شهرستان ابهر و دیدنی های آن
ابهر در گذشته اوهر نامیده می شده و مردم محلی آن را ابر می گویند . بر اساس آن چه که از کتاب های و سخنان گذشتگان بر می آید ، این است که ابهر به معنای آب آسیاب بوده چرا که رودی به نام ابهر رود از میان شهر می گذشته و چرخ آسیاب های زیادی را به گردش در می آورده است . لازم به ذکر است که این رود اکنون نیز جاری بوده و سبب سرسبزی شهر می شود .جاده ترانزیت قدیمی و اتوبان قزوین زنجان دو مسیری است که رسیدن به این شهر را امکان پذیر می سازد. از هر دو مسیر ، مسافران پس از دیدن باغ های انگور حومه شهر و همچنین تابلوهای خوش آمد گویی با پس زمینه نقش انگور ، طاق نصرت ورودی شهر را خواهند دید .
شعری با خط خوش بر کاشی کاری طاق نصرت ورودی شهر از سوی تهران ، هر بیننده را مجذوب خود خواهد کرد:
من آن شهد زا خاک زرپرورم ، به دامن فشاننده گوهرم
به آهستگی بگذر از من که من ، گذرگاه فرزانگان ، ابهرم
مسیر ورودی ابهر از سوی شهر زنجان ، مسافران را به دیدن میدان تمدن و ستون و مجسمه های بازسازی شده تخت جمشید دعوت می کند .
ابهر یکی از شهرهای تاریخی ایران محسوب می شود که می توان ان را آثار تاریخی و نام محله های ان به آسانی تشخیص داد. در گذشته این شهر در مسیر کاروان هایی بود که قصد داشتند به شهرهای قزوین ، همدان و ری و بر عکس ، به زنجان ، تبریز و ایروان بروند . امروزه هنوز محله هایی در ابهر وجود دارد که به نام های دروازه ایشیگی و دَرْمَذَقانْ معروف است .
این شهر از آب و هوایی سرد و خشک برخوردار است و زمستان های سرد و تابستان های معتدلی دارد . به همین جهت باغ های انگور تمامی حومه شهر را پوشانده به طوری که زیبنده شهر انگور است.
قابل ذکر است که شهرستان ابهر دارای نقاط مهم و با ارزش طبیعی ، گردشگری و تاریخی بوده و قابلیت جذب گردشگر داخلی و خارجی را دارد . از جمله جاذبه های تاریخی این منطقه می توان به موارد زیر اشاره کرد :
گنبد سلطانیه
این گنبد در فاصله چهل و پنج کیلومتری ابهر و در شهرستان جدیدالتاسیس سلطانیه قرار داشته و مسافران به آسانی می توانند از مسیر های جاده ترانزیت و اتوبان قزوین زنجان به آن دسترسی پیدا کنند.
گنبد سلطانیه ، بزرگ ترین گنبد آجری دنیا و آرامگاه سلطان محمد خدابنده یا اولجایتو است. اولجایتو یکی از پادشاهان مغول از سلسله ایلخانی در سده های هفتم و هشتم هجری بود.
ساخت این بنا در سال 703 هجری آغاز شد و در سال 713 هجری به پایان رسید . بنای آرامگاه بسیار زیبا بوده و زیبایی آن با هشت مناره در دور تا دور و تزئینات آجر و کاشی در خارج و داخل و نیز نقاشی های روی گچ و گچبری های روی سقف ، در داخل بنا دو چندان می شود.
پلان این بنا هشت ضلعی است و در دو طبقه ( همکف ، طبقه های اول و دوم ) و یک سردابه با کاربری آرامگاه ساخته شده است . آرامگاه سلطان محمد خدا بنده دارای هشت ایوان ، هشت مناره و هشت ورودی بوده که در متون تاریخی به ابواب البر (درهای بهشت) مشهور بوده و اکنون تنها یک ورودی آن باقی مانده است . از بخش های دیگر این مجموعه می توان به گنبدخانه ، تربت خانه و سردابه اشاره کرد .
همه دیوارهای گنبد سلطانیه دارای تزئینات و کتیبه است ، کتیبه های آجر و کاشی که لایه نخستین را تشکیل می دهد و کتیبه ها و تزئینات گچی که بر روی تزئینات آجر و کاشی کار شده بود، لایه دوم را به وجود آوردند . قابل ذکر است که در کتیبه های مختلف بنا سوره های قرآن از جمله (سوره های اخلاص، الانبیاء، المومنون و الملک) ، نام های خداوند ، نام ها و القاب پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) و خلفای راشدین به چشم می خورد .
