همه چیز درباره مسیر ثبت میراث ایران در یونسکو

روند ثبت در یونسکو چگونه است؟

در کنار کارهای متعددی که در سازمان یونسکو در حوزه آموزش، فرهنگ، علوم انجام می شود یک بخش ثبت مواریث فرهنگی کشورهاست. کلیه اقداماتی که در سازمان یونسکو انجام می شود، نوعی تشویق، ترغیب و ترویج داشته های فرهنگی و مواریث کشورهای مختلف است.

وقتی یک اثری ثبت جهانی می شود، درست است که در حیطه مالکیت خود آن کشور است، ولی کل دنیا نوعی احساس وظیفه می کنند، حفاظت و تقویت آن اثر و اینکه توجه جامعه جهانی به آن جلب شود. مخصوصا در حوزه گردشگری و توریسم این اتفاق خیلی می تواند تاثیرگذار باشد.

مراحل ثبت مواریث متفاوت است، یعنی در چارچوب کنوانسیون های مختلف اتفاق می افتد. در ثبت موارث فرهنگی، معنوی، طبیعی، تاریخی، مستند و همچنین مواریثی که در حافظه جهانی ثبت می شود، اینها در چارچوب 7 کنوانسیون و یک برنامه حافظه جهانی اتفاق می افتد.

 برای اینکه این مواریث نهایتا به ثبت فهرست جهانی برسد، یک مراحل خاصی را طی می کند هم در سطح ملی که باید کمیته های تخصصی، معیارهای لازم را چک کنند. این معیارها در مواد کنوانسیون های مختلف که ما هم عضو آنها هستیم، از 7 کنوانسیونی که در این حوزه وجود دارد، ما عضو 5 تا از اینها با تصویب مجلس و تعهد دولت در اینها عضو شده ایم. در مواد این کنوانسیون ها دقیقا این معیارها و ضوابط و حتی تعریف پرونده ها تعریف شده است. همه این موارد وقتی رعایت شد نهایتا به یک شورایی به نام شورای بین المللی مواریث فرهنگی به نام ایکوموس ارسال می شود، در آنجا افراد صاحب نظر این شرایط و معیارها را چک می کنند، اگر اثری فاخر و قوی دارای این معیارها باشد، به کمیته میراث جهانی ارائه می شود که ما در این دو مورد پرونده زنجیره ای قنات ها و همچنین پرونده دشت لوت که کارشناسان محترم کشورمان در سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری و همچنین همکاران خوب ما در جاهای دیگر مثل جناب آقای دکتر مقصودی که در پرونده دشت لوت نقش موثری داشتند، اینها کارهای علمی و پژوهشی را روی این مواریث انجام می دهند و در آن کمیته وقتی که پیشنهاد شد، حالا باید کشورها نظر بدهند و نهایتا با اکثریت رای آنها به تصویب آن کمیته میراث جهانی برسد که ما اخیرا پرونده قنات ها و دشت لوت را داشتیم.

دشت لوت اولین میراث طبیعی کشور ماست. تاکنون ما هیچ میراث طبیعی را نتوانسته بودیم به تصویب فهرست جهانی برسانیم. این واقعا قدم مهمی است که در این حوزه برداشته شده است.

 ما حدود 20 میراث تاریخی، بناهای تاریخی و میراث فرهنگی را داشتیم، ولی در میراث طبیعی این اولین مورد است.

و خود آن کشور پیشنهاد می دهد که این اثر از نظر ما برای ثبت گزینه مطلوب است؟

بله کشور دارنده و مالک این آثار پرونده را پیشنهاد می دهد و از طریق کمیسیون ملی یونسکو این به شورای بین المللی ارسال می شود و آنجا هم مراحل خودش را طی می کند.

ما میدان نقش جهان، زیگورات چغازنبیل و موارد زیادی از آثار باستانی داریم که در این فهرست ثبت شده اند، ولی بیابان لوت اولین اثر طبیعی ما است. ژئوپارک قشم جزو این فهرست نیست؟

ژئوپارک قشم در نوبت است و امیدواریم تابستان موفق شویم. دو هفته دیگر ارزیابان نهایی می آیند و تا آن جایی که ما برآورد کرده ایم، نظر مثبت به این ژئوپارک است.

