کاهش تعداد مقالات کنفرانسی
محمد فرهادی در بیست و نهمین جشنواره بین المللی خوارزمی که صبح امروز در سالن اجلاس سران برگزار شد، گفت: اسناد بالادستی کشور از جمله سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه علم و فناوری و همچنین اقتصاد مقاومتی و نیز برنامه پنجم توسعه، سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور و همچنین رویکرد دولت تدبیر و امید، همگی حوزه علم، فناوری و نوآوری را جزء حوزه های مهم و تاثیرگذار در کشور دانسته و همواره توسعه این بخش را در اولویت های برنامه های کشور قرار داده اند.
وی با اشاره به رویکرد برنامه ششم در نوآوری، فناوری و تجاری سازی دانش بنیان افزود: در تدوین برنامه ششم توسعه، سیاست های علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری به عنوان الگو مورد توجه قرار گرفت.
وزیر علوم افزود: برای تدوین برنامه در حوزه آموزش، پژوهش و فناوری می توان به مواردی همچون دستیابی به رتبه اول منطقه در علم و فناوری، اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پژوهش، افزایش سهم آموزشهای مهارتی در نظام آموزشی کشور، توسعه علوم پایه و تحقیقات بنیادی، نظریه پردازی و نوآوری، ساماندهی نظام ملی آمار و اطلاعات علمی، پژوهشی و فناوری جامع و کارآمد، تحول و ارتقاء علوم انسانی، تنظیم رابطه متقابل تحصیل با اشتغال، گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری، توسعه و ساماندهی نظام ملی نوآوری و حمایت از پژوهش های مسئله محور و تجاری سازی پژوهش و نوآوری اشاره کرد.
وی ادامه داد: این موارد در تدوین برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران به خوبی مورد توجه قرار گرفته است.
فرهادی اظهارداشت: بر اساس برنامه ششم توسعه باید سهم تحقیقات از تولید ناخالص داخلی به سه درصد برسد در حالی که این میزان هم اکنون ۴۸ صدم درصد است.
به گفته وزیر علوم: البته دولت در سال اول برنامه ششم توسعه، افزایش این بودجه را تا ۱.۱ درصد تولید ناخالص داخلی به مجلس پیشنهاد داده است.
وی با تاکید بر اینکه مسئله تحقیق و فناوری بسیار حائز اهمیت است، گفت: به همین دلیل چالش های موجود در این حوزه باید مشخص و طرح های عملیاتی برای رفع آنها مطرح شود.
کاهش نسبی تعداد مقالات کنفرانسی
وزیر علوم با اشاره به وضعت تولید علم و ضرورت ارتقاء کیفیت آن اظهارداشت: جایگاه علمی کشور از نظر تعداد مقالات علمی نمایه شده در پایگاه های بین المللی در منطقه و بین کشورهای اسلامی، مطلوب بوده. البته به دلیل محدودیت های موجود در چند سال اخیر کاهش نسبی تعداد مقالات کنفرانسی را شاهد بودیم.
فرهادی ادامه داد: از نظر تعداد کل مقالات نمایه شده در ISI طی سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵، ایران در رتبه دوم منطقه و ۲۰ دنیا قرار دارد. همچنین به استناد اسکوپوس از نظر تعداد کل مقالات، ایران دارای رتبه ۱۶ جهانی است.
وی افزود: ایران در رتبه چهارم رشد علمی در بین ۲۰ کشور برتر تولید علم دنیا در سال ۲۰۱۴ بوده است.
فرهادی اظهارداشت: از نظر شاخص متوسط ارجاع دهی مقالات نیز ایران جایگاه اول منطقه را داراست. همچنین در حال حاضر رتبه استنادی ایران در جهان ۲۲ است.
