معرفی 6 گونه گیاهی جدید به دنیا

 سابقه درمان بیماری‌ها با گیاهان دارویی به قدمت تاریخ زیست انسان بر روی کره‌زمین است، به گونه‌ای که نخستین نوشته‌ها و نسخه‌های به دست آمده از گیاهان دارویی در تمدن‌های مهم دنیا نظیر ایران باستان، مصر، خاورمیانه، یونان باستان، هند و چین به 3هزار سال قبل از میلاد بر می‌گردد. در این آثار نام گیاهان دارویی مانند درخت میر، کرچک و سیر به وفور به چشم می‌خورد.

امروزه نیز استفاده از گیاهان دارویی و معطر به دلیل گرایش مجدد انسان به طبیعت و محصولات طبیعی، رشد بسیار بالایی داشته است. توجه و گرایش به محصولات طبیعی منجر به توسعه استفاده از صنایع مختلف غذایی، دارویی و آرایشی بهداشتی از گیاهان دارویی و معطر و سایر ترکیبات طبیعی در محصولات خود شده است و طبق آمار اتحادیه اروپا بازار این محصولات از رشدی در حدود ۲۰ درصد در سال برخوردار بوده است.

حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی از 60 میلیارد دلار در سال 1996 به 100 میلیارد دلار در سال 2010 افزایش یافته است و بر اساس پیش‌بینی بانک جهانی گردش مالی و تجارت جهانی متمرکز و مبتنی بر گیاهان دارویی و داروهای گیاهی به حدود 5 هزار میلیارد دلار خواهد رسید.

ایران در زمینه گیاهان دارویی نیز دارای پتانسیل‌های زیادی از لحاظ تنوع گونه‌های دارویی دارای ترکیبات ارزشمند، گیاهان دارای ارزش اقتصادی بالا، نیروی انسانی و منابع انرژی ارزان است. تحقیقات نشان می‌دهد که بیش از 2 هزار و 300 گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی، عطری، ادویه‌ای و آرایشی- بهداشتی است. علاوه بر آن هزار و 728 گونه از این گیاهان به عنوان گیاهان بومی ایران است و منحصرا در ایران رویش دارند.

از این رو در اسناد بالادستی نظام بر توسعه صنعت گیاهان دارویی تاکید زیادی شده و در نقشه جامع علمی کشور گیاهان دارویی در اولویت «الف» حوزه علوم پایه و کاربردی و طب سنتی در اولویت «ب» حوزه سلامت قرار گرفته است.

بر اساس سند چشم انداز 20 ساله، جمهوری اسلامی ایران تا افق 1404 در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی باید 20 درصد ارزش بازار دارو و 20 درصد ارزش بازار داروی حوزه دامپزشکی کشور توسط محصولات تائید شده مبتنی بر داروهای گیاهی و محصولات طبیعی و کشور  را کسب کند؛ ضمن آن که اقدام به افزایش صادرات گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی گیاهی و فرآوده‌های گیاهی برای حضور در بین 10 کشور اول دنیا کند.

کسب یک درصد سهم ثبت اختراع جهانی در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن، کاهش سطح برداشت رسمی و غیر رسمی از عرصه‌های طبیعی به 200 هزار هکتار در افق 1404 و افزایش سطح زیر کشت گیاهان دارویی و اسانس به 500 هزار هکتار از دیگر اهداف تعیین شده در این سند است.

بر این اساس در سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی در حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی بر کسب سهم 10 درصد ارزش بازار بهداشت کشور، کسب سهم 4 درصد ارزش بازار درمان کشور و کسب سهم 2 درصد ارزش بازار داروی کشور توسط محصولات تائید شده مبتنی بر داروهای طب سنتی تاکید شده است.

علاوه بر آن بر کسب رتبه اول منطقه در رفع نیازهای سلامت و پزشکی در حوزه طب سنتی و صدور خدمات دانش فنی و فرآورده‌های گیاهی و طبیعی به میزان 20 درصد از صادرات خدمات پزشکی کشور هدفگذاری شده است.

در این راستا پژوهشکده گیاهان دارویی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی در مهر ماه سال 1377 آغاز به کار کرد و در 20 تیرماه سال 1380 به عنوان مرکز تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی به تصویب شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفت.

