روزگار تلخ مردمانی که از حقوق شهروندی محرومند
یک قرن پیش، وقتی که هنوز شناسنامه ای صادر نمی شد، فقط دانستن نام پدر و مادر کافی بود و هر قبیله ای هویت افراد را تایید می کرد، اما از زمانی که صدور شناسنامه برای هر ایرانی اجباری شد، داستان هویت افراد شکل دیگری به خود گرفت. اکنون سجل ها هستند که هویت افراد را تعیین می کنند و آینده هر آدمی را رقم می زنند.
به گزارش سیناپرس، دیگر دنیای بدون شناسنامه برای انسان ها مفهومی ندارد. انسان بی شناسنامه به سان آدم بی هویت می ماند؛ آدمی که نمی تواند هیچ جایگاه اجتماعی در جامعه داشته باشد و در هیچ بانکی حساب باز کند و زیر هیچ برگه و سندی امضای به ثبت برساند.
آدمی که در هیچ سرشماری به شمارش در نمی آید و از حقوق عادی یک شهروند محروم می ماند؛ نمی تواند به مدرسه برود و در کنکور شرکت کند. فردی که هیچ گونه تسهیلات رفاهی دریافت نمی کند. سهمیه سوخت، یارانه نقدی و سهام عدالت ندارد و از تمام خدمات اجتماعی، درمانی و مزایای قانون کار محروم می ماند.
از سوی دیگر زندگی او همواره توام با احساس ترس و ناامنی است. تردد آزادانه در خیابان برای او دلهره آور است. او نمی تواند برای رفع مشکل خود به پلیس مراجعه کند و در هر مکانی بیم آن دارد که پلیس به سراغش برود.
در این بین پسران بی شناسنامه شانس بیشتری دارند. آنها راحت تر می توانند به عنوان کارگر کاری برای خودشان دست و پا کنند اما اغلب دختران بی شناسانه در برابر آزارهای جنسی آسیب پذیرتر و مجبورند برای گذران زندگی خود و کمتر کردن هزینه های خانواده شان برخلاف میل شان در سنین پایین ازدواج کنند یا در قبال دریافت مبلغی پول به عقد مردان میان سال در بیایند.
برخی از این دختران تاب این مساله را ندارند و همین امر باعث می شود تا اقدام به خودکشی کنند. برخی دیگر از کودکان بی شناسنامه از همان دوران کودکی مجبورند هنرهای دستی یاد بگیرند و از فروش محصولات خود درآمد ناچیزی کسب کنند.
شاید شنیدن چنین حکایتی در جوامع امروزی دور از ذهن باشد اما در عصر حاضر و در گوشه و کنار این مرز و بوم، هنوز اهالی برخی از شهرها و روستاهای کوچک و دور افتاده ایران، فاقد شناسنامه هستند؛ بر اساس اظهارنظر برخی نمایندگان مجلس، یک میلیون بی شناسنامه در کشور زندگی می کنند که حدود ۴۰۰ هزار نفر از آنها کودک هستند.
در این بین سهم سیستان و بلوچستان حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد از کل کشور است؛ بیشتر آمار فاقدان شناسنامه این استان مربوط به فرزندان حاصل ازدواج زنان ایرانی با مردان اتباع خارجی است که به صورت غیر قانونی به ایران آمده اند؛ مردانی که پس از مدتی سیستان و بلوچستان را ترک کرده اند و به شهرهای دیگر کشور رفته اند یا به افغانستان بازگشته اند و آینده ای مبهم برای فرزندان شان رقم زده اند. در مقابل پدران برخی از این فرزندان خود بی شناسنامه هستند و هنوز هویت ایرانی بودن آنها تایید نشده است.
هنوز در برخی از روستاها و مناطق عشایری نیز ازدواج ها به صورت رسمی ثبت نمی شود به همین دلیل برای صدور شناسنامه فرزندان شان با مشکل مواجه شده اند؛ برای صدور شناسنامه فرزندان این افراد، حضور پدر و مادر و دو شاهد الزامی است. در این بین اگر مادر شناسنامه نداشته باشد، نام و مشخصات او در شناسنامه نوزاد ثبت نمی شود؛ گویی که او اصلا وجود خارجی ندارد و فرزندی به دنیا نیاورده است.
قوانین تابعیت فرزندان مادران ایرانی
مطابق تبصره ماده ١٦ قانون ثبت احوال( که در سال 1355 تصویب شده بود) زنان این امکان را داشتند در غیاب شوهران شان برای دریافت شناسنامه فرزندان شان اقدام کنند اما در سال 1367 شورای امنیت ملی با اجرای مصوبه ای مانع اجرای این قانون شد.
اما در سال 1385 نمایندگان مجلس با تصویب ماده واحده ای، بندهایی از ماده ٩٧٦ قانون مدنی را اصلاح کردند و شرایطی را برای دادن شناسنامه به این افراد در نظر گرفتند. طبق این ماده واحده، چنانچه ازدواج زنان ایرانی با تبعه خارجی با مجوز دولت صورت گرفته باشد، فرزندان آنها می توانند گواهی تولد بگیرند و پس از رسیدن به سن ١٨ سالگی، درخواست تابعیت ایرانی کنند.
در سال 1398 نیز مجلس قانون تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی را تصویب کرد؛ با تصویب این قانون امیدی در دل بسیاری از فرزندان مادران ایرانی برای گرفتن شناسنامه روشن شد اما آبان ماه امسال قانون اعطای تابعیت به فرزندان مادران ایرانی لغو شد زیرا به اعتقاد برخی از نهادها، اعطای شناسنامه به فرزندان زنان ایرانی و اتباع خارجی( به خصوص افغان ها) باعث افزایش ورود غیرقانونی این افراد به ایران و ازدواج آنها با زنان ایرانی می شود.
کارت شناسایی موقت به جای شناسنامه
شهریور امسال وزیر کشور با تاکید بر صدور کارت شناسایی موقت به افراد فاقد شناسنامه گفت: هم اکنون حدود هشت هزار پرونده در خصوص افراد بی شناسنامه در ثبت احوال وجود دارد. این آمار نشان می دهد که درصد کمی از کشور فاقدان شناسنامه هستند.
چندی پیش نیز هاشم کارگر، معاون وزیر و رئیس سازمان ثبت احوال کشور با ارسال بخشنامه ای بر روند تسریع در شناسایی، تشکیل پرونده و تعیین تکلیف فاقدین شناسنامه تاکید کرد. او پیرامون این مساله در جمع خبرنگاران گفت: یکی از تاکیدات دولت سیزدهم تعیین تکلیف افراد فاقد شناسنامه است. این افراد با اینکه مدت زیادی است در کشور زندگی می کنند اما از خدمات اجتماعی محروم هستند. تابستان امسال تخصیص شناسه واحد و طراحی و تولید کارت برای افراد فاقد شناسنامه آغاز و تاکنون بیش از 10 هزار شناسه برای این افراد ایجاد شده است.
گفته می شود، با صدور کارت های شناسایی موقت افراد فاقد شناسنامه می توانند تسهیلات دولتی دریافت کنند اما هنوز ساز و کار ارائه این خدمات و مدت اعتبار این کارت ها مشخص نیست.
گزارش: بیتا اکبری
No tags for this post.
