تنش آبی و چرای بی رویه دام , عامل خشکیدگی بلوط های زاگرس
شیرین ابوالقاسمی روز یکشنبه در گفت وگو با ایرنا با بیان اینکه اداره کل منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد نیز در این تحقیقات همکاری داشت، افزود: با اعلام این نتیجه در سطح ملی نگاه ها نسبت به خشکیدگی بلوط زاگرس تغییر کرد.
وی اظهار کرد:پیش ازاین گمان می رفت که علت خشکیدگی بلوط های زاگرس بیماری 'زغالی بلوطی' و هجوم کرم چوبخوار است که با اعلام نتیجه تحقیقات جدید مشخص شد، علت بروز تنش آبی و فشار دام در زیستگاه رویشگاهی جنگل های بلوط زاگرس بوده است.
ابوالقاسمی ادامه داد: بروز تنش آبی که بر اثر خشکسالی ها تشدید شده است، باعث شد تا باکتری که به طور طبیعی در عرصه وجود داشته مهاجم شوند و برای درختان مشکل ایجاد کنند؛ بنابراین علت خشکیدگی قارچ زغالی بلوطی یا کرم چوبخوار نبوده است.
مدیر پروژه حفاظت از زاگرس مرکزی افزود: قارچ و کرم چوبخوار عوامل ثانویه هستند، استفاده چند برابری از ظرفیت مراتع و بروز تنش های آبی و خشکی در چند سال مداوم، موجب شد تا باکتری طبیعی موجود در خاک مهاجم شود و به مرور زمینه خشک شدن بلوط های زاگرس را فراهم کند.
وی گفت: البته این نتیجه به چالش کشیده شد چون دانشگاهی در آلمان نیز اعتقاد داشت که علت خشک شدن بلوط های زاگرس بیماری زغالی بلوطی است در حالی که بر اساس تحقیقات جدید محرز شد که علت تنش موجود در محیط بوده است.
ابوالقاسمی افزود: این نتیجه باعث شد تا نگاه ها و برنامه ها در سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری نسبت به نحوه مقابله با خشک شدن بلوط های زاگرس تغییر کند و برنامه های آنها به سمت و سوی کم کردن دام در مراتع پیش رود.
وی گفت: البته بارندگی های مناسب امسال کمک بسیار بزرگی به کاهش روند خشک شدن درختان بلوط کرد و اکنون بیماری متوقف شده است زیرا به نسبت دو سال گذشته که تنش کم آبی زیادی داشتیم امسال وضعیت بهتر شده است.
ابوالقاسمی درباره طرح حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی اظهار کرد: ایران با همکاری برنامه عمران سازمان ملل متحد و صندوق جهانی محیط زیست در سال 2002 این طرح را تعریف کرد و اجرای آن در چهار استان چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و اصفهان از سال 2005 در 6 گام آغاز شد.
وی افزود: گام اول شامل مطالعات پایه از سال 2005 تا 2008، گام دوم اجرای برنامه پایلوت – روستاهای پایلوت از سال 2008 تا 2010 ، گام سوم ارزیابی میان دوره ای سال 2011 ، گام چهارم تکمیل و ارزیابی برنامه پایلوت – مناطق پایلوت مدیریتی سال های 2012 تا 2014 ، گام پنجم تهیه و استقرار مدل بلند مدت و مقیاس کلان حفاظت و توسعه پایدار کوهستان زاگرس مرکزی در سال های 2014 تا 2015 و گام ششم توان افزایی سیستم مدیریت کوهستان زاگرس ، ارزیابی پایانی و خروج طرح در سال 2016 بود.
ابوالقاسمی افزود: بعد از گام ششم، طرح حفاظت از زاگرس مرکزی به یک برنامه بلند مدت تبدیل شد و صندوق جهانی محیط زیست ( جف) این پروژه را به دولت ایران تحویل داد.
وی با اشاره به اینکه در صدد هستیم که اعتبارات این برنامه برای ابتدای برنامه ششم توسعه تامین شود افزود: در هدف این برنامه پنج راهبرد اجرایی دیده و 6 برنامه پنج ساله نیز برای آن پیش بینی شده است.
وی ادامه داد: 3 میلیون و 100 هزار هکتار از اراضی تحت پوشش این طرح رصد و مشخص شد 75 درصد مراتع در این وسعت تخریب شده اند که باید تلاش کنیم به پایداری برسیم که در این راستا ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین یکی از ابزارهای حفاظت است که انجام شد.
ابوالقاسمی گفت: منابع ژنتیک موجود در زاگرس مرکزی بی نظیر و شناخته شده است و فائو اعلام کرده بود که زاگرس از نقاط ژنتیکی داغ دنیا است.
*** زاگرس مرکزی
این منطقه بخش مرکزی رشته کوه بزرگ زاگرس است، در امتداد شمال غربی به جنوب شرقی در استان‌های چهارمحال و بخیتاری، بخش‌های غربی استان فارس، کهگیلویه و بویر احمد، بخش‌های شرقی خوزستان و لرستان و بخش های شمالی بوشهر کشیده شده است.
زاگرس مرکزی از دره رودخانه دز در شهرستان خرم آباد شروع می شود و رو به سوی جنوب شرقی تا کوهپایه های جنوب کویر ابر کوه، کوهپایه‌های غربی کویر مروست، کوهپایه‌های شمال دریاچه طشک (بختگان) و حدود محور شیراز کازرون تا رودخانه شاهپور یا دالکی در استان بوشهر ادامه دارد.
این بخش از کوهستان زاگرس مرتفع‌ترین و متراکم ترین بخش را تشکیل داده است و ارتفاع متوسط آن 2500 متر از سطح دریا افزایش می یابد، به دلیل میزان بارندگی و رطوبت بالای این منطقه، بخش خوبی از آن جنگلی است و سرچشمه بزرگترین و پرآب ترین رودهای ایران است.
کوهستان مرکزی زاگرس سرچشمه بزرگترین و طویل‌ترین رودخانه‌های کشور بوده و همانند زاگرس شمالی رودهای بسیاری را در خویش پرورش می دهند که دسته ایی از آنها به وسیله رودخانه های کارون، جراجی، زهره، شور و دالکی به خلیج فارس می ریزند و دسته ایی دیگر چون قمرود و زاینده رود دشت‌های داخلی را آبیاری می کنند.
*** جنگل های بلوط زاگرس
جنگل های بلوط منطقه زاگرس از منتهی الیه شمال غربی ایران (استان آذربایجان غربی) آغاز و سپس غرب (استان های ایلام و لرستان) و جنوب غرب ایران (استان های کهگیلویه و بویراحمد و فارس) را طی می کند. در ایران بلوط مهمترین و فراوان ترین گونه درختی موجود در غرب کشور، به ویژه در منطقه زاگرس محسوب می شود. سلسه جبال زاگرس، وسیع‌ترین و اصلی ترین رویشگاه گونه های مختلف بلوط در ایران بوده و به همین دلیل این منطقه از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است.
