فناوری هسته ای، نماد همبستگی و پایداری ملی
فناوری هسته‌ای كه در كوتاه سخن، به فناوری مبتنی بر واكنش‌های هسته‌ای اطلاق می شود، مصادیق و نمونه هایی همچون نیروگاه هسته ای، كاربردهای پزشكی، نظامی، كاربردهای صنعتی، كاربردهای تجاری و صنایع غذایی، دامپزشكی، و دامپروری دارد.
به همین مناسبت،ایرنا در میزگردی با حضور دكتر محسن ساغری رئیس انجمن علمی پزشكی هسته ای ایران و دكتر پرویز پروین، دكتر مرتضی حبیبی و دكتر علی معافی از دانشمندان و اعضای هیات علمی دانشگاه امیر كبیر، به بررسی بخشی از كاربردها و مزایای فناوری هسته ای و نیازهای فعلی كشور در این حوزه پرداخت.
نكته مورد تایید و تاكید كارشناسان این است كه پیشرفت های ملی حاصل شده در عرصه فناوری هسته ای صلح آمیز نتیجه نیازسنجی های دقیق مسوولان به علاوه تلاش، پشتكار و توانمندی كارشناسان و متخصصین داخلی بوده است كه سال ها جنگ، تحریم و انواع سنگ اندازی های غرب نیز نتوانست مانعی در برابر این عزم ملی باشد.
ضرورت بهره برداری های مقتضی در این عرصه و رویكردهای مناسب در پی اجرایی شدن برجام ، اهمیت افزایش هماهنگی اقدامات و برنامه ریزی های مراكز علمی و دانشگاهی با یكدیگر و با سازمان انرژی اتمی به علاوه لزوم برخورداری كشور از سبدی متنوع از منابع انرژی، از محورهای مورد بحث در این میزگرد است.
***پزشكی هسته ای
دكتر 'محسن ساغری' بنیانگذار رشته پزشكی هسته ای در كشور ، از میهمانان نشست ایرنا، به توضیح درباره پزشكی هسته ای به عنوان یكی از كاربردهای فناوری هسته ای پرداخت و اساس این رشته را بر استفاده از پرتوداروها برای تشخیص و درمان بیماری ها ذكر كرد.
دكتر ساغری كه ریاست انجمن علمی پزشكی هسته ای ایران را برعهده دارد، گفت: پزشكی هسته ای نسبت به سایر شاخه های پزشكی تخصصی، جوان تر است و از عمر آن در دنیا حدود 64 سال و در ایران حدود 54 سال می گذرد.
وی افزود: طی این سال ها پزشكی هسته ای در دنیا از یك پیشرفت و جهش فوق العاده برخوردار بود و هر روز پرتوداروهای جدید و تجهیزات جدیدی به بازار آمده و روش های تشخیصی و درمانی نوینی در این رشته ارائه شده است
وی كه سال 1356 با مدرك فوق تخصص پزشكی هسته ای از دانشگاه جانز هاپكینز آمریكا فارغ التحصیل شده و به ایران بازگشته است، یادآور شد: در آن زمان، پزشكی هسته ای در دنیا و مراكز پیشرفته علمی آمریكا گام های اولیه را برداشته بود ولی اكنون این حوزه از وسعت چشمگیری برخوردار شده و مكمل فعالیت های تشخیصی و درمانی رایج به شمار می آید كه شیوه های آن بعضا منحصر به فرد است.
به گفته ساغری، فعالیت های پزشكی هسته ای در بخشی تشخیصی، شامل دو قسمت است كه یكی از آنها تصویربرداری یا اسكن با استفاده از مواد رادیواكتیو است.
وی توضیح داد: تصاویری كه در این روش از طریق اسكن اعضای مختلف به دست می آید، شكل عضو و همچنین عملكرد اعضا را به تصویر می كشد و در مقایسه با تصاویر رادیولوژی كه فقط شكل عضو را نشان می دهند، پیشرفته تر هستند.
عضو فرهنگستان علوم پزشكی ایران، اساس پزشكی هسته ای را بر فیزیولوژی و متابولیسم معرفی كرد و افزود: در بخش دیگر تشخیصی پزشكی هسته ای، با استفاده از مواد و كیت های رادیواكتیو برای سنجش مواد و مایعات بدن، به عنوان مثال سنجش های هورمونی كه مقادیر بسیار كوچكی در ابعاد مایكروگرم، نانوگرم یا پیكوگرم است، اندازه گیری می شود.