برای اینکه در ژئوپارک ثبت شود باید چه کارهای بکنیم ؟

هر چیزی که بخواهد ثبت شود، مقدار زیادی کار، هم کار در حوزه پژوهش در آن انجام گیرد و هم کارهای اجرایی و هم بحث مرمت واین نوع کارها. مثلا ما قبل از دشت لوت، علاقه مند بودیم دماوند را به عنوان اولین میراث طبیعی به ثبت برسانیم، ولی به دلیل مشکلاتی که در کوهپایه های، آن چه در حوزه معدن کاری و چه در حوزه ساخت و سازهای بی رویه که انجام شده، خب اینها را نمی پذیرند. آن معیارها باید رعایت شود. نهایتا تلاش شد دشت لوت را که آقای دکتر مقصودی بیشتر توضیح می دهند.

آقای دکتر مقصودی قاعدتا باید مستندسازی زیادی انجام شود، نسبت به هر پرونده ای که از یک کشور پیشنهاد می شود. ما چطوری این مسیر را طی کردیم؟ این پرونده ما پرونده چند صفحه ای است؟ مستندات چه هست؟

در ابتدا قبل از اینکه یک اثر بخواهد به یونسکو معرفی شود، باید در لیست موقت آن کشور قرار بگیرد.یعنی یک لیست موقت وجود دارد که حتما باید اگر یک اثری که قرار است ثبت شود در آن لیست موقت قبلا قرار گرفته باشد. اگر نباشد نمی تواند برای میراث جهانی ارائه شود. اول یک لیست موقت است، مثلا عنوان بیابان لوت وارد می شود، یک فرم های مشخصی دارد آن پر می شود و برای یونسکو ارسال می شود. الان ما تعداد زیادی آثار طبیعی داریم که در لیست موقت یونسکو است منجمله دماوند و موارد دیگری است که باید خدمت شما مطرح کنم. بعد از اینکه این لیست موقت برای یونسکو تعریف می شود، یونسکو بر اساس این تصمیم گیری می کند که شما می توانید یک اثر را بفرستید.

این اثری که ما فرستادیم از مدتها قبل روی آن زوم شده بود، توجهات به این اثر جلب شده بود، قرار بود این اثر ارسال شود، ولی بین چند اثری که وجود داشت، یک مقدار شک و شبهه وجود داشت، در نهایت اینکه این اثر انتخاب شد و برای یونسکو ارسال شد.

 مراحلش به این شکل بود که حدود دو سال مراحل تدوین این پرونده، مستنداتش طول کشید به این شکل که ما از تمامی کسانی که در آن حوزه کار کرده بودند خواستیم به ما کمک کنند. مباحثی در ارتباط با مسائل اکولوژیکی لوت بود، از کسانی در این حوزه تخصص داشتند کمک گرفتیم. کسانی که در حوزه زمین شناسی تخصص داشتند از آنها کمک گرفتیم.

که خود شما هم در این حوزه متخصص هستید؟

من ژئومورفرلوژی را خدمت شما می گویم که چه فرق هایی دارد.

از کسانی که در حوزه تاریخ و باستان شناسی فعالیت کرده بودند از آن دوستان کمک گرفتیم.

حتی مردم شناسی هم در این فهرست قرار می گیرد؟

مردم شناسی کمتر، ببینید آن سرفصلی که برای تدوین یک اثر وجود دارد، سرفصلی است که دقیقا باید از روی آن جلو رفت، یعنی نمی توانیم ما تخطی کنیم بگوییم یک چیزی ما وارد کنیم که مثلا ممکن است در این نباشد. دقیقا از همان سرفصل ما جلو می رویم

