توسعه ديپلماسي علمي و تجاري سازي علم رويكرد اصلي دولت اعتدال
معاون پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري با ارائه يك گزارش مستند مي گويد، در طول سه سال ابتدايي دولت يازدهم و كاهش چشمگير درآمدها هيچگاه با ركود علمي مواجه نبوده ايم و همچنان مرتبه علمي كشور در شاخص هاي مختلف ارتقا يافته و اين رشد كمي و كيفي با وجود مشكلات مالي دولت و تحريم هاي فراوان بين المللي به دست آمده است.
وحيد احمدي همچنين انتقادات مطرح شده در خصوص كاهش رشد شتاب علمي در كشور را غيرواقعي و تصريح مي كند، رشد علمي كشور با وجود تحريم ها و مشكلات مالي دولت يازدهم همچنان از شتاب لازم برخوردار است.
طرح برخي مسائل همچون كاهش رتبه علمي ايران در دنيا و نامطلوب خواندن عملكرد دولت يازدهم نسبت به دولت قبل در اين حوزه از جمله هجمه هايي است كه هر از چند گاهي از سوي برخي تريبون هاي مخالف دولت تدبير در فضاي عمومي كشور منعكس مي شود.
شايد دفاع محمد فرهادي وزير علوم، تحقيقات و فناوري دولت يازدهم از وضعيت توليد علم و فناوري در كشور و ارائه گزارشي مبسوط همزمان با شروع سال جديد در جلسه 22 فروردين هيات وزيران پاسخي به اين انتقادات باشد.
سكاندار حوزه علمي كشور در كابينه دولت تدبير و اميد، تاكيد فراواني بر ارتباط هرچه بيشتر صنعت و دانشگاه دارد و تبديل علم به فناوري و در نهايت توليد ثروت در اقتصاد دانش بنيان را از اهداف اصلي وزارتخانه علوم، تحقيقات و فناوري تعريف كرده است.
به طور حتم امضاء تفاهمنامه و عقد قرارداد دانشگاه هاي كشور با برخي وزارتخانه ها و سازمان ها از جمله وزارت نفت و صنعت، معدن و تجارت نيز بر پايه همين تفكر و نيز راهبرد تعيين شده از سوي رهبر فرزانه انقلاب براي سالجاري تحت عنوان'اقتصاد مقاومتي، اقدام و عمل'شكل گرفته است.
رشد علمي كشور با وجود تنگناها همچنان پرشتاب است
معاون پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در گفت و گو با ايرنا، انتقادات مطرح شده در خصوص كاهش رشد شتاب علمي در كشور را غيرواقعي خواند و تصريح كرد: رشد علمي كشور با وجود تحريم ها و مشكلات مالي دولت يازدهم همچنان از شتاب لازم برخوردار است.
وحيد احمدي با تاكيد بر اينكه دانشگاه ها و مراكز پژوهشي كشور علاوه بر توليد علم بايد در راستاي تبديل آن به ثروت و همچنين كارآفريني گام بردارند، واگذاري طرح هاي كلان ملي به بخش هاي دانشگاهي باهدف كاربردي كردن هر چه بيشتر پژوهش ها را از اولويت هاي وزارت علوم دولت تدبير و اميد عنوان كرد.
معاون پژوهشي وزارت علوم در ادامه، ارتباط هرچه بيشتر دانشگاه ها و مراكز پژوهشي كشور با بخش هاي مختلف صنعت در كاربردي كردن مقالات و پژوهش ها به منظور رفع مشكلات و معضلات كشور بسيار اثرگذار دانست.
وي تاكيد كرد: آموزش و پژوهش در مراكز دانشگاهي كشور در حال حاضر در راستاي ورود جدي به چرخه علم و فناوري و توليد ثروت بعنوان اقدامي اساسي در راستاي ابلاغ سياست هاي كلان از سوي رهبر معظم انقلاب در حوزه علم و فناوري آغاز شده است.