وزیر علوم عنوان کرد: در حال حاضر کشور ما ۱.۵۶ درصد کمیت علم دنیا را تولید کرده است و در سال ۲۰۱۵ از نظر سهم مقالات برتر و پراستناد دنیا، ایران بیش از ۱.۶ درصد مقالات یک درصد برتر را از آن خود کرده است. همچنین در این سال تعداد ۲۰۰ دانشمند ایرانی جزء دانشمندان یک درصد برتر دنیا قرار گرفته اند.
وی تاکید داشت: در برخی از علوم مانند مهندسی شیمی، مکانیک، نانوتکنولوژی و زیست فناوری، رتبه تولید علم ایران در جهان زیر ۱۰ (تک رقمی) است.
فرهادی با تاکید بر ضرورت ایجاد دانشگاه کارآفرین مبتنی بر نوآوری، اظهارداشت: در حال حاضر بحث نوآوری یکی از مهمترین محورها و سیاست های کلان حوزه آموزش عالی محسوب می شود و در این راستا اعتقاد داریم که توسعه نوآوری به طور ویژه در قالب ایجاد دانشگاه ها کارآفرین و نسل سوم باید دنبال شود.
وزیر علوم اظهارداشت: البته در کشور ظرفیت های مکمل نظیر پارک های علم و فناوری، دانشگاه های پیشرو در حوزه پژوهش و فناوری، پژوهشگاه های تخصصی در کشور که زمینه لازم برای تحقق دانشگاه نسل سوم کارآفرین را محیا می کنند، وجود دارد.
وی افزود: در گذشته دانشگاه های کشور، آموزش محور بودند اما به تدریج موضوع پژوهش در دانشگاه به عنوان یک نیاز مطرح و با گذشت زمان زیرساختها و امکانات متناسب نیز فراهم شد.
فرهادی تاکید کرد: در حال حاضر انتظار می رود دانشگاه ها نه تنها به تربیت متخصص بلکه باید مسائل و نیازهای کشور را تامین کند و آثار دانش و پژوهش در ابعاد مختلف زندگی انسان ها را متبلور سازند.
وی افزود: مطالبه اصلی جامعه از دانشگاه ها، افزایش مهارت، توانمندی کارآفرینی، ارتقاء کیفیت محصولات و نقش آفرینی هرچه بیشتر در زندگی، اقتصاد، اشتغال و توسعه پایدار است؛ بنابراین لازم است دانشگاه های کارآفرین در کنار دانشگاه هایی که در مرزهای دانش و نوآوری مشغولند به درستی تعریف و ایجاد شوند.
تاکید بر منابع نامشهود به جای منابع مشهود برای توسعه کشور
وزیر علوم ادامه داد: در حال حاضر سهم منابع طبیعی از جمله نفت و معادن در تامین منابع مالی و اقتصادی کشور بسیار بالاست در حالی که در کشورهای توسعه یافته سهم منابع طبیعی و نیروی کار فیزیکی در اقتصادشان پایین است و سهم مغزافزار، نیروی فکری یا دانشی در تامین منابع اقتصادی آنها بسیار بالاتر است. از این رو ضروری است که علم و دانش نقش موثرتری را در تامین ثروت ملی و ارتقاء توان اقتصادی ایفا کرده تا در پیشرفت کشور موثر واقع شود.
وی افزود: ایران پتانسیل و ظرفیت های سرمایه دانشی بسیار خوبی دارد. هم اکنون از جمعیت دانشجویی یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفری برخوردار هستیم و جزء ۱۰ کشور اول دنیا از نظر تعداد دانشجو محسوب می شویم.
فرهادی افزود: از طرفی توان پژوهشی بالایی در کشور وجود دارد که در دنیا به اثبات رسیده بنابراین بدون شک برنامه ریزی کشور اگر بر این منابع متمرکز شود، می تواند جهش و تحرکی را ایجاد کند که زمینه خروج از رکود را فراهم سازد.
