وضعیت بحرانی آب در 307 دشت کشور

کاهش منابع آبی از یک سو و آلوده شدن آن از سوی دیگر مشکلاتی را به وجود آورده که اگر مدیریت صحیحی بر آن اعمال نشود قطعا در آینده ای نه چندان دور دچار مشکلاتی خواهیم شد.
ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک است که این موضوع خود به تنهایی دلیلی کافی برای تهدید منابع آبی است اما مصرف بی رویه و رشد سریع جمعیت، دیگر تهدیدات آب در کشور است، به اعتقاد کارشناسان در سال های اخیر رشد سریع جمعیت و مدیریت نادرست منابع آبی مهمترین عامل کاهش سرانه آب تجدید شونده کشور در قرن گذشته بوده است.
جمعیت ایران در هشت دهه گذشته از حدود 8 میلیون نفر به حدود 78 میلیون نفر تا پایان سال 1392 رسیده است، بر این اساس میزان سرانه آب تجدید پذیر کشور از میزان حدود 13 هزار متر مکعب به هزار و 400 متر مکعب کاهش یافته که در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.
البته این شرایط جهانی است و فقط مختص کشور ما نیست، امروزه کشورهای زیادی مشکل کم آبی و کاهش منابع آبی دارند و دنیا به حفظ اهمیت این منابع پی برده است.
بر این اساس 22 مارس هر سال (امسال مصادف با سوم فروردین) از سوی سازمان ملل روز جهانی آب نامگذاری شد، روز جهانی آب اولین بار در سال 1992 میلادی، در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در شهر ریودوژانیرو کشور برزیل رسما مطرح شد.
در این کنفرانس از تمام کشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه شماره 21 سازمان ملل، این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه سازی مردم در مورد آب اختصاص دهند.
همچنین ایرینا بوکووا مدیرکل یونسکو در پیامی به مناسبت روز جهانی آب با اشاره به اینکه در بین سال های 1990 تا 2010 حدود 2.3 میلیارد نفر به منابع آب آشامیدنی سالم دسترسی پیدا کردند، گفت: هنوز بیش از 700 میلیون نفر به آب سالم، تمیز و مناسب برای یک زندگی سالم و بهداشتی دسترسی ندارند.
به گفته وی، گزارش جهانی توسعه آب سازمان ملل در سال 2016 تخمین زده است که حدود 2 میلیارد نفر در جهان همچنان نیازمند دسترسی به بهداشت مناسب هستند. بسیاری از کشورهای در حال توسعه در مناطق جغرافیایی قرار دارند که مشکل شدید آب دارند و در نتیجه بیش از مناطق دیگر تحت تاثیر تغییر اقلیم آسیب می بینند.
بوکووا خاطرنشان کرد: تقاضا برای آب رو به افزایش است، به ویژه در حوزه اقتصادهای در حال ظهور در نقاطی از جهان که کشاورزی، صنعت و شهرها با سرعت زیادی در حال رشد و توسعه هستند. تاوان زیادی باید پرداخت کرد به همین دلیل آب در راس دستور کار جدید توسعه پایدار 2030 قرار دارد.
مدیر کل یونسکو تصریح کرد: از میان 2.3 میلیون مرگ مرتبط با آب در سال، 17 درصد مربوط به بیماری های قابل انتقال و آب آشامیدنی ناسالم است به همین دلیل تامین آب آشامیدنی سالم و بهداشت در محل کار باید به یک اولویت جهانی تبدیل شود.
همچنین محمد جواد سروش مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: ایران کشوری خشک و نیمه خشک است و از سوی دیگر تغییر اقلیم ، موجب شد تا کشور در سالهای اخیر با تنش های آبی زیادی مواجه شود.
وی افزود: در سال های اخیر شاهد کاهش حجم روان آبهای سطحی و تجدید پذیر در کشور بوده ایم و میزان آبهای تجدید پذیر کشور به 120 میلیارد متر مکعب رسیده است.
سروش ادامه داد: در کنار کاهش کمی منابع آبی که ناشی از کاهش بارندگی، تغییر قلیم و از بین رفتن منابع تجدید پذیر است، بحث انتشار پساب های صنعتی، کشاورزی و شهری را هم داریم که با انواع آلودگی هایی که وجود دارد سهم بزرگی در تهدید کردن منابع آبی کشور دارند و این می تواند یک خطر بالقوه باشد.
وی افزود: هر چند در این سالها به دلیل حفاظت از کیفیت منابع آبی تصفیه خانه فاضلاب های شهری و صنعتی با شتاب زیادی در حال عملیاتی شدن هستند اما هنوز نتوانسته اند به حد ایده آل برسند.