وی ادامه داد: در بخش درمان، از پرتوداروها هم برای درمان برخی بیماری های خوش خیم مثل پركاری تیروئید و همچنین سرطان تیروئید از ید 131 استفاده می شود و هم برای درمان بیماری های بدخیم مثل سرطان های سینه و پروستات كه كل اسكلت بدن را درگیر می كند و دردهای بسیار شدیدی برای بیمار دارد، از پرتوداروهایی مانند ساماریوم و رنیوم 188 برای تسكین درد استفاده می شود.
ساغری در خصوص سابقه راه اندازی رشته پزشكی هسته ای در ایران گفت: در بدو انقلاب ما هیچ متخصص پزشكی هسته ای نداشتیم و چند نفر پزشك كه در این زمینه كار می كردند، در واقع دارای تخصص های دیگری بودند كه كارهای اولیه ای روی تیروئید انجام دادند.
وی افزود: سال 1360 در موسسه تحقیقات پزشكی دانشكده علوم پزشكی دانشگاه تهران، این رشته جدید را تدوین كردیم، كلوكلوم آموزشی را نوشتیم و برای اولین بار گروه آموزشی پزشكی هسته ای در دانشكده پزشكی دانشگاه تهران تاسیس شد.
بنیانگذار پزشكی هسته ای در ایران بیان داشت: در سال 1362 اقدام به پذیرش دستیار تخصصی كردیم و با توجه به اهمیت آموزش، همزمان در تمام مقاطع كاردانی، كارشناسی، كارشناسی ارشد و دكتری، دانشجویان را با این رشته آشنا كردیم.
وی یادآور شد: در آن زمان، تعداد مراكز پزشكی هسته ای در كشور حتی به تعداد انگشتان یك دست هم نمی رسید ولی درحال حاضر 160 مركز پزشكی هسته ای و 200 نفر متخصص در كشور داریم و از نظر تعداد نیروهای متخصص و مراكز پزشكی هسته ای در منطقه غرب آسیا، رتبه نخست را داریم.
ساغری تصریح كرد: در حال حاضر 90 درصد خدمات تشخیصی و درمانی را كه در این رشته انجام می شود، ما در كشور هم انجام می دهیم و فاصله زیادی با دنیا نداریم.
وی اظهار داشت: یك مشكل در بخش تشخیصی داشتیم كه در زمینه pet scan بود. ما از زمان دولت ششم، اقدام به خرید این دستگاه و استفاده از این روش كردیم كه در زمان دولت نهم به ثمر رسید و اولین دستگاه pet scan در موسسه تحقیقات پزشكی هسته ای دانشگاه علوم پزشكی تهران در بیمارستان شریعتی نصب شد ولی متاسفانه سیكلوترونی كه همراه این دستگاه بود صدمه دید.
ساغری افزود: از دو سال و اندی قبل تاكنون كه كار را شروع كردیم، نزدیك به چهار هزار تصویربرداری 'پت' pet scan انجام دادیم درحالیكه تا قبل از آن، بیماران برای دریافت این خدمات به كشورهای دیگر می رفتند و خوشبختانه این كار الان در داخل كشور انجام می شود.
وی به نصب سه دستگاه pet scan و سیكلوترون در كشور ( دو دستگاه در تهران و یك دستگاه در بیمارستان رضوی مشهد) اشاره كرد و گفت: وزارت بهداشت برنامه دارد طی 10 سال آینده، تعداد آنها را به 15 تا 20 دستگاه برساند.
رئیس انجمن علمی پزشكی هسته ای ایران به مقایسه امكانات كشورمان با كشور همجوار تركیه، در این زمینه پرداخت و گفت: اگر بخواهیم خودمان را با تركیه كه در همسایگی ماست و جمعیت آن تقریبا به ایران نزدیك است، مقایسه كنیم آنها حدود 100 دستگاه pet و بیش از 200 مركز پزشكی هسته ای دارند و بین 300 تا 400 نیروی متخصص آنها نیز در این حوزه فعالیت می كنند.
وی تصریح كرد: زمانی كه كار را در زمینه پزشكی هسته ای شروع كردیم از تركیه عقب تر نبودیم ولی به دلیل جنگ تحمیلی و تحریم ها، قدری در این حوزه دچار مشكل شدیم. با این حال بسیار خوشحالیم كه داشته های ما با تكیه بر توان داخلی به دست آمده و شرایط سخت جنگ و تحریم مانع پیشرفتمان نشده است.
وی خاطرنشان كرد: سازمان انرژی اتمی از سال 1370 مسوولیت تولید پرتوداروها را برعهده گرفت و درحال حاضر یكی از معدود كشورهای جهان هستیم كه پرتودارو تولید می كنیم و حتی نمونه برخی كیت های تولیدی ما در اروپا هم وجود ندارد.
ساغری اضافه كرد: در سال های گذشته برای واردات پرتوداروها با مشكل و مانع تحریم روبه رو بودیم ولی حتی اگر تحریم ها هم وجود نداشت این داروها با قیمت بسیار گران به ما فروخته می شد.
وی ابراز امیدواری كرد در پسابرجام با گشایش هایی كه ایجاد می شود، ایران بتواند به عنوان صادركننده پرتوداروها كه اساس كار پزشكی هسته ای را تشكیل می دهد مطرح شود.
*ضرورت همگرایی مراكز فعال در حوزه پزشكی هسته ای
عضو فرهنگستان علوم پزشكی با بیان این كه ایران از نظر منابع انرژی یكی از ثروتمندترین كشورهای جهان به شمار می آید، گفت: كشورمان دارای ظرفیت عظیمی از ذخایر انرژی است ولی پراكندگی یك اشكال بزرگ است .
وی ادامه داد: محققان دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و انجمن های علمی مختلف از كارهای یكدیگر بی خبرند؛ مثلا دستگاه سیكلوترون در دانشگاه صنعتی امیركبیر طراحی و ساخته می شود، در صورتی كه انتظار می رود برای این كار حداقل با انجمن علمی پزشكی هسته ای، مشورت شود تا كار نسنجیده و یا مستلزم هزینه انجام نشود و استفاده بهینه از امكانات صورت گیرد.
ساغری خاطرنشان كرد: یك دستگاه سیكلوترون برای بیمارستان شریعتی پیش بینی كردیم و ظرفیت آن به گونه ای است كه می تواند 7 مركز را تغذیه كند ولی اگر قرار براین باشد كه یك سیكلوترون فقط یك برای یك مركز باشد مقرون به صرفه و جوابگوی هزینه ها نخواهد بود.
به گفته وی، امروزه سیكلوترون های كوچكی ساخته می شود كه مخصوص استفاده های بیمارستانی است و به دلیل هزینه های كم، برای مناطق دوردست توجیه دارد.
ساغری، نیمه عمر نسبتا كوتاه برخی رادیوداروها را یادآور شد و افزود: مثلا پرتوداروی SDG نیمه عمر آن 110 دقیقه است و انتقال آن به مناطق دوردست امكان پذیر نیست و از سوی دیگر، نصب pet scan و یك سیكلوترون در كنار آن برای یك مركز به تنهایی، مقرون به صرفه نیست و چنانچه از ما مشورت بخواهند به آنها خواهیم گفت كه چه دستگاه هایی تولید كنند كه كاربرد واقعی و مقرون به صرفه برای كشور داشته باشد.
رئیس انجمن علمی پزشكی هسته ای همكاری و تشریك مساعی مراكز دانشگاهی با سازمان انرژی اتمی را مهم دانست زیرا ضمن استفاده بهینه از نیروی انسانی، امكانات، تجهیزات، وقت و هزینه ها، خروجی قابل قبولی در این حوزه ایجاد می شود.
وی همچنین از دستیابی متخصصان سازمان انرژی اتمی به فناوری های روز در بخش رادیو ایزوتوپ ها ابراز خرسندی كرد و گفت: برخی از فارغ التحصیلان دانشگاه های ما در رشته های مختلف واقعا نابغه هستند و ما باید از استعدادهای درخشان و عظیم موجود در كشور به خوبی استفاده كنیم و وضعیت و امكاناتی فراهم كنیم كه حتما در داخل كشور جذب شوند.
*بخش خصوصی و حوزه تولید پرتو دارو
ساغری به تولید پرتوداروها در سازمان انرژی اتمی اشاره كرد و گفت: اگر این حوزه با همكاری بخش خصوصی توسعه پیدا كند، پیشرفت های زیادی حاصل خواهد شد . اگر دقت كنیم در كشورهای پیشرفته هم اغلب، بخش خصوصی به صورت قوی وارد عمل شده و مسائل را پیش می برد و ما هم برای پیشرفت نیازمند مشاركت بخش خصوصی هستیم.
***فناوری هسته ای، ضروری و نفی ناپذیر
دكتر مرتضی حبیبی عضو هیات علمی گروه مهندسی هسته ای دانشگاه امیر كبیر در خصوص چرایی اهمیت فناوری هسته ای گفت: لازم است در این خصوص به چند نكته اشاره كنم. نخست این كه تقریبا 430 راكتور فیشن ( شكافت) در جهان فعال است كه حدود 13 درصد برق دنیا را تامین می كند.
وی با اشاره به وجود 100 راكتور فعال در امریكا، ادامه داد: حدود 20 تا 30 راكتور آمریكا قدیمی است كه به این خاطر سرگرم برنامه ریزی برای نصب راكتور جدید هستند. به واقع یك پنجم برق آمریكا از طریق راكتور شكافت تامین می شود.