شیوه نامه معینی برای این کار وجود دارد؟

یک شیوه نامه مشخص دارد، دستورالعمل مشخصی دارد، بر اساس آن جلو می رویم و اطلاعات را بر اساس آن تدوین می کنیم. یکی از آنها تعریف اثر است. تعریف اثر شامل زمین شناسی، اقلید، در حوزه آثار طبیعی، میراث طبیعی، زمین شناسی، اقلید، ژئومورفولوژی، حیات جانوری، حیات گیاهی و تاریخ منطقه است و بعد از آن بحث مربوط به مدیریت اثر می رسد، یعنی ما باید یک فصلی را برای مدیریت اثر تدوین کنیم که چطوری می خواهیم مدیریت کنیم، چطوری می خواهیم گردشگر را مدیریت کنیم، چطوری می خواهیم حفاظت را در منطقه اعمال کنیم، چطوری می خواهیم پژوهش انجام دهیم و به صورت می خواهیم آموزش را در راستای پیشبرد اهدافمان داشته باشیم. این بحث مربوط به مدیریت

بحث مربوط به حفاظت یک فصل جداگانه است که باید به طور مشخص گفته شود، کدام مناطق حساسیت های خاص وجود دارد، یعنی ما نقشه زونینگ؟؟ می دهیم می گوییم این مناطق حساس تر هستند و بنابراین بر اساس این نقشه زونینگ یا منطقه بندی باید حساسیت ها نسبت به آن مناطق بیشتر شود و یکسری دستورالعمل هایی در ارتباط با حفاظت آن مناطق تدوین شود.

این حفاظت هم گونه های جانوری، گیاهی و کل اکوسیستم را در بر می گیرد؟

در مورد تمام گونه های گیاهی، جانوری، حتی برای بیابان لوت ما که می دانیم حداقل گونه های جانوری را داریم. اینجا یکسری ویژگی هایی داریم که تا20 سال قبل ممکن بود به هر کسی بگویید، بگوید که یک منطقه خشک و بی آب وعلف است. خاکش که شور است، پوشش گیاهی که ندارد، حیات جانوری که ندارد، صعب العبور که هست، باران که خیلی کم است، بادهای شدید و آزاردهنده در منطقه وجود دارد، خیلی چیزهای منفی وجود دارد، بنابراین اینها باید حفظ شود. وقتی که صحبت از میراث جهانی است، ما از چیزهایی صحبت می کنیم که آنها برجسته ترین در جهان هستند و نه تنها برای یک نسل، برای نسل های بعدی باید حفظ شوند. نه تنها برای یک کشور، بلکه برای کشورهای دیگر، برای کل جهان حائز اهمیت است و این باید حفظ شود. بنابراین لوت واجد ارزش هایی است که باید برای کل جهان حفظ شود و چون باید برای کل جهان حفظ شود، بنابراین حفاظت همین تپه های ماسه ای، کلوت ها، نتکاه ها همه اینها ضروری است، برای اینکه ارزش اینها را نه تنها ما، بلکه آی یو سی ان که بازوی مشورتی یونسکو است.  قبلش یک توضیح بدهم برای آثار فرهنگی ایکوموس هست که به یونسکو مشاوره می دهد، برای آثار طبیعی آی یو سی ان یا اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت است که به یونسکو مشورت می دهد. آنها از قبل از سال 2012 یک مجموعه ای منتشر کرده اند در مورد بیابان های جهان که قابلیت ثبت در میراث جهانی یونسکو را دارند، لوت در فهرست آنها اولین بود.

چون استثنایی ترین است.

چون استثنایی ترین است، بله، در لوت ما بلندترین کلوت های جهان را داریم. ما مطالعه کردیم