وی تاکید کرد: در دنیا نیز همین رویکرد وجود دارد و در کشورهای پیشرفته، برنامه های توسعه ای خود را بر سرمایه های نامشهود نظیر نیروی انسانی متخصص، تکنولوژی های پیشرفته با دستاوردهای علمی بنا نهاده اند. در حالی که در کشورهای توسعه نیافته، این موضوع متفاوت بوده و عمدتاً تکیه بر منابع طبیعی مانند نفت، گاز و معادن است.
به گفته فرهادی: لذا ما اگر بخواهیم به توسعه پایدار و رقابت پذیر برسیم، چاره ای جز تغییر الگوها نداریم.
نوآوری، اقتصاد دانش بنیان و تجاری سازی محصولات پژوهشی
وی با اشاره به نوآوری، اقتصاد دانش بنیان و تجاری سازی محصولات پژوهشی گفت: از جمله بسترهای لازم برای حمایت از نوآوری، ایجاد و توسعه شرکتهای دانش بنیان، مراکز رشد و پارک های علم و فناوری هستند.
فرهادی افزود: نزدیک به ۱۵ سال از تاسیس اولین پارک علم و فناوری در کشور که توسط وزارت علوم ایجاد شد می گذرد و در حال حاضر ۳۸ پارک علم و فناوری و حدود ۱۶۸ مرکز رشد توانسته است از وزارت علوم مجوز فعالیت دریافت کند.
وزیر علوم افزود: در حال حاضر حدود ۴ هزار شرکت فناور و ۳۰ هزار نفر فناور در پارک ها و مراکز رشد کشور در حال فعالیت هستند.
وی افزود: یک بررسی ساده در رابطه با بازده سرمایه گذاری در پارک های علم و فناوری نشان می دهد میزان سرمایه گذاری برای ایجاد هر شغل در این نهادها بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان بوده است و این در حالی است که آمار وزارت صنایع و وزارت کار نشان می دهد سرمایه گذاری مورد نیاز برای ایجاد هر شغل در کشور چند برابر مبلغی است که در پارکهای علم و فناوری برای ایجاد فرصت شغلی برای نخبگان هزینه می شود.
به گفته فرهادی: گردش مالی شرکتهای مستقر در پارکها و مراکز رشد حدود ۱۸۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۴ بوده است.
وزیر علوم اظهارداشت: با این تجربه گرانبهای جمهوری اسلامی در توسعه پارک های علم و فناوری به جرات می توانیم ادعا کنیم که می توانیم در میان کشورهای در حال توسعه دارای جایگاه برجسته ای باشیم.
وی افزود: شاهد این مدعا، حضور پررنگ ایران در جوامع بین المللی و کسب ۵ دوره مقام ریاست منطقه ای غرب آسیا و شمال آفریقا در انجمن علمی پارک های علمی در طی ۵ سال گذشته است.
وزیر علوم ادامه داد: فراهم آوردن زمینه حضور شرکتهای پیشرو در فناوری به منظور انتقال فناوری تبادل دانش فنی از جمله برنامه های دیپلماسی علم و فناوری وزارت علوم محسوب می شود که با استفاده از ظرفیت شرکتهای مستقر در پارک های علم و فناوری و ایجاد شرایط مناسب تبادلات علمی و فناورانه، این امکان فراهم خواهد شد.
فرهادی با اشاره به تعاملات بین المللی خصوصاً در دوره پساتحریم اظهارداشت: یکی از راه های مهم توسعه دیپلماسی، دیپلماسی علم و فناوری است که از طریق اساتید و دانشجویان دانشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی، انتقال دانش و فناوری صورت می گیرد.
وی ادامه داد: متاسفانه در سالهای گذشته به دلایلی کشور نتوانسته از این ظرفیت عظیم دانشگاهیان بهره ببرد.
وزیر علوم اظهارداشت: از نظر همکاری با محققان خارجی در چاپ مقالات مشترک، ایران جایگاه چندان مناسبی را ندارد و این حاکی از عدم تعاملات کافی محققان ایرانی با دیگر کشورها و همچنین کاهش شدید در بخش اعتبارات لازم برای انجام فرصت های مطالعاتی یا عدم تخصیص بودجه کافی برای شرکت در کنفرانس های بین المللی به شمار می رود.