حبیبی ادامه داد: البته علاوه بر این تعداد 180 راكتور دیگر وجود دارد كه حدود 100 تا 120 كشتی با موتور های هسته ای كار می كنند.
عضو هیات علمی مهندسی هسته ای دانشگاه امیر كبیر تاكید كرد: نكته ای كه مطرح می شود، این است كه نیروگاه هسته ای پنج برابر نیروگاه فسیلی هزینه نصب دارد، همچنین این نیروگاه ها هزینه هایی نیز در انتهای كار به نام هزینه سرشكن دارند كه در واقع پس از حدود 30 سال وقتی عمر نیروگاه به اتمام می رسد، باید ساختار نیروگاه شكافت را جمع كنند و به همین خاطر هزینه افزایش پیدا می كند .
وی اضافه كرد: با این حال، باز هم نیروگاه های هسته ای مقرون به صرفه هستند. هزینه به كار گیری میله های سوخت تقریبا یك سوم سوخت فسیلی است. یعنی اگر 30 سال عمر نیروگاه را در نظر بگیریم ، باز هم اقتصاد انرژی می گوید كه نیروگاه هسته ای در همین شكل اورانیوم متداول و نه اورانیوم زاینده می تواند اقتصادی باشد .
*تنوع سبد انرژی
حبیبی با بیان این كه بحث تنوع انرژی نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است افزود: در حال حاضر برنامه ها و مدل های تنوع انرژی در تمام كشورها جهان وجود دارد و در كشور ما نیز وزارت نیرو دفتری را در همین راستا دایر كرده است.
وی یاد آور شد: با توجه به منابعی كه در كشورمان وجود دارد ، سبد انرژی باید هم فسیلی و هم برقآبی باشد . در كشور ما همچنین منابع عظیم ذغال سنگ وجود دارد اما هنوز نیروگاه ذغال سنگی احداث نشده است.
به گفته حبیبی، باید انواع نیروگاه ها اعم از برقآبی، زمین گرمایی و فسیلی در كشور به بهره برداری برسد و لازم به اذعان است كه سبد انرژی باید برنامه ریزی شود و این مختص كشور ما نیست.
وی توضیح داد: در یك مقاله علمی و پژوهشی اشاره شده است كه در تمام دنیا شاخصی به نام شاخص تنوع انرژی وجود دارد كه براساس میزان بهره برداری از منایع انرژی مختلف این شاخص ها مشخص می شود و این شاخص ها هر چه بالاتر باشد آن كشور از نظر امنیت انرژی از ثبات بهتری برخوردار است .
عضو هیات علمی گروه مهندسی هسته ای دانشگاه امیر كبیر تاكید كرد: بنابر ایران نیاز به برقراری چهارچوب امنیت انرژی و تنوع انرژی دارد تا بتوانیم از سوخت هسته ای و سوخت های مختلف نهایت استفاده را برده و سبد خود را غنی كنیم .
*دانش هسته ای، یك دانش بین رشته ای
حبیبی همچنین با بیان این كه دانش هسته ای یك دانش بین رشته ای است، در اشاره به ظرفیت این رشته برای جذب تخصص های مختلف كه یك مزیت است، گفت: در نیروگاه هسته ای باید از گروه های مختلفی از متخصصان ومهندسان برق، مكانیك، عمران، پرتو و پزشكی استفاده شود و به واقع تمامی علوم در این زمینه در كنار هم قرار می گیرند.
*چرا باید در انرژی هسته ای سهیم باشیم
وی با بیان این كه اساسا ضرورت برخورداری از انرژی هسته ای، موضوعی پذیرفته شده است و جای تردید ندارد، به بند 3 پیوست 7 در توافق ' برجام' كه اجرایی شد، اشاره كرد كه در آن آمده است طرفین متعهد می شوند در زمینه فناوری گداخت هسته ای و فیزیك پلاسما با همدیگر همكاری كنند .
حبیبی در توضیح بیشتر، به محدود بودن منابع انرژی استناد كرد وافزود: طبق آماری كه آمریكایی ها منتشر كرده اند، ایران با وضعیت فعلی بهره برداری از ذخایر نفتی 135 سال دیگر نفت دارد، اما عربستان 64 سال و آمریكا 15 سال .
عضو هیات علمی گروه مهندسی هسته ای دانشگاه امیركبیر افزود: برای ذغال سنگ نیز حدود 50 سال پیش بینی می كنند و همچنین اورانیوم های 235 كه برای نیروگاه PWR و یكسری راكتورهای كندو در كانادا هستند، بازده تا 100 سال را بیشتر درنظر نگرفته اند. بر این اساس، ضرورت انرژی هسته ای مطرح می شود .