رتبه علمي ايران در جهان بر اساس شاخص هاي علمي
معاون پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري همچنين با ارائه گزارشي مبسوط اعلام كرد:بر اساس مستندات موجود رتبه علمي ايران در جهان در پايگاه استنادي علمي جهان «اسكوپوس» در پنج سال اخير يعني سال هاي 2011 تا 2015 به ترتيب 17، 17، 18، 16 و 16 بوده است.
احمدي افزود: لذا برخلاف ادعاهاي مطرح شده شاهد رشد دو پله اي رتبه علمي ايران در دولت يازدهم هستيم.
احمدي افزود:همچنين رتبه علمي ايران در جهان در پايگاه ديگر استنادي علمي دنيا «آي اس آي » نيز در سال هاي مذكور به ترتيب 19، 20، 21، 21 و 20 بوده است و اين نكته بيانگر حفظ رتبه علمي كشور در سال 2014 و رشد يك پله اي تا سال 2015 است.
درصد سهم ايران در توليد علم دنيا در پايگاه هاي معتبر علمي
به گفته معاون پژوهشي وزارت علوم، درصد سهم ايران در توليد علم دنيا در پايگاه «آي اس آي» از سال 2011 تا 2015 نيز به ترتيب 1.37، 1.38، 1.34، 1.42 و 1.52 درصد بوده است، لذا رشد 10 درصدي ايران در توليد علم دنيا در دولت يازدهم موضوعي روشن است.
احمدي همچنين درصد سهم ايران در توليد علم دنيا در پايگاه اسكوپوس در طول پنج سال 2011 تا 2015 را به ترتيب 1.52، 1.5، 1.49. 1.53 و 1.55 درصد ذكر كرد و افزود: لذا بر اين اساس نيز رشد دو دهم درصدي ايران در توليد علم دنيا در دولت يازدهم را شاهد بوده ايم.
به گفته وي، رتبه علمي ايران در منطقه و جهان بر اساس پايگاه هاي اسكوپوس و آي اس آي در سال هاي مذكور ثابت مانده است.
احمدي با اشاره به اينكه، تعداد مقالات نمايه شده در پايگاه آي اس آي در سال هاي 2011 تا 2015 به ترتيب 28449، 30325، 30897، 31737 و 32758 مي باشد، گفت:اين موضوع حاكي از آن است كه رشد محسوسي را در تعداد مقالات ارائه شده در دو سال اخير را شاهد بوده ايم.
وي اضافه كرد: تعداد مقالات نمايه شده در پايگاه علمي اسكوپوس نيز براي پنج سال گذشته به ترتيب39299، 40448، 41289، 43320 و 39227 مقاله بوده است كه بر اين اساس در سال 2015 نسبت به 2011 رشد معناداري را شاهد بوده ايم اما نسبت به سال 2014 حدود چهارهزار و 100 مقاله كاهش يافته است.
رشد 800 درصدي تعداد دانشگاه هاي برتر ايراني
معاون پژوهشي وزير علوم در ادامه، با بيان اينكه، تعداد دانشگاه هاي ايران در بين دانشگاه هاي برتر دنيا در نظام رتبه بندي تايمز در سال 2011 صفر بوده است، اظهار كرد: اين در حالي است كه در سال هاي 2012 تا 2014 به عدد يك و در پايان سال 2015 به عدد 8 افزايش يافته است.
احمدي همچنين تعداد دانشگاه هاي ايران در يك درصد دانشگاه هاي برتر و تاثيرگذار دنيا بر اساس طبقه بندي جهاني «لايدن» را تا قبل از سال 2013 صفر اعلام كرد و افزود: البته تعداد اين دانشگاه ها در سال 2013 به عدد پنج و در سال 2014 و 2015 به ترتيب به 12 و 13 دانشگاه افزايش پيدا كرده است.
رشد مقالات داغ و همچنين تعداد دانشمندان ايراني در دانشگاه هاي برتر دنيا
معاون پژوهشي وزارت علوم در ادامه به وضعيت كشورمان در حوزه ارائه مقالات يك درصد برتر دنيا يا همان مقالات داغ و پراستناد اشاره و گفت: درصد اينگونه مقالات در سالهاي 2011 تا 2015 به ترتيب 61 دهم درصد، 81 دهم درصد، 99 دهم درصد، 46/1 و 29/1 بوده است.