فرهادی خاطرنشان کرد: عدم تعاملات بین المللی حتی در میزان دسترسی به پایگاه های علمی معتبر و همچنین عدم توانایی در تجهیز یا خرید مواد اولیه و انجام تحقیقات روز دنیا تاثیرگذار بوده است به نحوی که محققان به جای پرداختن به تحقیقات روز دنیا یا استفاده از روش های جدید در انجام تحقیقات خود، از روشهای قدیمی جهت انجام تحقیقات بهره ببرند و همین امر میزان پذیرش این گونه مقالات را نیز در نشریات معتبر دنیا کاهش داده است.
وی افزود: با توجه به موفقیت های اخیر کشور در عرصه بین المللی برنامه های مختلفی در جهت توسعه روابط علمی شامل تبادل دانشجو، برگزاری دوره های مشترک، شرکت در مجامع علمی، فرصت های مطالعاتی، تبادل استاد و دانشجو و مواردی از این قبیل مطرح و در حال پیگیری است و امیدواریم آثار خوبی داشته باشد.
نقش کمرنگ شرکتهای تجاری غیردولتی در انجام تحقیق و توسعه
وزیر علوم با اشاره به اعتبارات تحقیق و توسعه گفت: در ایران اگر مقایسه ای بین هر یک از اجزاء تامین کننده منابع مالی تحقیق و توسعه انجام دهیم، مشخص می شود که سهم دولت در تامین منابع مالی بسیار بالاست. بنابراین توجه به منابع مالی دولتی برای تحقیق و توسعه و افزایش آن اهمیت زیادی خواهد داشت.
وی ادامه داد: به موازات آن باید سیاست های مناسب برای اینکه سایر بخش های نظیر شرکتهای تجاری بتوانند به خوبی در تامین منابع مالی تحقیق و توسعه مشارکت کنند نیز نیاز به برنامه ریزی های لازم دارد.
فرهادی ادامه داد: از طرف دیگر قسمت عمده پژوهش توسط دولت و دستگاه های دولتی انجام می شود و شرکتهای تجاری غیر دولتی نقش بسیار کمی در انجام تحقیق و توسعه دارند و در مقابل بخش های دولتی در این حوزه سهم زیادی به خود اختصاص داده اند.
به گفته وزیر علوم ورود سرمایه گذارهای خارجی و داخلی در حوزه های مختلف علم و فناوری در کنار اعتبارات دولتی از ضروریات جدی توسعه در این حوزه به شمار می رود.
لزوم توسعه پژوهش و فناوری در علوم انسانی
فرهادی با بیان اینکه یکی از مهمترین زمینه های عرصه نوآوری، حوزه علوم انسانی است اظهارداشت: بخش قابل توجهی از توان پژوهشی کشور از نظر نیروی انسانی و زیرساختهای دانشگاهی در حوزه علوم انسانی است.
وی با تاکید بر اینکه در این حوزه بیش از سایر حوزه ها باید موضوع ارتباط جامعه دانشگاهی با حوزه نیاز و جامعه تقویت شود، افزود: اخیراً به همین منظور شورایی در وزارت علوم تحت عنوان شورای توسعه پژوهش و فناوری در علوم انسانی و هنر تشکیل شده که برنامه های کلان راهبردی در علوم انسانی و هنر را تدوین خواهند کرد.
وزیر علوم ادامه داد: لازم است دانشگاه ها و مراکز پژوهشی کشور در علوم انسانی، برنامه و ماموریت تعریف شده ای در این خصوص داشته باشند و بیش از هر چیز ایجاد باور در میان خود فعالان علوم انسانی بیش از هر چیز اثرگذار خواهد بود.
No tags for this post.