*اب اقیانوس ها منیع عظیم انرژی آینده بشریت /هر 7 هزار هیدروژن یك دوتریوم
عضو هیات علمی گروه مهندسی هسته ای دانشگاه امیر كبیرخاطرنشان كرد كه آب اقیانوس ها منبع عظیمی از انرژی و دوتریوم در جهان هستند.
دوتریوم مورد اشاره دكتر حبیبی، همان عنصر هیدروژن است كه علاوه بر پروتون، یك نوترون نیز درون هستهٔ آن وجود دارد و یك مولفه اصلی گداخت هسته ای است.
به گفته دكتر حبیبی، این نكته مطرح است كه ایزوتوپ های هیدروژن یا دوتریوم به جای نفت، گاز و اورانیوم می تواند استفاده شود و این ها از آب اقیانوس ها به دست می آید به طوری كه از هر 7 هزار هیدروژن كه در آب آقیانوس ها وجود دارد، یكی از آنها دوتریوم است و آب سنگین تولید می كنند. ( آب سنگین همان بالا بردن غنای دوتریوم در H20 و آب معمولی است).
وی اضافه كرد: اگر منبع انرژی به جای منابع زیر زمینی كه هزینه های زیاد استخراج را به همراه دارد ، از آب اقیانوس ها صورت گیرد (البته استخراج دوتریوم از آب اقیانوس ها كار ساده ای نیست اما به هر حال شدنی است) تا سالیان سال انرژی بشریت تامین خواهد شد.
* نیروگاه های هسته ای
حبیبی افزود: در حال حاضر نیروگاه هسته ای مثل شكافت و گداخت هسته ای از مزایای بسیاری برخوردار هستند و برای شبكه برق خیلی مهم است .
وی ادامه داد: در نیروگاه خورشیدی، مسئله مساحت طولانی و چگالی انرژی در نیروگاه پایین بوده و در واقع، از مساحت زیاد انرژی كمی به دست می اید و در ضمن، این شرایط وابسته به شب و روز است .
حبیبی با بیان این كه نیروگاه های بادی هم وابسته به شرایط جوی هستند، به فناوری های مدرن مانند پیل سوختی هم اشاره كرد و گفت: واقعیت این است كه در حال حاضر هر پنج سال یكبار تمام مواد و ساختار پیل سوختی تغییر می كند. بنابر این می بینیم كه نیروگاه های هسته ای این مزیت را دارند كه برق مطمئن چه در شكافت و چه گداخت هسته ای می دهند. این نیروگاه ها همچنین در حجم كم تولید و بار شبكه را پایدار می كنند، تابع شرایط جوی و فضا نیستند و آلودگی هم ندارند. البته پسماندهایی را ایجاد می كنند.
وی ساخت دستگاه 'توكامك' را كه نسل جدید دستگاه های تولید انرژی از طریق گداخت هسته ای است، تلاشی در زمینه تولید برق با این روش از سوی برخی كشورها و دانشگاه ها برشمرد و گفت: این دستگاه كه از جمله در اروپا، امریكا، چین و هند وجود دارد، كمك می كند كه پلاسما با دمای 150 میلیون درجه حفظ شود و به دیواره نخورد و آن را از بین نبرد.
جبیبی افزود: از سوی دیگر، هم اكنون 34 كشور جهان در پروژه مهمی در زمینه راه اندازی نیروگاه گداخت، تحت عنوان پروژه 'ایتر' همكاری می كنند.
وی یاداور شد: 'ایتر ' مخفف چند جمله به معنی 'راكتور گرما هسته ای بین المللی' است. این رآكتور قرار است تا سال 2021 حدود 300 مگاوات برق حاصل از گداخت تحویل دهد . فوندانسیون رآكتور انجام شده و حدود 45 درصد پیشرفت فیزیكی داشته است. این، یك پروژه پایلوت است كه 16 میلیارد دلار برای آن سرمایه گذاری انجام شده و قرار است پس از راه اندازی و رفع معایب آن، گسترش یابد.
به گفته دكتر حبیبی، به واقع، هدف از این پروژه دسترسی به انرژی مقرون به صرفه است و باید تجاری سازی شود، زیرا در غیر این صورت، دستگاه های توكامك به خودی خود امكان دستیابی به انرژی فیوژن یا گداخت را فراهم كرده اند، اما اقتصادی نیستند.
به گفته حبیبی، در این میان، مساله این است كه ایران هنوز جایگاهی در این زمینه ندارد.