به گزارش ایسنا، در حال حاضر این پژوهشکده با اعضای هیأت علمی و کارشناسان متعددی در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد در چهار گروه پژوهشی «بیوتکنولوژی»، «فارماکولوژی»، «فارماکوگنوزی» و «کشت و توسعه» و یک مرکز خدمات تخصصی در زمینه‌های مطالعاتی مرتبط از قبیل شناسایی، کشت و به‌زراعی، بیوتکنولوژی، آنالیز مواد موثره گیاهی، فرمولاسیون و تولید فرآورده‌های دارویی گیاهی و گیاهان دارویی فعالیت دارد.

جمع‌آوری، شناسایی و ارزیابی گونه‌های ارزشمند گیاهان دارویی کشور، تولید بذر، کشت و پرورش گیاهان دارویی، شناسایی، استانداردسازی و فرمولاسیون فرآورده‌های طبیعی بر پایه مستندات طب سنتی و مدرن و تولید نیمه‌صنعتی ترکیبات طبیعی و نیمه ‌سنتتیک، پژوهش در راستای شناسایی اثرات درمانی داروهای گیاهی، بهینه‌سازی روش‌های ریزازدیادی گیاهان دارویی از طریق کشت بافت و تولید متابولیت‌های ثانویه از طریق کشت سلول از جمله توانمندی‌های این پژوهشکده است.

گروه پژوهشی کشت و توسعه گیاهان دارویی
ماموریت این گروه جمع آوری، شناسایی و ارزیابی توده‌ها و گونه‌های گیاهان دارویی بومی ایران، اهلی کردن گونه‌های وحشی و غیر زراعی گیاهان دارویی موجود در عرصه‌های طبیعی، بهینه‌سازی کشت و تولید گیاهان دارویی و بهبود عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارویی بر اساس مطالعات اکوفیزیولوژیکی، دستیابی به دانش فنی کشت،‌ داشت و برداشت گیاهان نوین دارویی، جمع‌آوری ژرم پلاسم‌های ارزشمند گیاهان دارویی از مراکز تولیدی- تحقیقاتی معتبر دنیا و بومی‌سازی آنها و تحقیقات در زمینه کشت و تولید گلخانه‌ای گیاهان دارویی است.

گروه پژوهشی فارماکوگنوزی و داروسازی
این گروه علاوه بر عصاره‌گیری، اسانس‌گیری و استخراج ترکیبات طبیعی گیاهان دارویی، اقدام به آنالیز، استانداردسازی و فرمولاسیون فرآورده‌های طبیعی و انجام آزمایشات میکروب‌شناسی و تست‌های پایداری فرآورده‌های طبیعی می‌کند.

گروه پژوهشی فارماکولوژی و طب کاربردی
ماموریت این گروه مطالعات فارماکودینامیکی و سم‌شناسی گیاهان دارویی، مطالعات گیاهان دارویی در درمان بیماری‌ها در شرایط سلولی و مولکولی و مطالعات گیاهان دارویی در درمان بیماری‌ها در شرایط برون‌تنی و روی حیوانات آزمایشگاهی و کارآزمایی‌های بالینی انسانی تعیین شده است.

گروه پژوهشی بیوتکنولوژی
بهینه‌سازی روش‌های ریزازدیادی گیاهان دارویی از طریق کشت بافت، تولید متابولیت‌های ثانویه از طریق کشت سوسپانسیون سلولی، بررسی تنوع ژنتیکی گیاهان دارویی بومی ایران با استفاده از مارکرهای مولکولی و مهندسی ژنتیک گیاهان دارویی مهم از اقدامات اساسی این گروه پژوهشی به شمار می‌رود.

انجام آنالیزهای مورد نیاز سازمان‌های استاندارد و دامپزشکی

پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی با راه‌اندازی آزمایشگاه فارماکوگنوزی و فیتوشیمی و تجهیز آزمایشگاهی، اقدام به شناسایی ترکیبات مواد دارویی، عصاره‌گیری از گیاهان دارویی و بررسی ماده موثره کرده است.

اقدامات این آزمایشگاه موجب شده تا این آزمایشگاه به عنوان آزمایشگاه امین سازمان استاندارد و سازمان دامپزشکی انتخاب شود.

تلاش برای تکثیر استاندارد گیاهان دارویی

کشت بافت و سلول گیاهی با استفاده از روش‌های مهندسی ژنتیک از ارکان مهم فناوری زیستی و به عنوان یکی از علوم پیشرفته دنیا به شمار می‌رود و دریچه‌ تازه‌ای پیش روی دانشمندان و محققان علوم زیستی گشوده است، به نحوی که در مقایسه با روش‌های اصلاح سنتی گیاهان، تسریع قابل ملاحظه‌ای در مدت زمان اجرای برنامه‌های اصلاحی به وجود آورده و امکان انجام تلاقی‌های بین جنسی را نیز فراهم کرده است.

