جنگ بدن علیه خودش

در واقع در بیماری‌های خودایمن، سیستم ایمنی یا دفاعی بدن مسیر طبیعی خود را گم می‌کند و آموزشی که در دوران جنینی و اوایل نوزادی دیده تا بر ضد خود بدن وارد عمل نشود، به یاد نمی‌آورد و اجرا نمی‌کند.به همین دلیل شرایط بخصوص با فعال بودن ژن‌ها، برای بروز بیماری‌های خودایمنی فراهم می‌شود. در واقع بیماری‌های خودایمنی ناشی از ضعف سیستم ایمنی نیست و ربطی به این موضوع ندارد.

بیماری‌های خودایمنی در خانم‌ها بیشتر از آقایان دیده می‌شود

دکتر علیرضا سالک‌مقدم، ایمونولوژیست بالینی در این باره می گوید: خودایمنی ممکن است در همه افراد به مقدار اندک وجود داشته باشد، ولی اگر زیاد شود، عوارض و علائمی ایجاد می‌کند که باعث بروز بیماری می‌شود که به آنها بیماری‌های خودایمنی یا اتوایمیون می‌گویند.

گاهی بدن بر ضد ساختار خود موادی را می‌سازد یا واکنشی نشان می‌دهد که به طور معمول نباید اتفاق بیفتد.این واکنش می‌تواند بر ضد مفاصل باشد و باعث بروز برخی از انواع روماتیسم شود، بر ضد تیروئید باشد و برخی از انواع پرکاری یا کم‌کاری تیروئید را در پی داشته باشد یا بر ضد پوست باشد و بیماری‌های تاول‌دار پوستی را به دنبال داشته باشد و حتی بر ضد کلیه، دستگاه گوارش، تنفس، تناسلی و… هم بروز کند.

 

بیماری‌های خودایمنی دلایل متعددی دارد
این بیماری‌ها به‌دلایل مختلفی بروز می‌کنند و مکانیسم‌های مختلفی باعث ابتلا به آنها می‌شوند.سیستم ایمنی همان سیستم دفاعی است و شامل یک سری سلول و مواد محلول در خون است که این‌ها مسئولیت دفاع از بدن بر علیه عوامل بیماری‌زا را به عهده دارند

سیستم ایمنی ما ساختمان بدن خود ما را خوب می‌شناسد و آن را از بیگانه تشخیص می‌دهد. به همین دلیل این سیستم ممکن است به ساختار یا بافتی از بدن واکنش نشان دهد، ولی این واکنش شدید نیست، به‌طوری که تعداد بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی در جوامع بسیار کم است.

اگر کار به مرحله بیماری برسد، ژن‌ها در آن نقش دارند و برخی ژن‌ها شرایط و استعداد را برای بروز واکنش خودایمنی بیمارگونه فراهم می‌کنند. پس بسیاری از انواع این بیماری ها با بعضی ژن‌های بدن ارتباط معنادار دارند.علاوه بر این، گاهی کسانی که تحت‌تاثیر عفونت‌ها قرار می‌گیرند، بخصوص اگر عفونتشان ویروسی باشد، در معرض ابتلا به بیماری‌های خودایمنی قرار می‌گیرند.گاهی هم ابتلا به این بیماری‌ها خود به خودی است و علتش مشخص نیست.

در مواردی هم برخی تروماها، ضربه‌ها و آسیب‌هایی که به بدن می‌رسد، می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به گونه‌ای از بیماری‌های خودایمنی کند.زمینه ژنتیکی برای ابتلا نیاز است، ولی عوامل محیطی هم در این زمینه تاثیر دارند.

چطور به بیماری خودایمنی پی می‌برند؟
درست است که چکاپ‌های دوره‌ای برای افراد باید انجام شود، ولی بیماری‌های خودایمن تا قبل از شروع تظاهرات بیماری، معمولا در چکاپ‌ها خود را نشان نمی‌دهند، اما وقتی فرد علائم داشته باشد، مثلا نشانه‌هایی در پوست صورت یا بدنش باشد، مفاصلش دچار درد و ورم باشد یا اختلال در ادرار، مشکلاتی در تیروئید و.. ایجاد شود، به پزشک مراجعه می‌کند.پزشک هم با توجه به شرح‌حالی که می‌گیرد، آزمایش‌های تخصصی درخواست می‌کند که نتایج آنها به علاوه علائم بیمار، به او در تشخیص بیماری خودایمنی کمک می‌کند.
به هر حال خود بیمار نمی‌تواند به نوع بیماری‌اش پی ببرد.