وی توضیح داد: ایران به خاطر تحریم ها فعالیتی در این زمینه انجام نداده و یكی از امیدهای ما این است كه براساس پیوست سوم بند هفتم ایران در توافق برجام ، كشورمان به جمع 34 كشور 'ایتر' بپیوندد و فعالیت كند.
وی با این یادآوری كه یك دستگاه توكامك نصب شده در دانشگاه امیر كبیر ، به صورت پایلوت در اختیار دانشجویان قرار دارد و كل دانش مفهومی و عملیات نصب و نیز ساخت اكثر قطعات آن در دانشگاه انجام شده است، آن را دال بر توانمندی متخصصان ایرانی دانست و خاطرنشان كرد: این توانمندی در دانشگاه ها و كشور وجود دارد كه شبكه ای با همكاری سازمان انرژی اتمی و دانشگاه ها تشكیل شود و این شبكه مولفه ای بسازد به سمت توافق نامه ای كه ایران به تحقیقات گداخت هسته ای راه یابد.
*** استفاده از فناوری هسته ای برای تشخیص زمان وقوع زلزله
دكتر پرویز پروین عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیركبیر یكی از كاربست های فناوری هسته ای را كمك به تشخیص زمان وقوع زلزله برشمرد و گفت: یكی از مواد رادیواكتیو به صورت گازاست و از آن به نام گاز رادون نام برده می شود؛ گاز رادون در همه نقاط زمین توزیع می شود بنابراین می تواند از خلل و فرج زمین خارج شده و وارد محیط شود.
پروین اظهار كرد: سنجش میزان گاز رادونی كه از زمین در هر منطقه ای خارج می شود، یكی از كلیدهای آشكارسازی زلزله است و با توجه به این كه ایران كشوری زلزله خیز است و در آن زلزله هایی با درجه ریشتر بالا رخ می دهد، می توان با استفاده از فناوری های هسته ای و تشخیص افزایش گاز رادون در هوا وقوع این گونه زلزله ها را حتی هفت تا هشت ساعت زودتر پیش بینی كرد.
وی افزود: وقوع زلزله هایی با شدت بالا، با علائم فیزیكی ازجمله افزایش تابش گرمایی زمین نسبت به روزهای قبل و افزایش میزان رادون در هوا همراه است این علائم حدود هشت روز قبل از وقوع زلزله نمایان می شود و فرصت كافی برای مقابله با خسارات احتمالی زلزله برای ساكنان آن منطقه وجود دارد.
به گفته دكتر پروین، البته این امر می تواند خطاهایی داشته باشد زیرا تغییرات زمین در هر زمان رخ می دهد و الزاما نمی تواند مربوط به گاز رادون باشد.
وی تاكید كرد: برای رفع این گونه خطاها باید آشكارسازهای محیطی كه نوری هستند نیز در كنار آشكارسازهای دیگر قرار گیرند تا بتواند از طریق رادون محیطی كه وارد اتمسفر می شود، زلزله واقعی را تشخیص دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیركبیر اظهار كرد: با قرار دادن آشكارسازهایی در نقاط مختلف زمین، می توان زمانی كه رادون خارج شده از زمین بیشتر شد آن را تشخیص و هشدارهای لازم را داد؛ البته این اقدام در كشور ژاپن صورت گرفته است اما هنوز در مرحله تحقیقاتی است و به طور كامل به مرحله اجرا و كاربردی شدن نرسیده است.
* لزوم حمایت از شركت های خصوصی به منظور پیشبرد اهداف برنامه های هسته ای
دكتر پروین یكی از مسایل در بخش هسته ای كشور را به همكاری میان دانشگاه های كشور با شركت ها و بخش های فعال در این زمینه مربوط دانست و تاكید كرد: دانشگاه ها باید با بخش خصوصی فعال در حوزه فیزیك هسته ای و پزشكی هسته ای و همچنین فناوری های خارج از كشور و شركت هایی كه تعداد آنها در سطح جهان بسیار محدود است و این تكنولوژی را ارایه می كنند، ارتباط و همكاری داشته باشند.
وی ادامه داد: داشتن علم و دانش به تنهایی كافی نیست و برای استفاده از این علوم و كاربرد آنها در جامعه باید شركت هایی داشت كه بتوانند از این دانش برای حل هرچه بیشتر مشكلات كشور و جامعه استفاده كنند و آن را به مرحله كاربرد برسانند.
وی گفت: در كنار تشویق و تسهیل ورود بخش خصوصی به حوزه فناوری هسته ای، نقش ستادی و هماهنگ كننده دولت نیز یك ضرورت است و باید در موارد مقتضی حمایت های لازم را از بخش خصوصی اعمال كند.