احمدي افزود:اين حكايت از رشد قابل توجه مقالات پراستناد در دولت تدبير دارد كه البته در سال 2015 نسبت به سال قبل از آن با افت 17 دهم درصدي مواجه بوده ايم.
وي همچنين تعداد مقالات داغ و پر استناد در سال هاي مذكور را از سال 2011 تا 2015 به ترتيب 79، 110، 142، 213 و 152 مقاله عنوان كرد.
به گفته معاون پژوهشي وزرات علوم همچنين تعداد دانشمندان ايراني در بين دانشگاه هاي يك درصد برتر و تاثيرگذار دنيا نيز كه تا قبل از سال 2015 صفر بوده است در همين سال به عدد 200 رسيده است.
رشد قابل توجه مقالات علمي در رشته هاي مهندسي در دولت يازدهم
معاون پژوهشي وزير علوم در ادامه رتبه علمي ايران از نظر تعداد مقالات علمي در رشته هاي مهندسي از جمله شيمي در سال 2011 تا 2014 را به ترتيب 8، 6، 5 و 3 مقاله عنوان كرد و گفت: البته آمار سال 2015 هنوز نهايي نشده است كه اين حاكي از ارتقاء قابل توجه در دو سال اخير و كسب رتبه 3 دنيا از سوي دولت يازدهم است است.
احمدي همچنين رتبه ايران از نظر تعداد مقالات علمي در رشته نانوتكنولوژي را در سال هاي 2011 تا 2014 به ترتيب 9، 9، 7، و 7 مقاله اعلام كرد و يادآورشد: براي سال 2015 اين آمار هنوز نهايي نشده است كه البته آمار فعلي نيز حاكي از رشد دو پله اي و كسب رتبه هفتم دنيا در دولت تدبير و اميد است.
وي همچنين اظهار كرد:رتبه ايران به لحاظ تعداد مقالات علمي در رشته سلول هاي بنيادي نيز در سال هاي 2011 تا 2014 به ترتيب 18، 17، 16 و 13 بوده است كه اين آمار براي سال 2015 هنوز نهايي نشده است، اما حاكي از افزايش چهار پله اي تعداد مقالات در اين حوزه نسبت به سال 2012 از سوي دولت يازدهم است.
به گفته وي همچنين همچنين رتبه ايران از نظر تعداد مقالات علمي در رشته فيزيك هسته اي نيز در سال هاي 2011 تا 2014 به ترتيب 15، 16، 15 و 14 بوده است و اطلاعات مربوط به سال 2015 هنوز نهايي نشده است و اين بيانگر نيز يك پله رشد نسبت به سال 2012 در دولت تدبير است.
معاون پژوهشي وزير علوم در ادامه اظهار كرد:تعداد مجلات ايراني نمايه شده در پايگاه هاي آي اس آي نيز در سال هاي 2011 تا 2015 به ترتيب 14، 15، 18، 20 و 22 مي باشد كه با رشد مواجه بوده است.
دستاوردهاي حوزه فناوري
احمدي ادامه داد: در حوزه علم فناوري نيز كشورمان در طول سال هاي اخير در شاخص هاي مختلف از جمله تعداد مراكز رشد علم و فناوري، تعداد شركت هاي دانش بنيان مستقر در پاركها و مراكز رشد، تعداد واحدهاي فناور مستقر در پاركها و مراكز رشد، تعداد مراكز كارآفريني و نوع آوري، مناطق ويژه علم و فناوري، ايجاد اشتغال و صادرات دانش بنيان به توفيقاتي دست يافته است.
معاون پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري تعداد مراكز رشد علم و فناوري در كشورمان در سال هاي 1390الي 1395 را به ترتيب 113، 131، 146، 154 و 167 مركز عنوان كرد و گفت:اين آمار حاكي از افزايش حداقل 20 مركز رشد علم و فناوري در دولت يازدهم است.