کلوت دقیقا چیست؟

موقعی که در یک جایی، در یک منطقه ای بر اثر تغییر شرایط اقلیمی، یکسری رسوبات ریزدانه ته نشین می شود، می دانید که ایران و خیلی از کشورها در دوران های گذشته تحت تاثیر اقلیم های سرد و گرم قرارگرفتند. در ایران هم در زمانی که اقلیم سرد وجود داشت و تبخیر و تعرق کم بود، در چاله های بسته داخل ایران، مثل مسیله، مثل کویر حاج علیقلی، کویر سیرجان، مثل خیلی جاهایی که چاله ها هستند، آب جمع می شده، رسوبات از اطراف می آمده و در داخل اینها جمع می شده، صدها متر شاید این رسوبات بر روی هم انباشته شده در طول دوره کوارتر و قبل از آن، بعد در اثر گرم شدن زمین و تغییر شرایط اقلیمی، باد شدید در این منطقه ایجاد شد و اختلاف فشاری در این منطقه ایجاد شد. این باد شدید باعث شد که همراه با عمل آب، یعنی رودخانه می آمده شیارهای اولیه را ایجاد می کرده، در شمال غرب منطقه لوت و بعد بادهای شدید می آمدند این شیارها را باز می کردند. به خاطرهمین کلوت مجموعه ای است از پشته ها و شیارها است. این در همه جای جهان وجود دارد، در چین وجود دارد، در صحرای نامی وجود دارد، در آرژانتین وجود دارد، در عربستان خیلی کم مشاهده شده، وسیع ترین ها در چین وجود دارد و در پرو، شیلی وجود دارد، خیلی محدود هستند، ولی در ایران هم وسعتش زیاد است ،هم از فاصله خیلی زیادی از فضا قابل مشاهده است، هم ارتفاعش در هیچ جای جهان قید نشده، یعنی حداکثر من یک جایی در یکی از مطالعات خواندم یک نقطه ای در جهان، حالا اسم کشورش را نمی دانم، حدود 100 متر در نهایت، ولی در کشور ما 152 متر، طولانی ترین کلوت های جهان را داریم.

یکی از بلندترین نتکاه های جهان را داریم. نتکاه عبارتند از، ببینید موقعی که گیاه رشد می کند در مناطق بیابانی رشد می کند، ماسه هم در پشت گیاه انباشته می شود، موقعی که این ماسه انباشته می شود گیاه سعی می کند خودش را یک مقداری بالاتر بکشد و همزمان این برگ گیاه هم روی ماسه ها ریخته می شود. مجددا ماسه بالاتر می آید و گیاه  هم بالاتر می آید، ماسه بالاتر می آید و گیاه هم بالاتر می آید اینها رشد می کند و در دشت لوت یکی از مرتفع ترین اینها، بیابان لوت یکی از مرتفع ترین نتکاه های جهان را داریم که 12 متر ارتفاع دارد. حساب کنید که گیاه چقدر رشد کرده و بالا آمده واین تپه ماسه ای 12 متر، تپه نتکاه 12 متر به اضافه خود گیاه هم که 4-3 متر یا 7-6 متر ممکن است ارتفاع داشته باشد و اسم های دیگر دارد مثل تله گز، تله نباتی، گلدان صحرا و مورد دیگری که بیابان لوت را برجسته می کند، تپه های ماسه ای بسیار مرتفع است، تپه های ماسه ای بیابان لوت در ریگ یَلان، مجموعه ای از تپه های ماسه ای را در ایران ریگ می گوییم. تمام اهالی که در منطقه لوت زندگی می کنند به اینجا ریگ یلان می گویند.  اسم دیگری ندارد. ریگ یلان، ریگ لوت هم به آن می گویند. بلندترین تپه های ماسه ای را ما در اینجا داریم با 475 متر. اخیرا هم مطالعاتی شده بیشتر از این هم گزارش کرده اند. البته یکی از بلندترین، در جاهای دیگر

اینها در کنار هم بیابان لوت را در بین بیابان های دنیا به یک استثناء تبدیل می کند

قبلا صحبت از این بود که این گرم ترین نقطه جهان آیا یک ایستگاه ثباتی وجود دارد که ثبت کند، ایستگاه دائمی وجود دارد یا نه. ایستگاه دائمی وجود ندارد، به خاطر شرایط سختی که وجود دارد، استراتورزایر جزو محققانی بود که خیلی قبل تر دراوایل قرن 19 وارد این منطقه شد، گفت که این منطقه، در یک فصلی بود، گفت اینجا مثلا دمایش 50 درجه است یا 40 درجه است، خب می دانید بر اساس کم کردن ارتفاع به ازای هر صد متر ما یک افت درجه حرارت داریم. محاسبه کرد گفت اگر این طور باشد در وسط لوت که ارتفاع این قدر است دما خیلی افزایش پیدا می کند و به بیش از 70 درجه یا 60 درجه می رسد.