 

پیشگیری ممکن نیست
نمی‌توان از ابتلا به بیماری‌های خودایمنی پیشگیری کرد، مگر این‌که در خانواده فرد، شخصی دچار بیماری خودایمنی وجود داشته باشد، این فرد به پزشک مراجعه کند و از نظر ابتلا به آن بیماری بررسی و مشخص شود، مثلا زمینه و استعداد ابتلا در او هم وجود دارد یا نه، اما به‌طور روتین، مخصوصا اگر کسی در اقوام و خانواده به نوعی از بیماری خودایمنی مبتلا نباشد، بررسی‌ای انجام نمی‌شود که بتوان پیشگیری کرد.

حتی اگر مادر بارداری به بیماری خودایمنی مبتلا باشد، ممکن است جنینش به این بیماری مبتلا باشد و ممکن است نباشد و به بارداری هم به این دلیل پایان نمی‌دهند، مگر این‌که بیماری خیلی شدید و به درمان‌های خطرناک برای جنین نیاز باشد. در این صورت امکان دارد به علت خود بیماری یا درمان آن، جنین آسیب ببیند.
کسانی که می‌خواهند دچار این نوع بیماری‌ها نشوند، با این‌که نمی‌توان نقش ژن‌ها را نادیده گرفت، باید مراقب باشند کمتر به عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی مبتلا شوند، چون همان‌طور که گفتم زمینه بروز این بیماری‌ها را فراهم می‌کند یا از آسیب رساندن بیش از اندازه به بافت مخاطی خودداری کنند؛ مثلا سیگار، آلودگی هوا و… می‌توانند در ابتلا به این بیماری‌ها نقش داشته باشد.
در کسانی هم که بیش از اندازه از یک عضو خود استفاده می‌کنند، مثلا بیش از حد از مفاصل استفاده می‌کنند، امکان دارد زمینه بروز تظاهرات ژنتیکی فراهم شود.علاوه بر اینها، در معرض آفتاب قرار گرفتن به ‌مدت طولانی هم احتمال ابتلا به برخی بیماری‌های خودایمنی پوست را افزایش می‌دهد.

بنابراین می‌توان گفت یک سری عوامل شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی نقش محیطی در بروز بیماری‌های خودایمن دارند، اما نقش اصلی را ژن‌ها دارند که در برخی فعال هستند و در برخی فعال نیستند، بنابراین ممکن است در شرایط یکسان دو آدم زمینه ابتلا به بیماری‌های خودایمنی را داشته باشند ولی فردی‌ که بیمار شده، ژن‌هایش فعال شود و بیماری اتوایمیون در او تظاهر پیدا کند.

 

نیما رضایی، متخصص ایمونولوژی نیز معتقد است:«تشخیص اشتباه اجزای بدن به عنوان عوامل بیگانه توسط سیستم ایمنی بدن، عامل بروز بیماری‌های خودایمنی است.سیستم ایمنی بدن همان سیستم دفاعی است و شامل یک سری سلول و مواد محلول در خون است که این‌ها مسئولیت دفاع از بدن بر علیه عوامل بیماری‌زا را به عهده دارند.

واکنشی به نام تلورانس یا تحمل پذیری در بدن وجود دارد که از دوران جنینی آغاز می‌شود و در سال‌های اول زندگی تکامل پیدا می‌کند که در این واکنش، سیستم دفاعی بدن تک تک اجزای بدن و ارگان‌های مختلف را شناسایی می‌کند و آنها را به عنوان  خودی می‌شناسد.

پس از این مدت، اگر عامل دیگری وارد بدن شود، به عنوان بیگانه و خارجی شناخته شده و واکنش نسبت به آن انجام می‌شود، اما در بیماری های خودایمنی، سیستم ایمنی بدن به علل ژنتیکی یا محیطی اشتباه می‌کند و ضد یکی از ارگان‌های بدن مثل مفاصل یا سیستم عصبی واکنش نامناسب نشان می دهد، چرا که ارگان مورد نظر را بیگانه تشخیص می دهد.یکی دیگر از مشکلات سیستم دفاعی بدن، ضعف دستگاه ایمنی است. ضعف سیستم دفاعی بدن می تواند به صورت اولیه یا ثانویه باشد که به آن بیماری‌های نقص ایمنی می گویند.

در نقص دفاعی ثانویه، مانند ایدز یا سرطان‌ها یا افرادی که دچار سوءتغذیه شدید می‌شوند، سیستم دفاعی عملکرد خود را از دست می‌دهد و نمی‌تواند به‌صورت صحیح مبارزه کند.بیماران نقص ایمنی علاوه بر ابتلا به عفونت‌ها، به بیماری خودایمنی یا سرطان نیز مبتلا می‌شوند. بیماری های نقص ایمنی اولیه همه شان ژنتیکی هستند و بیماری‌های نقص ایمنی ثانویه با عوامل محیطی ارتباط دارند.

No tags for this post.