مردم روش فعلی آموزش در دانشگاه‌ها را نمی‌پسندند
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: ترکیب شرکت‌کنندگان در آزمون سراسری نشان می‌دهد که دیگر مردم روش فعلی آموزش در دانشگاه‌ها را نمی‌پسندند و به همین دلیل به سمت رشته‌های علوم پزشکی که مدل آموزشی آن متفاوت است، رفته‌اند. بنابراین روش آموزش برای هر محتوای آموزشی باید متناسب با آن طراحی و تدوین شود.
دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، در کارگاه تبیین سیاست‌های دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه مهارت‌آموزی که با حضور دکتر سیدمحمد بطحائی معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی، معاونان آموزشی و مهارتی واحدهای مراکز استان‌ها، رؤسای دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی و حضور مجازی معاونان آموزشی و مهارتی سایر واحدهای دانشگاهی برگزار شد، ضمن ارائه سخنرانی با عنوان «اثرات بازتابی دانشگاه و جامعه» گفت: در دنیای علم موضوعی تحت عنوان پایان یافتن الگوی اول دانش وجود دارد که کسانی که در حوزه علم و فناوری و سیاستگذاری علمی فعالیت دارند، معتقدند که از ابتدای قرن بیست و یکم با مفهوم پایان دانشگاه یا پایان الگوی اول تولید علم مواجه شدند و اکنون الگوی دوم دانش آغاز شده است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: الگوی دوم دانش دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد است ازجمله اینکه در این دوره دیگر دولت‌ها تأمین‌کننده سرمایه دانشگاه‌ها نیستند و شرکت‌های خصوصی در این عرصه ورود جدی داشته‌اند به عنوان نمونه می‌توان به شرکت گوگل اشاره کرد که در تولید مقالات یکی از 10 برتر دنیاست و عملاً شرکت‌ها مولد دانش شده‌اند و دیگر مرجعیت تولید دانش در دانشگاه و آزمایشگاه از بین رفته است.
وی با اشاره به اثرات بازتابی دانشگاه و جامعه، تصریح کرد: در این مقوله دانشگاه متأثر از جامعه و رفتار خود بوده است به گونه‌ای که دانشگاه خواست اقتصاد جامعه را دانش بنیان کند اما خود اقتصادی شد، به دنبال دانش بنیان کردن جامعه بود و خود اجتماعی شد و موضوع فناوری و نوآوری دانش بنیان را مطرح کرد و خود فناور شد. این رویکرد دانشگاه را گرفتار مقوله اقتصادی، اجتماعی و فناوری کرده است.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: به بیان دانش‌پژوهان غربی؛ اگر دانشگاه تحول و تعالی نداشته باشد به موزه تبدیل می‌شود و این موضوع را بنده در بازدید از برخی واحدها و مراکز دانشگاه آزاد اسلامی مشاهده کردم که واحدی که روزگاری 20 هزار دانشجو داشت، امروز یک دانشجو هم در آن قدم نمی‌گذارد. این موضوع ثابت می‌کند که اگر پابه‌پای تحول پیش نرویم، دانشگاه به موزه تبدیل خواهد شد.
دکتر طهرانچی با اشاره به تدوین سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: این سند، چارچوبی است که افق دید دانشگاه آزاد اسلامی تا سال 1404 را مشخص می‌کند. در این نگاه، ما دانشگاه را هسته علم، فناوری و فرهنگ می‌بینیم که با جامعه درآمیخته است و معتقدیم بازتاب آنچه در دانشگاه می‌دهیم، یک‌سویه نیست و از جامعه نیز متأثر می‌شویم. به عنوان نمونه؛ در آزمون سراسری سال گذشته 70 هزار نفر متقاضی رشته‌های علوم تجربی بودند در حالی که 120 هزار نفر در آزمون گروه ریاضی شرکت کرده بودند. این موضوع حاکی از بازتاب جامعه نسبت به رفتار و کارکرد دانشگاه است.