این یک پیش بینی محاسباتی بود

اخیرا ناسا و محققان ناسا چند مقاله داده اند و دراین مقالات به صورت مستند با استفاده از تصاویری که قابل استناد هستند،( تصاویر ماهواره ای در 6-5 سال متوالی از سال 2003 تا )2007 دمایی تا 70.3 درجه داشته و به عنوان گرم ترین نقطه مشخص شده است.

نقطه خاصی است یا یک محدوده وسیعی؟

حوالی ریگی الان، غرب و شمال غرب ریگی در آن منطقه قرار دارد.

برمی گردیم به بیابان لوت، برویم به سراغ یکی از منابع هوشمندانه از رفتار ایرانی ها در جاهای خیلی خشک مثل بیابان ها و آن ایجاد قنات ها است. ما در فهرست میراث جهانی، در واقع 11 قنات قرار گرفته اند که حالا می توانیم اسامی آنها را ببینیم و مکان هایی که قرار گرفته بودند. در واقع این قنات ها نمادی از فناوری در زمان خودشان هستند. این جزو میراث طبیعی که به حساب نمی آید، جزو کدام طبقه بندی میراث جهانی است.

جزو میراث تاریخی ما محسوب می شود. در حوزه قنات ها ببینید الان دکتر مقصودی نکات فنی و تخصصی را در حوزه دشت لوت بیان کردند. خوب سالها ایشان با دانشجویانشان در این حوزه ها تحقیق کرده اند. هر اثری دانش تخصصی  و کارشناسان خودش را دارد. در حوزه معماری ما کارشناسانی داریم و غنای فرهنگی در حوزه معماری داریم، همین قدر حرف دارند برای زدن و ثبت میراث در حوزه معماری، در حوزه سازه آبی تاریخی مثل قنات ها، مثل سازه آبی تاریخی شوشتر که نهایتا سال گذشته ثبت فهرست جهانی شد، این ها نکات بسیار دقیق علمی، فنی و تخصصی دارند که افراد متخصص، پرونده های آنها را مطالعه می کنند و نهایتا در آن شرایط سخت دفاع از این معیارها می توانند این موارث را به ثبت جهانی برسانند.

برخی از پرونده های ما روی یک موضوع بسته می شود مثل چغازنبیل یا گنبد سلطانیه، تخت سلیمان یا تخت جمشید، برخی از پرونده ها به صورت زنجیره ای است مثل باغ های ایرانی، پرونده باغ های ایرانی که 9 تا باغ بود، حالا باغ ایران، باغ فین و باغ های متعدد دیگر، این بار هم پرونده زنجیره ای 11 قنات را ، قنات غصبه، قنات بلده و قنات های متعددی که داریم.

ما به دلیل منطقه خشکی که در آن واقع شده ایم، اجداد ما حدود 36 هزار و 300 تا قنات در کشورمان ایجاد کردند که حالا برخی از آنها الان فعال نیستند، در گذشته فعال بودند. من به ایرانیان عزیز توصیه می کنم اگر گناباد تشریف ببرند حتما قنات غصبه را ببینند. من خودم رفتم و چند متر در داخل تونل این آب داخل رفتیم و بسیار شگفت انگیز است، چون مادر چاه این قنات حدود 300 متر عمق دارد و عمیق ترین مادر چاه قنات های کل کشور ماست. یا قنات زاچ حسن آباد طولانی ترین قنات در کشور ماست. اینها قدمت 2500 ساله، دو هزار ساله دارند، قنات غَصَبه حدود 2500 سال قدمت دارد وهیچ وقت هم آن طوری که مطالعه شده، خشک نشده و دِبی آبش هم خیلی بالاست. در آن منطقه خشک گناباد این قنات یک نعمت بزرگی است در حوزه کشاورزی و در حوزه آب شرب و کلا در گذشته در تمدن آن منطقه و تمدن کشور ما این قنات ها نقش داشته اند.

در برنامه دیگری هم من عرض کردم ما وقتی بروشورهای مرکز نوع دوم قنات یزدمان را می بریم در صحن یونسکو می گذاریم 20 تا هم آنجا بروشور بگذاریم، در کوتاه ترین زمان مردم اینها را برمی دارند چون هم آن مرکز نوع دوم ما را نمی شناسند، هم سابقه ایران را در قنات تقریبا دنیا امروز می داند که چه تلاشی در گذشته برای استفاده بهینه مخصوصا از نظر محیط زیست، از آب چگونه استفاده کنیم.

