آیا کافئین داروی معتاد کننده ای است؟

این ماده را به برخی انواع نوشیدنی از جمله نوشابه اضافه می‌کنند. کافئین سبب ایجاد طعم تلخی می‌شود. این ماده، محرک سیستم عصبی همراه با اثرات روان درمانی و همچنین تحریک کننده سیستم تنفسی است. کافئین ضربان قلب را بالا برده و ادرار آور است.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، کافئین یکی از پرمصرف ترین مواد غیر مغذی در دنیاست که در مواد غذائی متعددی وجود دارد . کافئین که از نظر تعریف جزء داروها قرار می گیرد ،ماده ای است که یک یا چند عمل را در بدن دگرگون می کند و به طور طبیعی در بسیاری از غذاها و نوشیدنی های گاز دار وجود دارد .قهوه ،چائی و نوشابه های گازدار دارای کولا حاوی این ماده هستند و به خاطر اثر و مزه محرکشان به میزان وسیعی استفاده می شوند.

کافئین در بدن چه اثری دارد؟

از نظر دارو شناسی ،کافئین جزء داروهای محرک ملایم است.کافئین دستگاه گوارش را تحریک کرده و باعث افزایش سرعت دفع موثر آن می شود و همچنین سیستم اعصاب مرکزی را تحریک یا به اصطلاح بیدار می کند .همچنین کافئین به میزان زیادی باعث افزایش تجمع سروتونین مغز می شود و به همین دلیل است که با کم شدن حالت خواب آلودگی ارتباط دارد.کافئین همچنین باعث تحریک تولید گرما در بدن می شود .مقدار کافئین موجود در در یک فنجان قهوه برای مدت یک تا دو ساعت سرعت سوخت و ساز بدن را به میزان کمی افزایش می دهد.

آیا درست است که به تدریج ،افراد به کافئین بیشتر و بیشتری نیاز دارند تا همان تأثیر را بگیرند؟

بله،قدرت تحمل بیشتر مردم نسبت به کافئین به سرعت افزایش می یابد زیرا بدنشان با میزان مصرف قبلی سازگار می شود .برخی پژوهش ها نشان داده اند که به تدریج حساسیت زیاد بدن نسبت به ترکیب آدنوزینی تولید شده افزایش یافته و در نتیجه باعث کاهش اثرات کافئین می شود .کافئین فشار خون را افزایش داده و دفع ادرار ،فعالیت دستگاه اعصاب مرکزی ،تجزیه چربی های خون و حرکت دودی روده را تحریک می کند.

آیا این بدان معناست که کافئین داروی معتاد کننده ای است؟

بله ،کافئین به تدریج اعتیادآور است : بدن خود را با حضور آن سازگار می کند .عدم مصرف ناگهانی بعد از استفاده طولانی مدت (حتی در حد اعتدال )،کاهش از مقدار زیاد به مقدار کم و یا جایگزین کردن با فرآورده های بدون کافئین ،باعث بروز علائمی مانند سردرد ،خواب آلودگی و خستگی می شود.سردرد ناشی از ترک کافئین به قدری رایج است که بسیاری از داروهای سردرد که حاوی کافئین هستند باعث از بین رفتن این درد نمی شوند.

عوارض مصرف بیش از حد کافئین چیست؟

مقادیر زیاد کافئین ممکن است باعث واکنش هائی شبیه حملات اضطراب شود.به عنوان مثال افرادی که به میزان زیادی در روز قهوه می نوشند دچار ناراحتی هائی مانند سرگیجه ،آشفتگی،بی قراری،سردرد های عود کننده،ناراحتی های روده و مشکلات خواب می شوند.در چنین مواردی قبل از تجویز داروهای مسکن یا درمان های دیگر ،پزشک باید میزان مصرف کافئین توسط بیمار را بررسی کند.

مصرف کافئین تا چه حد مجاز است؟

این میزان در افراد مختلف متفاوت است .افراد جوان بیش از افراد مسن قادر به تحمل آن هستند و مصرف کافئین به هنگام صبح به میزان کمتری احتمال ایجاد اختلال در خواب دارد تا آنکه شب هنگام خواب مصرف شود.حتی مصرف یک فنجان قهوه در پایان روز باعث به هم خورن الگوی طبیعی خواب می شود به طوری که در بیشتر موارد ،خواب را به تأخیر انداخته یا باعث می شود شخص بعد از خواب شبانه احساس خستگی کند.افرادی که خواب آشفته دارند باید از چهار ساعت قبل از خواب از مصرف مواد غذائی حاوی کافئین خودداری کنند .از آنجا که این موضوع در مورد بسیاری از مواد دیگر نیز صادق است ،توصیه می شود مصرف غذاها و نوشیدنی های کافئین دار در حد اعتدال باشد.برای آنکه کاهش یا حذف کافئین بدون علائم ترک باشد،باید مصرف آن را کاهش داد.