وی با بیان اینکه دیگر دوره مسئله‌سازی در دانشگاه به پایان رسیده است، اظهار داشت: مسئله باید برگرفته از واقعیت عینی جامعه باشد و دانشگاه باید به جای مسئله‌سازی در اتاق‌های دربسته، به دنبال مسئله‌یابی از جامعه و صنعت باشد و به نیازها توجه کند. در گذشته دانشگاه یک‌ساحتی بود و تنها به دانش توجه داشت. پس از آن، دوساحتی شد و در کنار دانش، موضوع نیز مورد توجه قرار گرفت اما اکنون دانشگاه باید سه‌ساحتی باشد و در کنار دانش و موضوع، به کاربست این دو نیز توجه داشته باشد.
دکتر طهرانچی با تأکید بر اینکه کاربست و زندگی در اجتماع باید سرلوحه دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی باشد، گفت: کاربست موضوعی است که در صفحه دانشگاه نیست و در محیط دیگری قرار دارد و به همین دلیل، دانش و موضوع در دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی در محیط کلاس فعلی دنبال نخواهد شد بلکه با شناخت نیاز صنایع و در کارگاه‌ها تبدیل به کاربست می‌شود.
وی با اشاره به تفاوت دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی با دانشکده‌های فنی و حرفه‌ای تصریح کرد: تاکنون دانشکده‌های ما به تحصیل و توانمندسازی دانشجویان توجه داشتند اما اکنون جوانان نیازمند مهارت‌های جدید هستند و تفاوت دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی با فنی و حرفه‌ای در این است که این دانشکده‌ها به موضوعات جدید و در حال ایجاد می‌پردازند. به همین دلیل قرار نیست ما در دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی، کارشناس تربیت کنیم و نسبت به مشاغل گذشته مهارت به دانشجویان بیاموزیم بلکه قصد داریم مهارت‌های جدید خلق کرده و جوانان را برای مهارت‌های جدید تربیت کنیم.
وی تأکید کرد: دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی باید اتفاق جدیدی را رقم بزنند چرا که صنایع نوآورانه و مهارت‌های جدید می‌توانند زندگی را شکل دهند. بنده در سفر به استان یزد و در بازدید از یکی از کارخانه‌ها، به وضوح شاهد بودم که صنعتگران از قالب تنگ دانشکده‌ها در همکاری با صنایع انتقاد می‌کردند و در آنجا مطرح کردم که دانشگاه آزاد اسلامی یک دانشگاه پویا و چابک است و می‌تواند مطابق با نیاز صنعت و جامعه، موضوع رشته‌ها و کارکرد تربیتی و مهارت‌آموزی دانشجویان را تغییر دهد.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه دانشکده مهارت و کارآفرینی، دانشکده نوآوری و رو به جلوست، گفت: دانشکده مهارت و کارآفرینی، دانشکده گذشته‌گرا و کلاس‌محور نیست بلکه دانشکده‌ای خواهد بود که اهل صنعت، اشتغال‌آفرینان و افرادی که جامعه را می‌سازند و بسترهای جدید خلق می‌کنند، نزد آن مأمن و مأوا دارند و دانشگاه آزاد اسلامی در این مسیر تمام توان خود را به کار گرفته است چرا که معتقدیم صنایع نوآورانه می‌تواند اقتصاد و اشتغال کشور را نجات دهد. این صنایع نیازمند دانش و موضوعات جدید است که در دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی مورد توجه قرار دارد.
دکتر طهرانچی با اشاره به توجه دانشگاه آزاد اسلامی به تربیت اقتصادی و حرفه‌ای، گفت: یکی از برنامه‌ها و اهداف جدی دانشگاه آزاد اسلامی در تربیت قوه عاقله، توجه به ساحت اقتصادی و حرفه‌ای است. از این رو در دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی از افراد نوآور که دارای امید به آینده و آشنا با شغل‌آفرینی هستند، استفاده خواهیم کرد و این دانشکده‌ها محل حضور و تردد اصحاب خلاق، امیدوار و رو به آینده به عنوان حلقه مشورتی خواهد بود. کار در این دانشکده نباید به عنوان یک کار اداری تلقی شود بلکه افرادی که اعتقاد به تحول دارند، باید در این دانشکده‌ها به‌کارگیری شوند.