در این روش گیاهان، در اتاق‌های کشت با دما و نور و شرایط کنترل شده با روش کشت بافت تکثیر می‌شوند. این پژوهشکده نیز با ایجاد اتاق کشت، گیاهان مورد نظر را از طریق کشت درون شیشه‌ای تکثیر می‌کند.

در این اتاق گیاهان دارویی همچون به‌لیمو، سرخدار، گل محمدی، آلوئه‌ورا، استویا، شیرین بیان، آویشن و نعنا فلفلی تکثیر می‌شوند.

مطالعه در زمینه ژنوم گیاهان

 ژئومیکس مطالعه ژن‌ها و عملکرد آنها و یکی از شاخه‌های علمی شناخته شده در حوزه زیست شناسی و ژنتیک است. این علم به مطالعه توارث یا انتقال صفات از نسلی به نسل دیگر می‌پردازد.

ژن‌ها حامل دستورالعمل‌های لازم برای ساختن پروتئین‌ها هستند که به نوبه خود فعالیت‌های سلول و اعمال مختلف بدن را تعیین می‌کنند؛ از این رو در بروز صفات گوناگون نقش دارند.

دانشمندان در قالب حوزه جدیدی از علم با عنوان ژنومیکس به مطالعه این دستورالعمل‌های ژنتیکی پرداخته‌اند. این حوزه به مطالعه همه ژن‌های موجود در بدن یک ارگانیسم (ژنوم) و نیز تعامل این ژن‌ها با یکدیگر و با محیط اطراف آن می‌پردازد و ساختار و عملکرد ژنوم را مطالعه می‌کند. تمرکز این شاخه علمی بر مطالعه و تفسیر اطلاعات ژنتیکی یا همان ژنوم ارگانیسم است.

در این راستا بخش ژئومیکس پژوهشکده گیاهان دارویی نیز مطالعاتی در زمینه انتقال ژن‌های موثر در تولید متابولیت‌های ثانویه (ترکیبات دارویی) بر روی گیاه خشخاش مطالعاتی را در دستور کار دارند.

ایجاد "هرباریوم" دیجیتالی برای ارائه اطلاعات سودمند

"هرباریوم" یکی از مهمترین بانک‌های نگهداری گیاهان است که به محققان و پژوهشگران اجازه می‌دهد تا بدون لطمه به محیط طبیعی گیاهان، مواد گیاهی لازم در اختیار داشته باشند.

هرباریوم، در واقع محلی است که در آن نمونه‌های خشک شده گیاهان به شیوه‌های علمی خاص نگهداری می‌شود. اهمیت هرباریوم‌ها به نسبت تعداد نمونه‌های موجود در آنها و وسعت مناطقی است که نمونه‌های گیاهی آن را در بردارد.

پژوهشکده گیاهان دارویی نیز با هدف جمع آوری، شناسایی و ایجاد بانک داده‌ها اقدام به راه‌اندازی هرباریوم گیاهان دارویی کرده است. این هرباریوم که سامانه‌ای پویا برای شناسایی گونه‌های بومی و غیر بومی است، با  مساحتی بالغ بر 800 متر مربع و گنجایشی با حدود 40 هزار نمونه فعالیت خود را  از خرداد 1385 آغاز کرد.

در این هرباریوم هم اکنون بیش از 2 هزار و 500 نمونه گیاهی و حدود 500 گونه گیاهی وجود دارد و 40 تا 50 مورد آن گیاه بومی کشور است.

محققان این بخش ضمن رصد کردن رویشگاه‌های گیاهان دارویی ایران و جمع‌آوری و شناسایی آنها اقدام به مطالعات گیاهان‌شناسی مردمی نیز می‌کنند؛ به این معنا که ضمن شناسایی گونه‌های گیاهی، با مراجعه به مردم اطلاعاتی در زمینه طب سنتی گیاهان دارویی منطقه کسب می‌کنند و به این ترتیب این داده‌ها که از نسلی به نسل دیگر بدون مکتوب شدن در منابعی، منتقل می‌شود، در یک بانک داده‌ جمع‌آوری خواهد شد.

