شامل تلفیقی از نظریه‌های حوزه رسانه و ارتباطات، نظریات مربوط به یادگیری اجتماعی و نظریه‏های فرهنگی بوده است،330 نفر از والدین دارای کودک 6 تا 12 ساله شهر صومعه‌سرا مشارکت داشته اند.

یافته‌های این تحقیق که فصل نامه «جامعه پژوهی فرهنگی» وابسته به پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی به انتشار آن ها پرداخته است،  نشان می دهند که کودکان به طور متوسط بین 3 تا 4 ساعت در روز به تماشای کارتون می‌نشینند.

همچنین بر اساس این یافته ها، بین میزان تماشای کارتون‌های غیر ایرانی و الگوپذیری فرهنگی در کودکان رابطه معنادار و قابل توجهی وجود دارد که بایستی به آن توجه ویژه ای کرد.

در این رابطه، مجریان این طرح تحقیقاتی فوق یعنی حسینعلی قجری، استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور و همکارش می گویند: از آنجایی که ارتباط بین تماشای شخصیت های کارتونی غیر ایرانی و ساختن الگوهای فرهنگی در کودکان از منظر والدین مورد تایید قرار گرفته است و با توجه به نتایج و ارتباط بین ساختن الگوهای فرهنگی در کودکان با تماشای کارتون های غیر ایرانی، پیشنهاد می‌شود والدین بر تماشای این گونه کارتون ها توسط فرزندشان نظارت داشته و با هدایت کودک به سمت کارتون های ایرانی زمینه‌سازی این شخصیت پذیری را تسهیل کنند.

آن ها افزوده اند: در این زمینه لازم است تا جایی که ممکن باشد، شخصیت‌های ایرانی، جایگزین شخصیت های خارجی شوند تا فرزندان این سرزمین با فرهنگ و اصالت ایرانی رشد کرده و نمو بیابند. آن گاه که بزرگ شده و به قوه تشخیص رسیدند خودشان در انتخاب خوراک فرهنگی‌شان آزادانه عمل کرده و دست به گزینش بزنند.

همچنین ارتباط بین تماشای شخصیت های کارتونی غیر ایرانی و ساختن الگو های اخلاقی، رفتاری و سبک زندگی از جمله دیگر نتایج به دست آمده در این پژوهش بوده است. محققان فوق در این راستا پیشنهاد داده اند با توجه به این سه حوزه مهم و حساس در جامعه ایرانی، والدین، مسئولان مدرسه و همه آنانی که دستی در حیطه تعلیم و تربیت کودک دارند با استفاده از ابزارهای نظارتی و به صورت داوطلبانه با افزودن کیفیت کارتون های ایرانی و تولید شخصیت های خارق العاده وطنی، آرام آرام محصول و کارتون ایرانی را جایگزین کارتون های غیر ایرانی کنند.

قجری و همکارش در پایان اشاره دارند: خلق شخصیت های کارتونی وطنی با ویژگی های مثبتی که کودکان آن ها را پذیرا باشند، می تواند راهکار مهمی برای فعالان عرصه فرهنگی به خصوص در حیطه کودک به حساب آید. اگر بتوان شخصیتی کارتونی خلق نمود که زیبا، جذاب، توانا و همراه با علم و آگاهی باشد، مثلاً شخصیت کارتونی که مسلط به زبان خارجی است و از سویی، واجد ارزش های جامعه ما باشد، می‌تواند علاوه بر کودکان با اقبال والدین نیز همراه گردد.

گزارش: محمدرضا دلفیه

No tags for this post.