وی با تأکید بر لزوم آشنایی جوانان با مفاهیم کسب‌وکار حلال و روزی، اظهار داشت: واقعیت این است که تا به جوانان مذمت ربا و مفاهیمی همچون انفاق، رسیدگی به مردم، نگاه به نظام خلقت در کسب درآمد و… را نیاموزیم، نمی‌توانیم افراد فناور و کارآفرین تربیت کنیم. در رویکرد جدیدی که در سفرهای استانی در پیش گرفته‌ایم، ضمن دیدار با اساتید و کارکنان و دانشجویان، از صنایع و شرکت‌ها و کارخانجات استان‌ها نیز بازدید می‌کنیم و جالب است که پای صحبت هریک از این افراد می‌نشینیم، بیشتر با فرهنگ کار و اخلاق حرفه‌ای درآمدزایی آشنا می‌شویم و تلاش داریم این تجربیات را در دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی مورد استفاده قرار دهیم.
دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: تعلیم و تربیت اقتصادی و حرفه‌ای در دانشگاه آزاد اسلامی مورد تأکید قرار دارد و از این رو دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی باید کنش‌های اقتصادی اجتماعی مردم را رصد کرده و متناسب با زیست‌بوم هر منطقه، مهارت و کارآفرینی را به جوانان ارائه کند. بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی کاری خواهد کرد که تاکنون انجام نشده است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: واقعیت این است که تاکنون در نظام آموزش عالی، سازمان دانشگاه ارتباط دوطرفه‌ای با جامعه نداشت و عملاً مدیریت دانش در کار نبود. در این رویکرد، رشته‌های دانشگاهی از خارج کشور وارد سازمان دانشگاه شده و همان موضوعاتی که براساس نیاز غرب شکل گرفته بود، در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شد. دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است که برای اصلاح این رویه باید دانش ضمنی مردم را به دانش مستند و آشکار تبدیل کرده، نیازها را شناخته و براساس آن تحقیق و تألیف انجام داد.
وی با تأکید بر اینکه دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی باید به سمت تولید محتوای آموزشی بروند، گفت: کارهایی که قرار است در این دانشکده‌ها انجام شود، جدید است؛ البته از تجربیات موفق دنیا در این مسیر استفاده خواهیم کرد اما محتوای آموزشی ما باید براساس تحقیق و تألیف موردنیاز جامعه باشد. برای تحقق این هدف، باید اعضای هیأت علمی را به کارخانه‌ها و صنایع فرستاد تا براساس نیاز روز آنها رشته‌های جدید را تدوین کنند چرا که در اتاق‌های دربسته نمی‌توان نیاز صنایع را شناسایی کرد.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: پس از تولید محتوای آموزشی، باید روش آموزشی را متناسب‌سازی و نو کرد. ترکیب شرکت‌کنندگان در آزمون سراسری نشان می‌دهد که دیگر مردم روش فعلی آموزش در دانشگاه‌ها را نمی‌پسندند و به همین دلیل به سمت رشته‌های علوم پزشکی که مدل آموزشی آن متفاوت است، رفته‌اند. بنابراین روش آموزش برای هر محتوای آموزشی باید متناسب با آن طراحی و تدوین شود.
دکتر طهرانچی با بیان اینکه روش و محتوای آموزشی جدید نیاز به استاد – مربی دارد، گفت: برخلاف نظام مرتبه علمی در دانشگاه‌ها، جایگاه مربی در دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی بسیار ممتاز است چرا که مربی با متربی و دانشجو سروکار دارد و آنها را تربیت می‌کند. بر این اساس؛ در ساختار دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی با مربی مرتبه یک، مربی خبره و مربی ممتاز سروکار داریم.