لازم به ذکر است که گنبد سلطانیه در یک ارگ سلطنتی قرار داشته که بنا به روایات تاریخی 9 متر ارتفاع داشته که امروزه تنها بخشی از آن باقی مانده و ارتفاع برخی بخش ها در حدود 4 تا 5 متر است که از سنگ سبز رنگ توف ساخته شده بود.
گنبد سلطانیه یکی از بناهای زیر نظر یونسکو بوده و در لیست بناهای آن به عنوان هفتمین اثر ماندگار ایرانی به ثبت رسیده است. در داخل این مجموعه مسافران می توانند علاوه بر بازدید از خود گنبد ، از بنای حمام قدیمی سالار از دوره قاجار، کوره های تولید کاشی و آجر گنبد و همچنین سایت های حفاری شده باستان شناسی اطراف گنبد از جمله قبرستان سلطنتی در پشت گنبد دیدن کنند .
مجموعه ملا حسن کاشی
آرامگاه ملا حسن کاشی از بناهای تاریخی دوره ایلخانان مغول بوده و در 5 کیلومتری شهر سلطانیه در دشت سلطانیه واقع شده است. بنای آرامگاه هشت ضلعی بوده که اضلاع بزرگ تر دارای ایوان هایی کوچک است . ایوان های بنا دو طبقه است و دو پلکان در دو سمت شرق و غرب رفتن به ایوان ها را امکان پذیر می کند . در دو جهت درگاه ها دو طاقچه کوچک دیده می شود که جهت روشن کردن شمع در آرامگاه به کار می رفته است .
در دوره فتحعلی شاه قاجار و حکومت پسرش عبدالله میرزا در زنجان ، این آرامگاه مورد مرمت قرار گرفت و اشعاری به خط نستعلیق در داخل گنبد گچبری شده است . این کتیبه در محل اتصال گنبد و به شکل نوار دور تا دور دیوارهای داخلی را در بر گرفته است . لازم به ذکر است که آرامگاه ملاحسن دارای گنبدی شلجمی شکل سه پوش است که در معماری گذشته ایران سابقه نداشته است . لایه خارجی گنبد با کاشی های زیبای فیروزه ای تزئین شده است. دور گنبد این بنا از خارج نام های "الله " و "محمد" و "علی" با کاشی در زمینه آجر کار شده است.
مقبره چلپی اوغلی ، آرامگاه نوه مولانا
این آرامگاه منسوب به سلطان چلبی نوه مولانا شاعر و عارف مشهور ایرانی و از بناهای دوره ایلخانی و سده هشتم هجری است . این بنا به فاصله یک کیلومتری گنبد بزرگ سلطانیه قرار گرفته است . بنا بر بررسی پژوهشگران و باستان شناسان ، این بنا مجموعه ای از خانقاه و آرامگاه سلطان چلبی اوغلی است . کتیبه ای تاریخی در بنا دیده می شود که در آن ذکر می کند بنای خانقاه بین سال های 657 تا 683 هجری ساخته شده است . در ضلع شرقی خانقاه یک سری 9 تایی حجره به صورت قرینه روبروی یکدیگر قرار گرفته اند .
نمای خارجی بنا با طاقنماهای ظریف و زیبا با تاق نوک تیز ، هفت ضلع از هشت ضلع را تزئین ساخته و ضلع هشتم که نشان از ورودی بوده دارای تاقنما گودتر است و امروزه نیز ورودی به آرامگاه از همین ضلع انجام می شود. دیوارهای خارجی بنا با آجرچینی بسیار زیبا پوشیده شده است و بر زیبایی بنا افزوده است.
آرامگاه دارای سردابی بزرگ بوده که مقبره سلطان چلبی به حساب می آید و دارای سه بخش بیرونی و میانی و درونی است. بنا بر بررسی های انجام گرفته به احتمال قوی جسد سلطان چلبی در بخش میانی قرار داشته است.
قابل توجه است که این بنا جزء مجموعه ای گسترده و بزرگ بوده که بیشتر این بخش ها از بین رفته و تنها آرمگاه باقی مانده است . این مجموعه شامل مهمانسرا ، مدرسه و بیمارستان و … است که در جریان حمله تیمور گورکانی به این شهر از بین رفته اند . با توجه به شباهتی که این بنا با آرامگاه امامزاده جعفر اصفهان دارد ، به نظر می رسد که هر دو بنا از الکوی معماری مشابهی استفاده کرده اند .