آیا کافئین بر مواد مغذی اثر دارد؟

کافئین ممکن است قابلیت دسترسی بعضی از مواد مغذی مانند کلسیم و آهن را کاهش دهد .شواهدی وجود دارد که کافئین می تواند عامل خطری برای پیشرفت بیماری پوکی استخوان باشد.کافئین ،دفع کلسیم را تسریع می کند و به ویژه تأثیر کافئین بر تعادل کلسیم زمانی ممکن است شدیدتر باشد که فرد از طریق مواد غذائی کلسیم کافی دریافت نکند.قهوه و چای هر دو مانع جذب آهن می شوند ،البته این تأثیر بیشتر به دلیل وجود پلی فنل و اسید تانیک است تا کافئین.

اثرات کافئین
اثر کافئین بر مغز، زود از بین می رود و بر خلاف دیگر مواد محرک یا الکل، تأثیر آن موقتی و کوتاه مدت است. در بسیاری افراد، مصرف کافئین مشکلی در تمرکز یا فعالیتهای مغزی ایجاد نمی‌کند و به همین دلیل، انواع نوشیدنیهای کافئین‌دار هنگام کار مورد استفاده قرار می‌گیرند. مصرف مداوم کافئین می‌تواند منجر به عادت به این ماده شود؛ بطوری که با مصرف نکردن آن بدن نسبت به ماده آدنوزین بیش از حد حساس می‌شود و همین امر سبب افت فشار خون می‌گردد. پایین آمدن فشار خون منجر به سردرد و دیگر علائم می‌شود. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که مصرف کافئین (موجود در قهوه) احتمالاً خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را کاهش می‌دهد. البته در این مورد هنوز باید تحقیقات زیادی صورت گیرد.

مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند سبب مسمومیت گردد. علائم این مسمومیت عبارتند از، بیقراری، عصبی بودن_، هیجان، بیخوابی، سرخی صورت ، ادرار بیش از اندازه و ناراحتیهای گوارشی__. این ناهنجاری در برخی افراد پس از مصرف روزانه ۲۵۰ میلی‌گرم کافئین حادث می‌شود. مصرف بیش از یک گرم کافئین در روز می‌تواند منجر به گرفتگی ماهیچه‌ای، افکار و صحبت پریشان و نامربوط، تنشهای روانی و … شود. مسمومیت کافئین سبب بیماریهایی که علائم آنها شبیه به ناهنجاریهای وحشت یا بیماریهای مربوط به اضطراب است، می‌شود.

هر چند مصرف معقول کافئین، مشکلات خاصی را در انسان بوجود نمی‌آورد اما این ماده برای بسیاری از حیوانات از جمله سگ و اسب به دلیل تفاوت در سوخت و ساز کبدشان، ماده‌ای سمی محسوب می‌شود. اخیراً یک تحقیق جالب نشان داده است که مصرف کافئین، می‌تواند خطر ابتلا به دیابت ملیتوس را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. اگر چه این بیماری در ابتدا در بیمارانی مشاهده می‌شد که مقدار زیادی قهوه (۷ فنجان در روز) مصرف می‌نمودند، اما امروزه به این نتیجه رسیده‌اند که کافئین سبب بهبود بیماری دیابت می‌شود.
سوء استفاده و اعتیاد به کافئین
کافئین در اشکال مختلف، معمولاً به منظور اثرات محرک خود مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه، این ماده را می‌توان در مقادیر بسیار زیاد تهیه نمود و در فرآورده‌های مختلف آن را بکار برد. کافئین خالص که در تهیه قرصهای کافئین از آن استفاده می‌شود، به راحتی در دسترس می‌باشد. از این نوع قرصها معمولاً کارگرها یا دانشجویانی که می‌خواهند برای کار یا مطالعه، تمام شب را بیداری بکشند استفاده می‌کنند. استفاده از قرصهای کافئین به شدت مورد انتقاد قرار گرفته، چون بسیاری از متخصصین این قرصها را دلیل مرگ دانش آموزان می‌دانند. به این دلیل که اغلب دانش آموزان، بدون آن که از اثرات مضر این قرصها خبری داشته باشند، کافئین زیادی مصرف می‌کنند و جان می‌سپارند.

امروزه در ایالات متحده آمریکا، میزان کافئین موجود در این قرصها را به ۲۰۰ میلی‌گرم کاهش داده‌اند و تمام تولید کنندگان موظفند این قانون را برای تهیه قرصهای کافئین رعایت نمایند. البته باز هم چندین مورد مرگ به دلیل مصرف تعداد زیادی قرص به چشم می‌خورد. اولین بار یک شیمیدان آلمانی به نام فردریک فرداناند رانج توانست در سال ۱۸۱۹م کافئین را از مواد حاوی آن جداسازی نماید. البته گفته‌ها حاکی از آن است که او این کار را به تحریک فردی به نام ژوهان وولف گنگ وان گوته انجام داد.

منبع:پزشکان بدون مرز

No tags for this post.