*نیروی انسانی، اولین و مهمترین سرمایه كشور
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیركبیر اظهار كرد: 10 درصد انرژی جهان در ایران وجود دارد و این نشان دهنده غنی بودن كشور ما از نظر منابع طبیعی است. در كنار این امر، نیروی انسانی و استعدادهایی هم كه در كشور وجود دارند، باید مورد توجه ویژه قرار گیرند زیرا این نیروی انسانی است كه می تواند با بهره گیری از منابع انرژی آن را به فناوری های های تك و ثروت تبدیل كند.
پروین در خصوص ضرورت دیگر در ارتباط با منابع انسانی یادآور شد كه البته نخبگان و دانشگاهیان ما هم باید یاد بگیرند كه به صورت جمعی كار كنند تا فعالیت های تحقیقاتی و علمی آنها زودتر و با نتیجه بهتری به ثمر بنشیند؛ ثروت اول نیروی انسانی و منابع انرژی دومین ثروت كشور ما به شمار می روند.
* لزوم توجه به اشتغال زایی برای فارغ التحصیلان دكترای فیزیك هسته ای
پروین به پرشماری دارندگان مدرك دكترای فیزیك هسته ای در كشور اشاره كرد و در عین حال، با تاكید بر ضرورت متوقف نشدن پذیرش دانشجو در این رشته، گفت: لازم است بخش خصوصی به صورت سیستماتیك به این مساله ورود كند و با ارایه مزایای مناسب، از دانش این افراد برای پیشرفت هرچه بیشتر كشور بهره مند شود.
* ضرورت همكاری بخش های مختلف به منظور تولید محصولات پزشكی و صنعتی
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیركبیر اظهار كرد: برای تولید محصولات پزشكی و صنعتی لازم است بخش های فوتونیك، لیزر، نانوپاتریك و كاربردهایی از بخش هسته ای با یكدیگر تركیب شوند بنابراین بخش های فعال در این زمینه ها باید با یكدیگر همكاری داشته باشند.
*ورود بخش خصوصی به مقوله انرژی، ضروری
وی همچنین به لزوم ورود بخش خصوصی و حمایت از این بخش در بهره مندی از منابع انرژی تاكید كرد و گفت: به عنوان نمونه كشور قطر در زمینه مایع سازی گاز فعالیت دارد و ورود كشور ما در این زمینه می تواند فواید زیادی برای كشور داشته باشد و تا زمانی كه بخش خصوصی را وارد این بخش نكرده ایم نمی توانیم در این زمینه موفق باشیم.
*** انرژی هسته ای، مولفه ای مهم در تمامی بخش های صنعت پیشرفته
علی معافی فیزیكدان اتمی و عضو هیات علمی دانشگاه امیر كبیر اهمیت كاربردهای متفاوت فناوری را یادآور شد و تصریح كرد كه به عنوان نمونه، در آمریكا محصولات كشاورزی برای پاك شدن از آلودگی ها، تحت تابش اشعه گاما قرار می گیرند.
به گفته معافی، این كار از یك سو باعث استریل محصولات می شود و از سوی دیگر، محصولات را مدت بیشتری سالم نگه می دارد. با توجه به مسایل تغذیه و كمبود آب در دنیا شاید مهمترین ضرورت این است كه ما این دانش را در داخل كشور داشته باشیم.
عضو هیات علمی دانشگاه امیركبیر اظهار كرد: از سوی دیگر، پایه و اساس اقتصاد ایران، نفت است. نفت برای استخراج و انتقال نیاز به تجهیزات دارد ، انتقال هم به وسیله لوله انجام می شود و تایید سلامت این لوله های نفتی و آزمایش های آنها با تابش گاما است در واقع در صنعت پیشرفته جایی نیست كه از هسته ای استفاده نشود.
وی درباره كاربرد هسته ای در حوزه آب نیزگفت: امروز آب شیرین مهمترین مساله است، فعلا در ایران درگیری چندانی با این مساله نداریم. اما بعدها در صورت خشك شدن زمین های زراعی و غیر قابل كشت شدن آنها مشكلات بیشتری خواهیم داشت.
معافی ادامه داد: در واقع بعد از مدتی و در آینده نفت از اولویت می افتد و بحث آب شیرین در كشور اولویت می شود، در حال حاضر چند راهبرد برای تولید آب شیرین وجود دارد یكی از آنها در عربستان است كه با روش تقطیر كه نیاز به سوختن گاز و نفت زیادی دارد، انجام می شود.
وی افزود: شاید مقرون به صرفه ترین روش، شیرین كردن آبی است كه بعد از فرایند فعالیت نیروگاه های هسته ای تولید می شود.