وی تربیت نیروی انسانی، حل مسئله، تعالی فردی و اجتماعی و تولید دانش مهارتی را از مهمترین وظایف مربی در دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی عنوان کرد و افزود: همانطور که اشاره شد؛ کارکرد این دانشکده‌ها با دانشکده‌های فعلی متفاوت است. در این دانشکده‌ها، آموزش از رشته آغاز نمی‌شود بلکه از چالش‌های کشور که مسائل حقیقی و اصلی هستند، شروع خواهیم کرد. دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی باید ضمن شناسایی چالش‌های اصلی منطقه خود – ازجمله آسیب‌های اجتماعی، اقتصادی، مسائل فناوری و خُرد گسترده – به تربیت نیروی انسانی موردنیاز منطقه بپردازند.
دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: انتظار ما از دانشکده مهارت و کارآفرینی، دانشکده همه فن حریف و به اصطلاح آچار فرانسه نیست و قرار نیست این دانشکده روان‌شناس و حسابدار تربیت کند بلکه براساس نیاز منطقه و کنترل بازار، دانشجو تربیت خواهد کرد. در این مسیر دانشکده‌ها باید با تعامل با صنایع و کارخانه‌ها، مطالعات آینده‌نگر، بررسی ضعف‌های محیط کار و آشنایی با مهارت‌های جدید، کارکرد دانشگاه با نیاز صنعت را تنظیم کنند.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه دانشگاه باید از پیله خود بیرون آمده و با محیط بیرونی ارتباط برقرار کند، گفت: خارج از محیبط دانشگاه، نظام اداری، صنعت، بازار، سازمان‌های فرهنگی، کسب‌وکارهای دانش بنیان وجود دارد و دانشگاه باید نیاز آنها را احصاءکرده و مرز میان خود و محیط بیرونی را از بین ببرد. آنچه تاکنون طی کرده‌ایم، لازم بوده اما کافی نیست چرا که جوان ایرانی نسبت به شغل و آینده خود نگران است و به همین دلیل دانشگاه باید نگاه خود را جدید کند.
دکتر طهرانچی با تأکید بر لزوم توجه به اقبال اجتماعی در فعالیت‌های دانشگاه، اظهار داشت: افرادی که در دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی حضور دارند و تدریس می‌کنند، باید افراد متفاوتی باشند و دانشجویان نتیجه علم و عمل آنها را ببینند. چرا که آموزش غیرکاربردی موجب رویگردانی مردم از آموزش‌پذیری می‌شود و نمونه آن را می‌توان در اقبال مردم نسبت به رشته‌های کشاورزی دید. در این زمینه حضرت علی (ع) می‌فرماید آنچه مردم را به تحصیل دانش بی‌رغبت کرده، این است که می‌بینند کمتر عالمی است که به علمش عمل کند.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی، وی خاطرنشان کرد: مردم آمدن به دانشگاه را نوعی سرمایه‌گذاری می‌دانند و صنعت با نگاه نیاز به نیروی انسانی ماهر، دانشگاه را می‌بیند. اگر دانشگاه به این دو نوع نگاه و انتظار توجه داشته باشد، چرخ دانشگاه به حرکت درمی‌آید.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی در پایان با بیان اینکه رویکردهای تحول‌آفرین گام اول تحول در آموزش است، گفت: مقام معظم رهبری می‌فرمایند «در زمینه مسائل آموزشی ما واقعاً احتیاج داریم به تحول. تحول در زمینه مسائل آموزش این است که ما آموزش‌های دانشگاهی و دبیرستانی را، حتی دبستانی را، آموزش‌های عمقی قرار بدهیم؛ عمقی، کاربردی، نه صرفاً حفظی؛ درس‌ها و بحث‌های فایده‌محور را مطرح بکنید.» دانشگاه آزاد اسلامی این نگاه مهم را در تدوین سند تحول و تعالی خود مورد توجه قرار داده است. از این رو یاددهی را مقدم بر یادگیری دانسته و به دنبال آموزش عمیق، کاربردی و فایده‌محور هستیم.