این تطبیق پذیری با طبیعت و همسو بودن با طبیعت را نشان میدهد

دقیقا اینکه بالاخره ما در یک منطقه خشک ما آب را از زیر خاک، از تونل ها هدایت کنیم و تبخیرش کم شود و با کمترین اتلاف به هدف برسیم، اینها واقعا دانشی است که در گذشته وجود داشته و جهت یابی این قنات ها، اصلا بحث های خیلی زیبایی است

هم به لحاظ تخصصی، هم به لحاظ ادبیات محلی در حوزه این قنات ها وجود دارد که متخصصان امر آنها را مطالعه می کنند. به هر حال خیلی خوشحالیم که حدود 11 قنات در آنجا بودند که ثبت جهانی شدند.

اینها نمونه هایی از قنات های ایران به حساب می آیند یا نه

اینها نمونه هایی از قنات هایی هستند که آن معیارهای کنوانسیون مربوطه را توانسته اند رعایت کنند و تایید شوند.

به سراغ روند این ثبت برویم که اشاره می شود روند سختی است باید نهایتا یک اجماع جهانی برای تصویب یک موضوع به وجود بیاید. روز گذشته که بیابان لوت در این جلسه مطرح شد، این روند از قبل همه مستنداتش را دیده اند احتمالا و حالا به شور گذاشته می شود.در مرحله آخر چه اتفاقی می افتد؟

بعد از اینکه ما پرونده را فرستادیم ، پرونده لوت تکمیل شد، یک تاریخ دقیقی دارد، حتما باید تا آن تاریخ فرستاده شود. وقتی ما فرستادیم، یونسکو پرونده را به آی یو سی ان داد یا اتحادیه جهانی حفاظت که نظر مشورتی خودش را اعلام کند، وقتی آی یو سی ان این پرونده را گرفت، برای متخصصان خودش فرستاد، اکسپرت های خودش، متخصصان بررسی کردند و دو نفر ارزیاب به ایران آمدند، دو نفر ارزیاب از آی یو سی ان که یک نفر بیشتر جنبه مدیریتی را کنترل می کند و مورد توجه قرار می دهد، یکی هم از نظر عوارض و تخصص زمین شناختی و ژئومورفولوژیکی و بعد از اینکه اینها آمدند و تمام منطقه را ما به این دوستان نشان دادیم، برگشتند و گزارش خودشان را به صورت مکتوب به آی یو سی ان دادند. آی یو سی ان مجموعه گزارش هایی که متخصصانش در ارتباط با پرونده دارند، یک جمع بندی کرد و برای دولت ایران فرستاد و ما با توجه به گزارشی که فرستاده شد، تغییرات لازم را دادیم و جواب برای آی یو سی ان فرستادیم. در نهایت مجددا یک نامه دیگری آمد و ما تمام تغییرات لازم را دادیم، یک روشن سازی فرستادیم، طرح مدیریتی مان را بازنگری کردیم و فرستادیم و بر اساس این، مجموعه کامل شد و ما به یونسکو رفتیم.

در یونسکو همه می دانستند پرونده چیست، چون هم خلاصه پرونده در اختیار تمام کشورها قرار گرفته شده بود، هم گزارش آی یو سی ان در اختیار تمام کشورها قرار داده شده بود و بر همین اساس ما با کشورهایی که عضو کمیته میراث جهانی هستند، 21 کشور عضو کمیته میراث جهانی هستند و آنها تصمیم گیرنده هستند. بقیه کشورها فقط ناظر محسوب می شوند.

