درگذشت شومیکر و برخورد شومیکر- لوی ۹ با مشتری

 مشتری، بزرگترین سیاره منظومه شمسی و جرم آن به تنهایی، جرم مشتری ۲٫۵ بار از مجموع جرم سیاره‌های سامانه خورشیدی بیش‌تر و پنجمین سیاره پس از تیر و ناهید و زمین و بهرام است. این رویداد تحت پوشش رسانه‌ای گسترده‌ای قرار گرفت و ستاره شناسان سراسر دنیا توانستند آن را مستقیماً مشاهده کنند. این دنباله‌دار کیهانی توسط تیمی سه‌نفره‌ای کشف شد که بعدها هم اسم آنها را بر این دنباله‌‌دار گذاشتند. یوجین مرل شومیکر، همسرش کارولین شومیکر و دیوید لوی، تیم سه نفره یاد شده بودند که عنوان شومیکر- لوی از اسامی اینها گرفته شد. یوجین مرل شومیکر، در ۲۸ آوریل ۱۹۲۸ در لس‌آنجلس به دنیا آمد و  ۱۸ ژوئیه ۱۹۹۷ و در 69سالگی، در آلیس اسپرینگز استرالیا در شرایطی درگذشت که نام وی به عنوان یکی از بنیادگذاران دانش سیاره‌شناسی در دنیای علم و زمین شناس به جا ماند. کشف یوجین و همکارانش به مارس ۱۹۹۳ برمی‌گردد. این دنباله‌دار به علت جاذبه مشتری، به سوی این سیاره کشیده شد . هنگامی که دنباله دار کشف شد به ۲۱ تکه شکسته شده بود. احتمالاً هنگامی که به سیاره نزدیک شده بود در اثر جاذبه ی سیاره متلاشی شده بود محاسبات بر مبنای مکان و سرعت دنباله دار نشان داد که از ژوییه ۱۹۹۴ تکه های دنباله دار با اتمسفر مشتری برخورد خواهند کرد.  

برخورد دنباله دار شومیکر- لوی ۹ با سیاره مشتری، آگاهی‌های تازه‌ای را از این سیاره و نقش آن در کاهش زباله‌های فضایی در فضای داخلی منظومه خورشیدی ارائه کرد. برخورد شومیکر- لوی9، برخی مواد شیمیایی را به جو سیاره مشتری آورد. انرژی آزاد شده در این برخورد برخی مواد اصلی جو این سیاره را به مولکول‌هایی تازه از جمله سیانید هیدروژن تبدیل کرد.

یکی از عظیم‌ترین طوفان‌های سیاره مشتری

در ژوئیه ۱۹۹۴، مدار شومیکر – لوی۹ وارد «حد روش» مشتری و نیروی کشندی مشتری موجب تکه تکه شدن این دنباله دار شد. از این پس، شومیکر لوی ۹ به صورت رشته‌ای از قطعات جدا از هم دیده می‌شد که قطر بزرگترین آنها ۲کیلومتر بود. این قطعات در طی روزهای ۱۶ تا ۲۲ ژوئیه ۱۹۹۴، با سرعتی نزدیک به ۶۰ کیلومتر بر ثانیه، به نیمکره ی جنوبی مشتری برخورد کردند و با سوختنشان در آنجا، قارچ های سیاه رنگ عظیمی از دود را ایجاد کردند که حتی از زمین نیز به آسانی دیده می شدند. اثرات روشن این برخوردها از لکه بزرگ مشتری هم آسانتر دیده می شد و تا چند ماه پس از برخورد نیز قابل مشاهده بود.

دانشمندان امیدوار بودند که اطلاعات زیادی از اثرات برخورد دنباله دار و سیاره به دست بیاورند. ستاره شناسان تلسکوپ های بزرگ و مهم روی زمین را در تاریخ پیش بینی شده به سوی مشتری نشانه روی کردند. علاوه بر هزاران رصدگر و رصدخانه ای که از زمین این صحنه های برخورد را مستقیم تماشا می کردند؛ فضاپیماهایی چون ویجر-۲، گالیله، “کاوشگر بین المللی فرابنفش”، اولیس و تلسکوپ فضایی هابل نیز چشمانشان را به مشتری دوخته بودند. دنباله دار به پشت سیاره ی مشتری برخورد کرد که از زمین و تلسکوپ هابل قابل مشاهده نبود اما چرخش مشتری باعث می شد که بعد از نیم ساعت اثر برخورد قابل رصد شود. به گفته محققان، جای برخوردی که ما الان می‌بینیم به بزرگی یکی از عظیم‌ترین طوفان‌های سیاره مشتری،‌ یعنی Oval BA و به بزرگی کره زمین است. در واقع تلسکوپ فضایی هرشل موفق شد منشاء آب در جوّ بالایی مشتری را پیدا کند. این تلسکوپ نشانه‌هایی یافت که آب موجود در جوّ٬ بر اثر برخورد سال ۱۹۹۴ دنباله‌دار شومیکر-لوی ۹ با مشتری به این سیاره منتقل شده است. برخورد این دنباله‌دار با مشتری حدود یک هفته به‌ طول انجامید و در این مدت ۲۱ قطعه از دنباله دار به نیم‌کره‌ی جنوبی مشتری برخورد کرد و لکه‌های تیره‌ای را روی چهره‌ی مشتری به جای گذاشت که تا هفته‌ها پس از آن دیده می‌شد.

مهرداد نصرتی

 

No tags for this post.