کشف و معرفی 6گونه گیاهی جدید به دنیا از جمله فعالیت‌های عمده این هرباریوم است که از آن جمله می‌توان به کلماتیس ایرانی (Clematis Iranica)، لاتیروس الموتی (Lathyrus Alamutenisis) و فرولا کوه‌های هزار لاله (Ferula hezarlalehzarica) اشاره کرد.

با توجه به وسعت اقدامات هرباریوم گیاهی، پژوهشکده گیاهان دارویی اقدام به ایجاد هرباریوم دیجیتالی کرده است که در آن اطلاعات مورد نیاز گیاهان عرضه می‌شود.

تولید نهال و نشاء استاندارد در پژوهشکده گیاهان دارویی

پژوهشکده گیاهان دارویی در بخش خدمات تحصصی با ایجاد گلخانه اقدام به تولید بذر و نهال 20 هزار گونه گیاهی استاندارد به منظور استخراج ماده موثره کرده است.

 

به‌لیمو، گل محمدی، بادرنجبویه، آلوئه‌ورا، رزماری، لاوندر (اسطوخودوس)، گل راعی، آویشن، سرخدار، سنبل طیب، نعنا فلفلی، مریم گلی، استویا و خارمریم از جمله گیاهانی هستند که نهال و نشاء آنها به صورت انبوه در بخش گلخانه پژوهشکده گیاهان دارویی تولید می‌شود.

تولید نهال زیتون و عصاره‌گیری از برگ آن از دیگر اقدامات این بخش است. عصاره برگ زیتون کاهش‌دهنده قند خون است.

مرکز خدمات تخصصی تولید فرآورده‌های دارویی و معطر گیاهی

تولید دمنوش‌ها، قرص، کپسول و شربت‌ها با منشا گیاهی از جمله فعالیت‌های مرکز خدمات تخصصی تولید فرآورده‌های دارویی و معطر گیاهی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی است. محققان این بخش موفق به تولید 38 قلم دمنوش گیاهی شدند که به بازار عرضه شده است.

ردیفنام محصولاثرات درمانی
1چای آرامبخشآرامبخش اعصاب
2چای افرودیزیاکتقویت کننده 
3چای آویشنضد سرفه
4چای آنتی دیابتیکپایین آورنده قند خون
5چای آنتومیناپایین آورنده  چربی خون
6چای بابونهضد اسپاسم و اشتهاآور
7پروستامیندرمان کمکی در هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات 
8پسلیومملین
9چای ترشپایین آورنده فشار خون
10چای تیمولنخلط‌آور
11چای چهار تخمهدرمان سرفه و سرماخوردگی
12چای چهارگلدرمان سرماخوردگی
13چای خواب آورخواب آور و آرامبخش
14چای چاقیاشتهاآور
15چای دیورتیکمدر و دافع سنگ کلیه
16چای رازیانهافزاینده شیر مادران و ضد نفخ
17چای رزماریبهبود دهنده عملکرد کبد و صفراآور
18چای زوفاخلط آور
19چای سالویارفع اختلالات قاعدگی و ناراحتی‌های عصبی
20چای سبزپایین آورنده چربی خون و تقویت معده
21چای سناملین و مسهل
22چای سنیل طیبآرامبخش و مقوی قلب
23شیرین بیاندرمان زخم معده و ناراحتی‌های گوارشی
24کامومیلدرمان درد معده و سوء هاضمه
25لاغریموثر در کاهش وزن و تناسب اندام
26چای لاواندضد اضطراب و آرامبخش
27چای ملیسمقوی قلب و اعصاب
28چای نعنا فلفلیضد نفخ
29وروننشاط آور و رفع خستگی
30 چای ویتکسینرفع اختلالات قاعدگی و یائسگی
31هوفاریقوندرمان میگرن و افسردگی
32چای هیپوتنسضد نفخ
33مکمل 1 و 2کاهش دهنده وزن
34قطره تقویت موی سرتقویت پیاز مو و رشد مجدد آن
35ماتریسلدرمان التهابات پوستی
36بخور اکالیپتوسضدعفونی کننده محیط
37چای ملینملین
38گل گاو زبانآرامبخش

علاوه بر آن کپسول گیاهی «لیورسیل» از سوی این پژوهشکده به بازار عرضه شده است.

این دارو برای درمان دیابت نوع دوم به منظور کاهش قند خون و به عنوان درمان حمایتی در بیماری‌های التهابی کبد، آسیب‌های کبدی و کبد چرب،‌ پایین آورنده کلسترول و تری گلیسیرید خون تولید شده است. هر کپسول حاوی عصاره خشک گیاه خار مریم است.

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا