بیماری های جدید چگونه تکامل می یابند؟

انسان‌ها از زمان شکار حیوانات وحشی در ساوانای افریقا، بیماری‌های عفونی زیادی را از حیوانات گرفته‌‌اند و در واقع حدود 60 درصد پشه‌هایی که انسان‌ را عفونی می‌کنند از حیوانات نشات گرفته‌اند.

این روزها بشر شاهد ظهور بیماری‌های جدیدی است که از آن میان می‌توان به زیکا، ابولا و سارس اشاره کرد. اما مطالعه جدید نشان می‌دهد حدود 300 هزار پاتوژن وجود دارند که انسان در مورد آن‌ها چیزی نمی داند و تعدادی از این بیماری‌ها پتانسیل شیوع یافتن در میان حیوانات و انسان‌ها را دارند.

جامعه علمی دنیا بر روی این موضوع متمرکز است که چگونه فرآیند شناسایی کردن و واکنش نشان دادن به بیماری‌های نوظهور مانند ویروس زیکا و ابولا را ارتقا بخشد.

سه مولفه شایع و مرتبط با ظهور بیماری‌ها عبارتند از: تغییر کاربری زمین برای فعالیت‌های کشاورزی که موجب تغییر در جمعیت انسانی مانند رشد جمعیت می شود، شهری شدن، بهداشت ضعیف و خدمات بهداشتی ناکارآمد.

این سه مولفه اغلب با یکدیگر در هم تنیده هستند و می‌توانند  بیماری کوچکی از حیوانات را به اپیدمی گسترده‌ای مانند بیماری شایع ابولای اخیر تبدیل کنند. اساسا، انسان‌ها با انجام فعالیت روزانه پرورش دادن یا برداشت‌کردن محصولات غذایی و جستجو کردن پناهگاه خود را در معرض خطر قرار می‌دهند.

ابولا

انتقال بیماری ابولا از انسان به انسان شامل تماس نزدیک با مایعات بدن است. این امر اغلب در محیط‌های مراقبت‌های بهداشتی و زمانی رخ می‌دهد که انسان ها در حال مراقبت‌کردن از خویشاوندان هستند یا این که اقدامات سنتی کفن و دفن را انجام می‌دهند که این کار خود شامل تماس مستقیم با اجساد است.

شیوع ابولا در سال 2014 در غرب افریقا که موجب بیش از 28 هزار مورد عفونت و 11 هزار مرگ شد، گریز ناگهانی از بیماری معمول شیوع ساده و محلی در نواحی دورافتاده بود و این امر به دلیل توفان تمام عیار تعدادی از مولفه‌های تشدید کننده رخ داد.

کشورهای جنگ زده درگیر در این قضیه نوعی افزایش قابل توجه در رشد جمعیت، رشد بالای شهری شدن، افزایش در تولیدات کشاورزی به ویژه دام و تغییرات مرتبط در استفاده از زمین و از بین بردن زمین را تجربه کرده بودند. بیش از هر چیز، این کشورها دارای خدمات بهداشتی بسیار اندکی به ویژه در نواحی روستایی بودند و این قضیه به همراه مصرف گسترده گوشت، اقدامات سنتی کفن و دفن و شبکه‌های سریع حمل و نقل عامل شیوع ابولا بودند.

سارس

سندروم سارس به عنوان بیماری نوظهور قرن بیست و یکم مطرح شد. این بیماری که توسط کروناویروس بسیار عفونی ایجاد می شود، نوعی شوک جهانی بود و نشان داد بیماری‌ها با چه سرعت بالایی می‌توانند در سراسر دنیا شیوع یابند.

شیوع سارس تا حد زیادی توسط جغرافیا سرعت بخشیده شد. این بیماری نخستین بار در استان گوانگ دونگ چین شناسایی شد اما توسط شبکه وسیع سفرهای بین المللی هوایی در نزدیکی هنک کنگ شیوع یافت.

تصور می شود میزبان طبیعی سارس توسط خفاش‌ها باشد اما انتقال به انسان‌ها از طریق نوعی پستاندار همه چیزخوار کوچک رخ داد.

در این میان بازارهای حیوانات زنده آرایه‌ای از گونه های حیوانی را گرد هم می‌آورند و تقاطع مهم بین جوامع شهری و روستایی هستند. این همان نقطه‌ای است که یک سوم موارد ابتلا به سارس رخ می‌دهند.