احمدي در ادامه با اشاره به ميزان رشد تعداد شركت هاي دانش بنيان مستقر در پارك هاي علم و فناوري و با تاكيد براينكه، اين رشد در دولت يازدهم چشمگيرتر به نظر مي رسد، افزود: تعداد اينگونه شركت ها تا قبل از سال 1393 صفر بوده است و در حال حاضر به 586 شركت افزايش يافته است.
وي در ادامه با اشاره به اينكه، در سال 1390 هيچ مركز كارآفريني و نوآوري در مراكز آموزشي و پژوهشي و فناوري دولتي در كشور وجود نداشته است، گفت: اين درحالي است كه تعداد اين مراكز در سال هاي 1391 الي 1394 به ترتيب به 21، 55، 110 و 112 مركز افزايش پيدا كرده است.
معاون پژوهشي وزير علوم افزود:مقايسه اين اعداد نشان از افرايش تعداد 57 مركز كارآفريني و نوع آوري در دولت يازدهم دارد.
احمدي با اشاره به عملكرد دولت يازدهم در حوزه احداث مناطق ويژه علم و فناوري نيز با بيان اينكه، تعداد اين مراكز در سال 1392 پنج مركز بوده است، گفت: فعال سازي پنج مركز ديگر در دولت يازدهم در 5 استان كشور كارنامه دولت يازدهم در اين حوزه محسوب مي شود.
وي گفت:همچنين در حوزه تعداد آزمايشگاه هاي مركزي در مراكز آموزش عالي كشور نيز افزايش قابل ملاحظه اي روبرو هستيم به طوريكه تعداد اين آزمايشگاه ها از عدد 21 در سال 1392 به 82 واحد در سال 1394 رسيده است.
دستاوردهاي حوزه تجاري سازي
به گفته معاون پژوهشي وزير علوم، در حوزه تجاري سازي علم نيز در شاخص هاي مختلف شاهد رشد معناداري در دولت يازدهم بوده ايم، به طوريكه تعداد اشتغال ايجاد شده مستقيم در پارك ها و مراكز رشد از 22 هزار نفر در سال 1392 به حدود 30 هزار نفر افزايش يافته است.
احمدي همچنين اضافه كرد:ميزان صادرات محصولات دانش بنيان از سوي پارك ها و مراكز رشد نيز افزايش 83 ميليون دلاري را تجربه كرده است.
وي رشد معني دار عقد قرارداد به ميزان 42 ميليارد تومان با صنعت در نمايشگاه فن بازار در سال 1394، رشد بيش از دو برابري تعداد شركت هاي زايشي يا اسپين آف ( بطوريكه در سال 1392 تنها آنها 25 واحد بوده است و هم اكنون به 69 شركت افزايش يافته است) و همچنين افزايش قابل توجه شركت هاي سرمايه گذار خطر پذير (vc) به 11 شركت را از جمله دستاوردهاي دولت اعتدال در حوزه تجاري سازي برشمرد.
احمدي همچنين رشد بيش از 30 درصدي تعداد فناوري هاي مهم خلق شده در پارك ها و مراكز رشد (780 فناوري تا كنون)، رشد بيش از 40 درصدي تعداد فناوري هاي مهم صادر شده از سوي پارك ها و مراكز رشد(19 فناوري تاكنون)، رشد سريع و معنا دار ايجاد و ثبت برندها از سوي پارك ها و مراكز رشد (113 برند تا پايان ششماهه نخست سال 1394)، افزايش تعداد ايده هاي تبديل شده به محصول (774 ايده تا پايان ششماهه نخست سال 1394) و همچنين رشد قابل ملاحظه تعداد ايده هايي كه تجاري سازي نيز شده اند و رشد معني دار تعداد هسته هاي فناور متقاضي ورود به پاركها و مراكز رشد ( 3666 هسته) از ديگر دستاوردهاي حوزه تجاري سازي دولت يازدهم عنوان كرد.
تفكراقتصاد دانش بنيان در كانون توجه دولت
رئيس دانشگاه صنعتي شريف در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا در ارتباط با وضعيت توليد علم در كشور با بيان اينكه تفكر جديد اقتصاد دانش بنيان به طور جدي مورد توجه دولت قرار گرفته است، اين رويكرد را فرصتي ويژه براي رشد و توسعه كشور دانست.