معافی گفت: نیروگاه های هسته ای باید كنار دریا باشند، در اروپا چون عمدتا آب ها شیرین است بنابراین اشتباه است كه نیروگاه ها با آب شیرین كار كنند، آبی كه راكتور را خنك می كند بعد بخار می شود و توربین را می چرخاند، بعد از آن تقطیر و به آب شیرین تبدیل می شود كه در كنار آن بسیاری از محصولات معدنی مانند ید، منگنز، منیزیم و هر چیزی كه در آب دریا وجود دارد و بسیار هم گران است، استحصال می شود.
وی ادامه داد: آبی كه بعد از خنك كردن راكتور به دست آمده به نسبتی كه هست مقرون به صرفه است، یعنی با یك نیروگاه هسته ای توانستیم هم برق و هم آب شیرین تولید كنیم.
معافی گفت: ایران در بوشهر از آب شور استفاده می كند بنابراین نه تنها آب شیرینی به نیروگاه هسته ای بوشهر تزریق نمی شود بلكه خروجی آن آب شیرین می شود كه در طولانی مدت برای كشور توجیه اقتصادی دارد و می تواند مناطق اطراف نیروگاه هسته ای را كه نیاز به آب دارند و نیز زمین های كشاورزی را رونق دهد و در جهت تامین منابع غذایی و كشاورزی بسیار مهم باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه امیر كبیر اظهار كرد: بنابراین یك نیروگاه هسته ای می تواند بسیار مفید باشد، از لحاظ تولید برق، آب شیرین و ارتباط آن با كشاورزی بسیار مورد توجه است چون آب شیرین مستقیم برای صنعت كشاورزی و محصولاتی كه تولید می شود كاربرد دارد.
وی به كاربردهای دیگر انرژی هسته ای در كشاورزی نیز اشاره كرد و گفت: یكی از پروژه های موفق كشاورزی هسته ای، برنج هند است كه تمام دنیا با آن آشنا هستند. این برنج یك مدل موفق به لحاظ اقتصادی است و هند به علت داشتن جمعیت زیاد خواست تا مشكل تغذیه مردم خودش را با سرمایه گذاری در كشاورزی هسته ای و مشخصا برنج برطرف كند و اكنون به تمام دنیا صادرات دارد.
وی با بیان این كه در ایران هم باید چنین كاری انجام شود، افزود: كشاورزی هسته ای برای كشور دو فایده دارد، یكی غنی سازی بذر است كه موجب می شود محصول بیشتری تولید شود و دوم بیشتر شدن ماندگاری محصول مانند گندم، سیب زمینی و یا هر محصول دیگر است، یعنی اگر این محصولات باید یك ماهه یا دو ماهه فاسد شوند، با این روش مثلا 5 تا 6 ماه ماندگاری خواهند داشت، اما متاسفانه در این زمینه هنوز اقدامی اساسی در كشور صورت نگرفته است.
معافی ادامه داد: وقتی كشور تصمیم می گیرد در موضوع هسته ای ورود كند، پروژه بزرگی است و برای شروع نیاز به متخصصانی دارد كه سطح علمی و تجربه آنها بالا باشد، اما در طول زمان وقتی كه این فناوری و این صنعت در كشور نهادینه شد بعد از زمانی، تولید علم می كند كه اولین دستاورد این پروژه است.
وی افزود: انرژی هسته ای در صنعت برق و ساختمان سازی و بتن ساختمانی هم كه این تاسیسات روی آن بنا شده است، كاربرد دارد، اینها تاسیسات عادی نیستند، برای همین است كه ایران در جشنواره بتن امریكا رتبه اول را كسب می كند چون روی بتن سرمایه گذاری كردیم و مراكزی را در كشور ایجاد كردیم كه ضد زلزله هستند و همچنین نسبت به ارتعاشاتی كه در زمین وجود دارد، مقاوم هستند.
وی تاكید كرد: مقرون به صرفه ترین و پاك ترین انرژی یا همان انرژی سبز، انرژی هسته ای است.
معافی گفت: اكنون حدود 450 راكتور در دنیا در حال فعالیت است، 72 راكتور نیز در حال ساخت است ، در همسایگی ما یعنی هند دو راكتور وجود دارد كه با همكاری روسیه ساخته شد، امارات نیز ساخت یك راكتور را آغاز كرده است.
عضو هیات علمی دانشگاه امیر كبیر افزود: 20 درصد برق امریكا هسته ای تولید می شود، 109 نیروگاه هسته ای در امریكا است و روسیه، چین، فرانسه در رتبه های بعدی قرار دارند، 99 درصد برق فرانسه نیز هسته ای تولید می شود.