ویروس زیکا

ویروس زیکا جدیدترین بیماری نوظهور است که در صدر رسانه‌های دنیا قرار گرفت. این ویروس نخست از یک میمون در جنگل زیکا در اوگاندا و در سال 1947 توسط دانشمندانی ایزوله شد که در حال مطالعه ویروس تب زرد مرتبط بودند.

مانند ویروس خویشاوندش یعنی ویروس دانگ، چرخه معمول زیکا طی فرآیند پشه-میمون-پشه شیوع یافت. بیماری انسانی ناشی از ویروس زیکا از زمان شناسایی برای نخستین بار در سال 1954، تا حد زیادی نامرئی باقی ماند. شیوع اخیر آن شاید واکنشی به تاثیر بالاتر آن پس از این کشف بود که عفونت در طول بارداری مرتبط با نوعی نقص تولد بود که موجب می شود نوزادانی با سرهای کوچک نامعمول متولد شوند.

ویروس زیکا همچنان به طور آرام از طریق سفرهای هوایی در سراسر دنیا گسترش خواهد یافت و در کشورهای بیشتری تثبیت خواهد شد زیرا پشه ناقل آن به نام Aedes aegypti در بیش از 128 کشور دنیا وجود دارد که از جمله این مناطق می‌توان به بخش‌هایی از اروپا، ایالات متحده و استرالیا اشاره کرد.

مفهوم مشترک در گسترش هر یک از این ویروس ها غذاست و آن‌ها نتیجه نیاز انسان به پروتئین هستند. زمانی که این ویروس‌ها موجب شیوع گونه‌ای بیماری خاص می شوند، شدت بیماری مولفه ای مهم در آنچه بعدا رخ می‌دهد است. گسترش نامحسوس بیماری ملایمی مانند زیکا در یک جمعیت انسانی آسان تر است زیرا بعید به نظر می‌رسد این بیماری ملایم موجب شود شخصی به دنبال توجه پزشکی بر بیاید.

ظهور بیماری‌ها تا حد زیادی ناشی از تغییرات در جوامع انسانی است. تنها مولفه‌ای که عامل ظهور بیماری را تغییر خواهد داد، بازنگری بنیادین درباره چگونگی همزیستی انسان با محیط است.

با این حال زمانی که بیماری شدید است (مانند ابولا یا سارس)، خود را سریع‌تر می نمایاند و نوعی واکنش بهداشتی خشن عمومی را بر می‌انگیزد که منجر به سرکوب شیوع آن می‌شود.

شیوع سریع بیماری سارس توسط سفرهای هوایی بین المللی به کشورهای ثروتمند دارای سیستم های بهداشتی کارآمد، عاملی مهم در زمان  دوام محدود آن در مقایسه با ابولا بود که در ناحیه جغرافیایی محدودی ماند. چنانچه ابولا در هاب حمل و نقل بین المللی مهمی رخ می‌داد، به یک بیماری همه گیر جهانی تبدیل می‌شد.

دنیا با استفاده از تفکرات معمول نمی تواند مانع از شیوع بیماری همه‌گیر بعدی شود و بشر باید بپذیرد در دنیایی به سرعت در حال تغییر زندگی می‌کند که راهکارها تمامی بخش‌های جامعه را در بر می‌گیرد.

ابتکاراتی مانند "برنامه خطرات اپیدمی نوظهور" دولت ایالات متحده پیشرفت‌هایی ارائه داده اند؛ این برنامه تلاش می‌کند شبکه‌ "یک بهداشت" جهانی، منطقه‌ای و ملی ایجاد کند تا خطر ظهور بیماری ها کاهش یافته و توانایی انسان برای شناسایی و پاسخ دادن به این بیماری‌های غیرقابل پیش بینی ارتقا یابد.

اما این اقدام کافی نیست زیرا ظهور بیماری‌ها تا حد زیادی ناشی از تغییرات در جوامع انسانی است. تنها مولفه‌ای که عامل ظهور بیماری را تغییر خواهد داد، بازنگری بنیادین درباره چگونگی همزیستی انسان با محیط است. متاسفانه، هیچ پاسخ آسانی در مورد چگونگی تغذیه کردن یک جامعه جهانی 9 میلیاردی بدون دخالت در ظهور بیماری ها وجود ندارد.

 

منبع: مجمع جهانی اقتصاد

ترجمه: شه تاو ناصری

No tags for this post.