محمود فتوحي ، توسعه هرچه بيشتر ديپلماسي علمي و توليد ثروت از محل علم و فناوري به طور حتم تنها راه پيشرفت و توسعه كشور دانست و با تاكيد براينكه، در حال حاضر راه هاي همكاري و ديپلماسي علمي كشور گشوده شده است، يادآورشد: اين موضوع در جهش علمي و رشد و توسعه كشور بسيار تاثيرگذار است.
وي با اشاره به كسب رتبه نخست آموزش و رتبه دوم پژوهش در سطح خاورميانه از سوي دانشگاه صنعتي شريف و همچنين قرار گرفتن اين دانشگاه در ميان دانشگاه‌هاي برتر جوان دنيا در سال 2016 بر اساس نظام رتبه بندي تايمز، گفت: نظام دانشگاهي كشور علاوه بر رشد قابل توجه ميزان توليد مقالات علمي، همگام با سياست خارجي و ديپلماسي عمومي نيز جهش مناسبي داشته است.
فتوحي با اشاره به بازديد اخير هيات هاي علمي و صنعتي برخي از كشورها از جمله ايتاليا از دانشگاه صنعتي شريف به عنوان يكي از اتفاقات پس از برجام گفت: اين در حالي است كه سال هاي گذشته دانشگاه ها و محافل علمي خارج از كشور به دلائلي از جمله تحريم علاقه و رغبتي براي همكاري با مراكز علمي كشورمان از خود نشان نمي دادند.
وي اظهار كرد: بعد از برجام علاقه و تمايل دانشگاه هاي خارج از كشور براي همكاري با دانشگاه هاي ايران به خصوص دانشگاه صنعتي شريف كه در سطح بين المللي از شهرت مناسبي برخوردار است، بيشتر شده است.
لزوم سرمايه گذاري بيشتر در مقالات مرجع
مدير گروه جراحي مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشكي دانشگاه شهيد بهشتي نيز با تاكيد براينكه روند رو به رشد علم و فناوري در كشور از روال طبيعي برخوردار است، گفت: البته هنگامي كه به لحاظ كمي با سير صعودي تعداد مقالات علمي مواجه باشيم و بخواهيم به كيفيت و محتوا بپردازيم، مقداري از سرعت و شتاب رو به رشد توليد مقالات علمي كاسته خواهد شد چرا كه كيفي سازي نيازمند فرصت، تلاش و هزينه بيشتر است.
اميدوار رضايي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود:هم اكنون بايد به محتواي مقالات توجه و رسيدگي بيشتر شود و براي مقالاتي كه بيشتر مرجع بوده است سرمايه گذاري شود، مهم كيفيت است و اينكه از دل اين مقالات چه محصولاتي بيرون مي آيد و در حوزه تجاري سازي به چه فناوري تبديل مي شود و چه دستاوردي براي مردم و كشورمان خواهد داشت.
وي افزود: بعنوان مثال اقدامات علمي و پژوهشي در حوزه علوم پزشكي بايد منتهي به خدمت و فناوري در اين حوزه شده و معضلي را از جامعه پزشكي و بيماران رفع و در ساير حوزه ها مانند صنعت، كشاورزي و خدمات نيز تحول ايجاد كند.
رضايي با تاكيد بر اينكه، پيشرفت علمي كشور فقط تهيه و ثبت مقالات در پايگاه هاي علمي معتبر دنيا نيست، گفت: اينكه صرفا مقاله اي علمي نوشته شود و در پايگاه هاي علمي خارج از كشور نيز ثبت شود كافي نيست و تاثير آنچناني در توسعه و پيشرفت كشور نخواهد داشت.
رضايي تاكيد كرد:اقدامات پژوهشي و علمي كشورمان بايد به سمتي هدايت شوند كه مشكلي را از مردم و مملكت رفع كند در غيراين صورت فقط با رشد كمي مقالات مواجه خواهيم بود.