مسجد جامع قروه
این مسجد جامع که به مسجد جمعه نیز مشهور است ، از بناهای تاریخی نزدیک به شهرستان ابهر بوده که در روستای قروه در پانزده کیلومتری جاده ترانزیت ابهر به زنجان قرار گرفته است. روستای قروه دارای پیشینه تاریخی با ارزش بوده و به غیر از این مسجد دارای گورستانی تاریخی ، خانه های صخره ای و چندین آسیاب سنگی – آبی است .
بنا دارای سه بخش گنبدخانه و دو شبستان شرقی و غربی است . گنبدخانه دارای گنبدی با چهار فیلپوش گچبری شده است . قدمت این مسجد که دارای چهار ایوان در چهار سمت آن است ، به دوره سلجوقی و سده پنجم ه. ق بر می گردد ، همانگونه که در کتیبه ای به تاریخ 413 ه.ق تاریخ ساخت آن مشخص شده است . باید گفته شود که بنا دارای کتیبه تاریخی دیگری است که در آن تاریخ 575 هجری ، به عنوان سال مرمت بنا ذکر شده است. این کتیبه ها به همراه تزئینات گچبری زیبا و آجرچینی قابل توجه ، مسجد جامع قروه را جزء بناهای شاخص دوره اسلامی قرار داده است .
بزرگ ترین نقش اژدهای ایرانی
مجموعه صخره ای معبد داش کسن در نزدیکی شهر سلطانیه و در ارتفاعات مجاور روستای ویر قرار دارد . این معبد از آثار باقی مانده از قرون هفتم و هشتم هجری است . معبد دارای پلانی چلیپایی بوده و از بسیاری جهات به عنوان یکی از شاخص ترین آثار باستانی ایران به شمار می رود.
از برجسته ترین و زیباتربن نقش های دیده شده بر بدنه دیوارها می توان به نقش اژدهایی به درازای 5 متر و پهنای 5/1 متر اشاره نمود که بزرگ ترین و تنها نقش اژدها در آثار تاریخ ایران به شمار می رود .
این معبد توسط مرحوم دکتر سعید گنجوی باستان شناس مشهور ایرانی کشف شده است . در سال های قبل از انقثلاب اسلامی و هنگامی که باستان شناسان در گنبد سلطانیه مطالعه می کردند و پس از کشف دیواره های برج و باروی سلطانیه برایشان این سوال پیش آمد که معدن استخراج این حجم وسیع سنگ به کار رفته در این مجموعه کجاست ؟ دکتر گنجوی در پی یافتن پاسخی برای این سوال به بررسی کوه های اطراف منطقه پرداختند و در پی یافتن این معدن سنگ به صورت تصادفی معبد اژدها کشف شد .
پل قدیمی بر روی رودخانه ابهر رود ، مسجد جامع قروه ، نگارخانه میر شهاب الدین ، مسجد جامع ابهر و آرامگاه مولانا قطب الدین ابهری مشهور به پیر زهر نوش از دیگر آثار تاریخ شهرستان ابهر و مناطق مجاور این شهرستان محسوب می شوند .
از جمله آثار و جاذبه های مذهبی شهرستان ابهر می توان به موارد زیر اشاره کرد :
امامزاده اسماعیل از نوادگان امام علی (ع) که آرامگاه ایشان در یکی از محله های قدیمی ابهر به نام شناط قرار گرفته است.
بنا از آجر ساخته شده و دارای تزئینات آجر و کاشی در دیوارهای خارجی است و پلانی مربع شکل از داخل و هشت گوش از خارج دارد. تزئینات داخل آرامگاه عبارت اند از ، گچ کاری به همراه آیینه کاری بسیار زیبا. در دیوارهای خارجی و داخلی کتیبه های گوناگونی از نام های الله، محمد و علی و سوره جمعه دیده می شود . گنبد بنا نیز با کاشی های رنگارنگ تزئین شده است . علاوه بر این امامزاده ، امامزاده شاه زید الکبیر ، مسجد جامع ابهر و امام زاده یعقوب صائین قلعه از دیگر جاذبه های مذهبی این شهرستان محسوب می شود .
از جاذبه های طبیعی شهر ابهر به جز باغ های انگور و طبیعت بسیار زیبا می توان به موارد زیر اشاره کرد: سد کینه ورس ، پارک ساحلی ابهر، آبشار کله خانه، منطقه بینالود، جاده قوهجین
مردم این منطقه نیز صنایع دستی مخصوص خود را داشته و ارائه می دهند که می توان به چارق دوزی، چاقو سازی، ملیله کاری ، مس گری، رنگرزی و جاجیم بافی اشاره کرد که هر کدام از آنها سوغات خوب و یادگاری ارزشمند از این شهرستان به حساب می آید.
No tags for this post.
