چرا سرانه مطالعه در ایران پایین است؟

چند سال پیش اعلام شد که سرانه مطالعه در ایران ۲ دقیقه در سال است؛ البته بعد از انتشار این آمار برخی از مسوولان آن را تکذیب و ادعا کردند آمار مطالعه در ایران ۷۹ دقیقه در روز است! که البته در این میزان، سرانه  مطالعه  کتب درسی، کتب ادعیه، قرآن، صفحات مجازی و هر چیزی که به خواندن ربط داشته باشد، لحاظ شده بود.

در آسیب شناسی این مقوله می توان گفت، یکی از ویژگی های جامعه ایرانی از دیرباز تا کنون میزان بسیار پایین مطالعه در آن است. به این معنا که جامعه ایرانی همواره ترجیح می دهد به جای خواندن، بشنود. ضمن اینکه ایرانیان غالبا از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند و چون خود را دانای کل می دانند گمان می کنند که نیاز به یادگیری ندارند.

با توجه به اینکه «سرانه  مطالعه» یک شاخص جهانی است که تعریف مشخص و دقیقی دارد. در تعریف این شاخص تنها مطالعه  کتاب (آن هم از نوع غیردرسی) را شامل می شود؛ یعنی نه مطبوعات، نه سایت های اینترنتی و مجازی.

طبق آمارهای جهانی، آمریکایی ها ۲۰ دقیقه، انگلیسی ها ۵۵ دقیقه و ژاپنی ها ۹۰ دقیقه از وقت خود را در شبانه روز به مطالعه  کتاب اختصاص می دهند. بر این اساس آماری که از سرانه  مطالعه  کتاب در ایران در کنار تمام نوسانات عددی (از ۲ دقیقه به ۱۵ دقیقه و آخرش ۱۸ دقیقه رسید) تا حالا ارائه شده است، نشان می دهد که ایرانیان تقریبا به میزان آمریکایی ها به مطالعه  کتاب علاقه مند هستند.

آغاز هفته اهداي كتاب ما را بر آن داشت که وضعیت کتابخوانی در کشور را بار دیگر بررسی کرده و ببینیم آیا می توانیم تا سال 1404 سرو سامانی به وضعیت کتابخوانی و مطالعه در کشورمان دهیم و در این گزارش به مصوبه «سند نهضت مطالعه مفید» كه بنا به پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی، در جلسه 673 مورخ 4/8/89  شورای عالی انقلاب به تصویب رسیده است،‌ بپردازیم. بر اساس ماده 2 این مصوبه، دستیابی به جایگاه ممتاز در جهان از نظر سرانه مطالعه و به‌خصوص مطالعه مفید براساس سند چشم‌انداز بخش فرهنگ عمومی در افق ایران 1404 از اهداف اصلی مصوبه «سند نهضت مطالعه مفید» است.

هدف اصلی از تدوین سند نهضت مطالعه مفید که پیشنهاددهنده اولیه و اصلی آن شورای فرهنگ عمومی کشور بود، «دستیابی به جایگاه ممتاز در جهان از نظر سرانه مطالعه و به‌ خصوص مطالعه مفید بر اساس سند چشم‌انداز بخش فرهنگ عمومی در افق ایران ۱۴۰۴» عنوان شده است. در این راستا البته اهداف خردی هم در نظر گرفته شده است؛ از آن جمله افزایش فضای كتابخانه‌های عمومی به میزان ۸ متر به ‌ازای هر ۱۰۰ نفر، فراهم‌آوری ۴ جلد كتاب به‌ ازای هر نفر در كتابخانه‌های عمومی، عضویت ۳۵ درصد جمعیت ایران در كتابخانه‌های عمومی، توجه به مطالعه غیردرسی و مفید در روند آموزش رسمی كشور و توجه به مطالعه مفید در برنامه‌های اوقات فراغت.

مقایسه سرانه مطالعه ایران و کشورهای دیگر (البته مقایسه واقعی) نشان می دهد مهم ترین انگیزه ای که باعث می شود ایرانی ها سراغ کتاب نروند بی نیازی از مطالعه و حس دانای کل بودن است.