می شود که تصویب نشود، یعنی می شود که با تمام این مستندات به این نظر برسند که قابل قبول نیست؟

ببینید معمولا وقتی آی یو سی ان یک اثر را مورد بررسی قرار می دهد یا ایکوموس، یا می گوید این واجد شرایط نیست، اصلا پرونده را بر می گرداند یا ممکن است دیفر شود یعنی پرونده اشکالات اساسی داشته باشد و یا ممکن است ریفر شود، ریفر اشکالات جزئی را نشان می دهد. می شود برگردانند، بله، همه اینها به تلاش کشورها بستگی دارد، آن کشورهایی که پرونده ها را ارائه می دهند و اینکه چقدر بتواند کمیته را متقاعد کند. نظر مشورتی، نظر مشورتی است، تصمیم گیرنده کمیته است. آن 21 کشور هستند. ممکن است اصلا کمیته یک تصمیم مخالف نظر بازوهای مشورتی بگیرد، بنابراین آی یو سی ان نظرش را گفت. نظرش در مورد پرونده لوت این بود که یک تغییرات جزئی باید ارائه شود. ما این تغییرات را ارائه داده بودیم و یک جلسه ای با آی یو سی ان در همان استانبول گذاشتیم و متقاعدشان کردیم که این مشکل خاصی ندارد.

چند وقت کل این محدوده زمانی طول کشید؟

دوسال

از پژوهش تا ثبت؟

بله، دو سال طول کشید. ببینید آی یو سی ان معتقد بود که این پرونده یک اشکالاتی دارد، ولی نسبت به اینکه این لوت، این بیابان لوت منطبق است بر معیارهایی که برای ثبت جهانی در نظر گرفته می شود، این هیچ شک و شبهه ای نه برای آی یو سی ان وجود داشت، نه برای کشورهای دیگر، همه لوت را می شناختند و نه برای خودمان.

در نهایت دیروز چه اتفاقی افتاد؟ این موضوع مطرح شد و به رای گذاشته شد؟

به رای گذاشته نشد، اجماع حاصل شد. اگر یک پرونده ای مشکل داشته باشد به رای گذاشته می شود. اگر اجماع شده باشد از 21 کشور 17 کشور، حالا 17 یا 16 کشور به نفع ما صحبت کردند، یعنی نام کشور را بلند کردند، وقت گرفتند، به نفع ثبت بیابان لوت صحبت کردند.  آی یو سی ان هم چون ما از قبل صحبت کرده بودیم که اشکالاتی که شما در خصوص پرونده می گیرید، اشکالات خیلی جزئی است . ببینید مساحت عرصه اثر به اندازه یک کشور است، عرصه اثر 23 هزار کیلومتر مربع است یا دو میلیون و 300 هزار هکتار است، مساحت حریم اثر 17 هزار کیلومتر مربع است یا یک میلیون و 700 هزار هکتار است، مجموعا 40هزار کیلومتر مربع، بنابراین اگر در یک درصدش ممکن است یک اشکالاتی وجود داشته باشد، آن یک درصد هم چه بود، روستاهایی بود که در محدوده اثر قرار داشت و می گفتند این روستاها باعث تخریب اثر می شود، یعنی مناطقی است که خیلی جالب نیست و یک مقدار انسان دستکاری کرده و ما هم توجیه آوردیم که یکی از مهمترین عوارض لوت بین همین روستاها قرار دارد، همان نتکاه ها در بین این روستاها قرار دارد. ما چطور می توانیم مرز را تغییر دهیم و جابه جا کنیم.اینکه متقاعد شدند.

در مورد گندم بریان که حتما اطلاع دارید ، معتقد بودند که عوارض آتشفشانی است، چرا باید در محدوده بیابان بیاید. جزو عوارض بیابانی محسوب نمی شود. ما گفتیم بیابان لوت، نگفتیم مثلا چیز دیگر. یعنی عنوانی که انتخاب کردیم اتفاقا عنوان خوبی بود. می گفتند عوارض بیابانی است. ما با توجه به مستنداتی که مجددا ارائه دادیم ، عوارض بیابانی را حتی در گندم بریان هم برای این دوستان نمایش دادیم.

پس اینقدر این مسیر مسیر دشوار و سختی بوده ؟

مسیر خیلی سخت، واقعا ثبت هر اثری بسیار دشوار است، همکاری همه جانبه را می خواهد یعنی به نظر من این موفقیت نه تنها موفقیت ثبت یک اثر بود، بلکه موفقیت همکاری بین دستگاه ها بود. سازمان میراث فرهنگی به عنوان مسئول ثبت پرونده های جهانی در این مورد است، در همه موارد است و در این مورد خاص سازمان محیط زیست، سازمان جنگل ها و مراتع، دانشگاه تهران و خیلی از سازمان ها به ویژه وزارت خارجه چقدر در آنجا فعالیت بسیار چشمگیری داشت. بنابراین همکاری بین تمام سازمان ها خودش یک موفقیت است که باعث شد. تا حالا چرا ما پرونده جهانی در ارتباط با آثار طبیعی نداشتیم. شاید این هماهنگی ها ایجاد نشده بود ولی الان با توجه به هماهنگی که ایجاد شده، ان شاء الله راه برای ثبت آثار دیگر باز شود.

بسیار متشکرم، آقای دکتر نصیری از اینجا به بعد یونسکو چه مسیری را پیش روی ما قرار می دهد. حالا ثبت اتفاق افتاده، ولی یکسری الزاماتی طبیعتا برای هر کشوری وجود دارد که این ثبت اتفاق می افتد. ما چه مسیری را در پیش داریم؟

ببینید ما الان روی بحث قنات ها و بحث بیابان لوت تمرکز کردیم.این موارد خیلی متعدد هست. مثلا ما شهرهای خلاق را داریم، تا حالا دو شهر ما در شبکه شهرهای خلاق ثبت شده . هر شهری که یک نبوغی در آن شهر وجود دارد، یک حرکتی در یک حوزه مدیریت شهری یا مسائل اجتماعی ، یک خلاقیت را به دنیا معرفی کرده یا شهرهای شبکه شهرهای معنوی را داریم مثلا شیراز، اصفهان و نیشابور تا حالا ثبت شده در شهرهای خلاق رشت و اصفهان ما ثبت شده یا ذخیره گاه های زیست کوره را داریم. ما تا حالا 12 تا ذخیره گاه ثبت کردیم. اخیرا هامون و تنگ صیاد و سبز کوه را به ثبت فهرست جهانی رسانده ایم. موارد متعددی، بناهای تاریخی داریم، سازه های آبی داریم، خیلی غنی است، بالاخره چند هزار سال تمدن کهن ما، اجداد ما تلاش کرده اند در حوزه های مختلف در سرنوشت انسان ها چه در سطح ملی چه در سطح بین المللی تاثیرگذار بودند. اینها وقتی که ثبت جهانی می شود مسئولیت کشور مالک این آثار دوچندان می شود. حالا نمی شود هر حرکتی را مطالعه نشده در این مناطق انجام داد یا هر نوع ساخت و سازی را در آنجا انجام داد، یکسری قوانینی را در حوزه حفاظت و مرمت اینها باید دولت هم سرمایه گذاری کند، هم متخصصان امر به آن بها بدهند. چون دیگر توجه جهانی را به خودش جلب کرده است.

در حوزه گردشگری و توریسم باید برای این مناطق یک سری برنامه های مدیریتی تعریف شود. اصلا مدیریت ذخیره گاه های زیست کره خودش یک دانش خاصی را لازم دارد. در این حوزه باید دانشگاه های ما ورود کنند. با این صحبت هایی که شد می بینید واقعا بحث یک بحث بسیار دقیق و فنی است و در این رقابت سخت شما باید استدلال منطقی و برهان قوی علمی وتخصصی داشته باشید تا آدم های 21 کشور را در کمیته میراث جهانی متقاعد کنید یا متخصصان آی یو سی ان قانع شوند یا متخصصان ایکوموس قانع شوند و بپذیرند که این پرونده را حالا می توانند برای ثبت ارسال کنند. اینها هم قبل از ارسال پرونده مطالعه می خواهد و هم بعدش.  از این به بعد باید محافظت شود تا اینکه برخی تعهداتی که دولتها داده اند آنها را رعایت کنیم. اجازه بفرمایید من در اینجا تشکر ویژه داشته باشم از نهادهای مختلفی که اسم برده شد، متخصصان و افراد عزیزی که در تکمیل این پرونده ها زحمت می کشند. مخصوصا سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری .

 

No tags for this post.