سروش گفت: شعار امسال سال جهانی آب ' آب و مشاغل ' نامگذاری شده است که نشان از اهمیت صنایع در رابطه با نحوه استفاده از منابع آبی دارد و اینکه مدیریت صحیحی را در زمینه مصرف آب و افزایش بهره وری داشته باشند.
مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: برداشت های بی رویه از منابع آبی به جایی رسیده که از 609 دشتی که در کشور وجود دارد منابع آبی حدود 307 دشت ممنوعه یا بحرانی اعلام شده است.
وی افزود: برداشت های بی رویه موجب کاهش سطح آبهای زیر زمینی شده و این مساله علاوه بر اینکه منابع آبی را تحت الشعاع قرار داده بلکه موجب فرونشست دشت ها نیز شده است که امروزه دشت های زیادی در کشور با این خطر مواجه شده اند.
وی ادامه داد: همچنین حفر چاه های غیر مجاز و برداشت بیشتر از پروانه مجاز به علت عدم مدیریت صحیح ، موجب افت سطح آبهای زیر زمینی و کاهش کیفیت آن شده است.
سروش افزود: همچنین بسیاری از تالاب های کشور به علت دریافت نکردن حقابه زیست محیطی خشک شده اند، متاسفانه حقابه ها رعایت نمی شود و بر این اساس شاهد افت شدید آب در تالاب ها و کاهش کیفیت آب موجود در این حوضه های آبی هستیم.
وی تاکید کرد: وضعیت تالاب ها ناشی از اجرای طرح های مختلف مانند سد سازی، توسعه بی رویه در کشاورزی، برداشت آب از منابع سطحی و زیر زمینی خارج از ظرفیت اکوسیستم است.
سروش با بیان اینکه اکنون در زمینه منابع آبی دو بحث کمی و کیفی آب مطرح است، گفت: کمیت آب به هر صورت می تواند به هر طریقی تامین شود اما مساله مهم کیفیت آب است که امروزه به علت استفاده از آبهای نامتعارف ( آبهای شور، لب شور ( آب چاه) ) پساب ها، ورود آبهای آلوده و افزایش شوری که امروزه در بسیاری از منابع آبی دیده می شود که قطعا ادامه این روند عوارض جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت بنابراین باید مسائل کمی و کیفی منابع آبی به موازات هم دیده شود.
سروش گفت: اعداد و ارقام در زمینه سهم بخش های مختلف در استفاده از منابع آبی بسیار متفاوت است اما می گویند 90 درصد منابع آبی در بخش کشاورزی، 5 تا 6 درصد شرب و 4 تا 5 درصد در صنعت مصرف می شود.
وی افزود: اما آن چیزی که حائز اهمیت است این است که همه چه در بخش کشاورزی، صنعت و خانگی به آب به عنوان یک سرمایه ملی نگاه کنند زیرا آب شخصی نیست، اگر بتوانیم به دید یک امانت به آب نگاه کنیم و در حفاظت از آن کوشا باشیم و بتوانیم بازدهی مصرف خود را بالا ببریم با همین میزان منابعی که در کشور موجود است می توانیم توسعه پایدار داشته باشیم.
سروش تاکید کرد: با توجه اینکه در منطقه ای خاص واقع شده ایم، می طلبد که مدیریت خاص نیز داشته باشیم گذشته از اینکه به علت تغییر اقلیم وضعیت بحرانی در کشور وجود دارد کلا در دنیا ما یک کشور خشک و نیمه خشک و با میزان بارندگی کم هستیم.
وی افزود: بهترین حالت برای اینکه به یک توسعه پایدار برسیم و منابعی که متعلق به تمام نسل ها است را از بین نبریم و میزان آبی که ذخیره هزاران سال بوده ( آبهای تجدید ناپذیر یا استاتیک ) دست نخورد و برای نسل های آینده باقی بماند، بهترین کار داشتن مدیریت صحیح مصرف است.
سروش اظهار کرد: باید با برنامه ریزی،مانند بسیاری از کشورهای پیشرفته، آبی را که به صورت پسماند یا پساب از چرخه خارج می شود دوباره به سیکل مصرف برگردانیم و می توانیم از آن در صنعت و کشاورزی استفاده کنیم.
وی گفت: منابع بسیار زیادی آب را در قالب پساب و فاضلاب از دست می دهیم اما اگر مدیریت مصرف داشته باشیم، ایجاب می کند که دوباره آنها را استفاده کنیم، قدر آب را باید بدانیم زیرا هر قطره آن یک دنیا ارزش دارد و می تواند آینده نسل ها را تامین کند.