سند نهضت مطالعه مفید نگاه سیستمی ندارد

ابوالفضل عربشاهی، دبیراسبق كمیته هماهنگی كتاب و كتابخوانی و مشاور در امور پژوهشی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت و گو با خبرنگار سیناپرس در رابطه با این مصوبه گفت: نگاه سیستمی در روش شناسی سند نهضت مطالعه مفید دیده نمی شود و مصوبه مذکور از لحاظ شکلی و محتوایی ایراداهایی دارد.

وی افزود: این سند که چند سال از تدوینش در شورای فرهنگ عمومی می گذرد اهداف کمی و کیفی خاصی را دنبال می کند و طرح های متنوعی را برای جهت دهی سیر مطالعاتی اقشار مختلف پیش بینی کرده است.

عربشاهی ادامه داد: ترویج فرهنگ مطالعه از طریق دسترس پذیری اطلاعات در هر مکان و زمان و در بسترهای نوین اطلاعاتی همچون اینترنت، موبایل و شبکه های اجتماعی می تواند کمک کننده باشد، اما این تلاشها باید مضاعف شده و نهادها و سازمانهای دولتی و غیردولتی هم در این راستا کمک کنند.

این کارشناس تاکید کرد: تغییر ذائفه و فرهنگ یک جامعه پروسه ای زمانگیر و پایه ای است و نیازمند هم اندیشی و برنامه ریزی دقیق، بین سازمانی و البته یکدست دارد. به عنوان مثال رویکرد نسنجیده برخی مسئولان در اعمال فشار بر کتابداران کتابخانه ها در جذب کاذب عضو و یا شرکت دادن اجباری افراد در مسابقات مکتوب و آنلاین به نوعی پاک کردن صورت مسئله است.

وی عنوان کرد: جذب و تشویق به مطالعه باید از دوران کودکی توسط والدین، در مدرسه از سوی معلمین و توسط اساتید در دانشگاه ها انجام شود تا فرد حین دوران تحصیل و پس از آن خود را بی نیاز از جویبار علم و دانش ندانسته و مشتاقانه به سوی کتابخانه ها جذب شود.

عربشاهی با بیان اینکه نفس عمل تدوین اسناد راهبردی کتابخانه ها به همت مسئولان و تلاش کتابداران فرهیخته این مرز و بوم در جهت ایجاد نقشه راهی بومی سازی شده برای کتابخانه ها قابل تقدیر است اضافه کرد: از ایرادهای اساسی كه به سند وارد است، جایگاه دستورالعمل اجرایی بودن آن است كه باید منشعب از آیین نامه دولت باشد ولی جایگزین آیین نامه شده است با این تفاوت كه از كارایی و الزامات آیین نامه -علیرغم قانونی بودنش به دلیل تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی- برخوردار نیست.

مقایسه سرانه مطالعه ایران و کشورهای دیگر (البته مقایسه واقعی) نشان می دهد مهم ترین انگیزه ای که باعث می شود ایرانی ها سراغ کتاب نروند بی نیازی از مطالعه و حس دانای کل بودن است. بر اساس نظر بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران، ما آدم های با اعتماد به نفسی هستیم و این روزها به دلیل حضور در شبکه های اجتماعی و فضای اینترنت و مواجه شدن با اطلاعات حداقلی و پیامکی بیشتر از هر زمانی خودمان را بی نیاز از مطالعه می بینیم. حالا هر قدر هم در آمارها خودمان را خوب جلوه دهیم و آمارهای خوب و پر و پیمانی را ارائه کنیم، صنعت نشر و تیراژ کتاب ها همه حقایق را برملا می کند. سوای ایراداتی که به سند نهضت مطالعه مفید وارد است، در جامعه ای که قرار است توسعه پیدا کند، آگاهی مردم و افزایش سواد فرهنگی بسیار موثر است.

 

گزارش: هانیه حقیقی

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا