دانشگاه های تهران، امیر کبیر و علم وصنعت؛ مراکز برتر کشور در حوزه فنی و مهندسی
دکتر دهقانی گفت: بررسی تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران در حوزه فنی و مهندسی در دو پایگاه استنادی تامسون رویترز (ISI) و علوم جهان اسلام (ISC) تا پایان سال 2014 در معتبرترین مجلات ملی و بین المللی نشان می دهد که دانشگاه های تهران، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، علم و صنعت ایران، تربیت مدرس، صنعتی اصفهان، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، شیراز و فردوسی مشهد بیشترین کمیت تولید علم ایران در حوزه فنی و مهندسی را داشته اند.
وی با اشاره به این که 14 هزار و 110 مدرک از دانشگاه تهران در این دو پایگاه نمایه سازی شده است، گفت: از سایر دانشگاه ها به ترتیب 12614, 11951, 10468, 8582, 5746, 4634, 4340, 4222 و 4054 مدرک در پایگاه های ISI و ISC نمایه شده است.
دهقانی در ادامه گفت: با نرمال سازی استنادها تغییراتی در فهرست 10 دانشگاه برتر که بیشترین کمیت تولید علم در حوزه فنی و مهندسی کشور را تولید کرده اند ظاهر می شود. با نرمال سازی استنادها تفاوتهای رشته ای، زمانی و نوع مدرک قابل کنترل گشته و مقایسه مولفه های تولید علم امکان پذیر می گردد.
وی افزود: نرمال سازی و محاسبه تعداد کل استنادهای نرمال شده برای دانشگاه های کشور نشان می دهد که دانشگاه های تهران، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، علم و صنعت ایران، تربیت مدرس، صنعتی اصفهان، تبریز، شیراز، صنعتی نوشیروانی بابل و آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران به ترتیب بیشترین تعداد استنادها را دریافت کرده اند.
رییس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری گفت: بررسی تولید علم دانشگاه های کشور از جنبه های مختلف نقاط قوت و ضعف آنها را معین می کند. اثربخشی کمیت تولید علم دانشگاه های کشور در حوزه فنی و مهندسی نیز با یکدیگر یکسان نیست به نحوی که برخی دانشگاه ها برتر، برخی پایین تر و برخی در سطح متوسط جهانی عمل می کنند.
دهقانی گفت: اگر استنادهای نرمال شده را بر تعداد مدارک تولید شده تقسیم کنیم، متوسط عملکرد هر دانشگاه در قیاس با متوسط جهانی رشته مشخص می شود.
دانشگاه های صنعتی نوشیروانی بابل، یاسوج، و مازندران، مولد اثرگذارترین های علمی در کشور
دهغانی خاطرنشان کرد: دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل موثرترین تحقیقات علمی کشور در حوزه فنی و مهندسی را انجام می دهد. اثربخشی تولیدات علمی این دانشگاه دو و نیم برابر متوسط جهانی است.
وی افزود: دانشگاه یاسوج در رتبه بعدی اثربخشی تولیدات علمی قرار دارد. اثربخشی تولیدات علمی این دانشگاه 2.3 ( دو ممیز سه دهم ) برابر متوسط جهانی حوزه های وابسته به فنی و مهندسی است. اثر بخشی تولیدات علمی دانشگاه مازندران در این حوزه نیز 2.1 ( دو ممیز یک دهم ) متوسط جهانی است بنابراین از این حیث این دانشگاه در رتبه سوم قرار می گیرد.
به گفته دهقانی، دانشگاه صنعتی شیراز از این لحاظ در جایگاه چهارم کشور قرار دارد. اثر بخشی تولیدات علمی این دانشگاه 1.7 ( یک ممیز هفت دهم ) است. پژوهشگران فنی و مهندسی دانشگاه خلیج فارس علمی را تولید می کنند که 1.5 ( یک و نیم ) برابر متوسط جهانی استناد دریافت می کند.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: دانشگاه های کاشان، بوعلی سینا، رازی، سمنان و تبریز به ترتیب جایگاه های بعدی کشور را کسب کرده اند. اثربخشی تولیدات علمی حوزه فنی و مهندسی در این دانشگاه ها به ترتیب بین 1.4 ( یک ممیز چهارم دهم ) تا 1.2 ( یک ممیز دو دهم ) برابر متوسط جهانی است.
دهقانی افزود: هر چند در طی سال های گذشته کمیت تولید علم بیشتر مورد تاکید قرار گرفته است، اما سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری مسیرهای مهمتری شامل مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی و اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی علم تولید شده را نشان می دهند. هم اکنون جمهوری اسلامی ایران از لحاظ کمیت علم تولید شده از جایگاه ممتازی در سطح بین الملل برخوردار است، اما برای کسب مرجعیت علم بین الملل، اثربخشی پژوهش از اهمیت فوق العاده بالاتری برخوردار است.
وی افزود: یکی از تعاریف این اثربخشی میزان استنادهای دریافت شده توسط پژوهش یا به عبارت دیگر میزان استفاده از آن است. اثربخشی بالا مسیر را برای دیپلماسی علمی هموار می نماید.
دهقانی با اشاره به اینکه یکی از دیگر تعاریف اثربخشی، اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی علم تولید شده است گفت: هدف نهایی تولید علم همان گونه که در سند سیاست های کلان علم و فناوری ذکر شده، تولید ثروت و قدرت با حفظ ارزش های اسلامی است.
به گفته دهقانی، اهمیت میزان استفاده در دنیای علم باعث شده که پایگاه های استنادی به عنوان مرجع اندازه گیری برتری علمی در سطح بین المللی از مقبولیت ویژه ای برخوردار شوند.
وی خاطرنشان کرد: بررسی پایگاه استنادی آی.اس.آی در ۲۵ سال گذشته نشان می دهد که ۴۱٪ از کمیت علم تولید شده دنیا حتی یکبار نیز مورد استفاده قرار نگرفته اند. در همین حال مابقی کمیت تولید علم دنیا بیش از 400 هزار بار مورد استناد قرار گرفته اند.
سرپرست پایگاه استنادی جهان علوم اسلام اظهار داشت: مجلات معتبری که نتایج فعالیت های پژوهشی کشور را منتشر می کنند به دو بخش عمده شامل نشریات ملی و بین المللی تقسیم می شوند. ۹۵٪ کمیت تولید علم کشور در حوزه علوم انسانی و اجتماعی در مجلات ملی منتشر می گردد.
دهقانی ادامه داد: در مقابل، در حوزه فنی و مهندسی نزدیک به ۶۸٪ کمیت تولید علم کشور در مجلات بین المللی منتشر می شود. در سطح بین المللی پژوهشگران حوزه فنی و مهندسی کشور بعد از پژوهشگران حوزه علوم انسانی موثرترین پژوهش های جمهوری اسلامی ایران را تولید می کنند. این مقایسه از طریق هنجاری سازی (نرمال سازی) استنادها امکان پذیر شد.
وی افزود: استنادها مهمترین شاخص مرجعیت علمی در دنیای علم امروز محسوب می شوند و میزان استفاده از پژوهش انجام شده را نشان می دهند. اما مقایسه استنادها بدون هنجاری سازی، مقایسه ای اشتباه است. تفاوت در فرهنگ استناد و همچنین تفاوت در اندازه رشته ها باعث می گردد تا آثار علمی در همه رشته ها به صورت یکسان مورد استناد قرار نگیرند. همچنین استنادها تحت تاثیر عامل زمان قرار می گیرند به این معنی که به طور متوسط آثار قدیمی تر استنادهای بیشتری نسبت به آثار جدیدتر دریافت می کنند. همچنین نوع مدرک نیز بر تعداد استناد دریافتی تاثیر می گذارد. به عنوان مثال مقالات مروری نسبت به مقالات غیر مروری استنادهای بیشتری دریافت می کنند. بنابراین قبل از هر مقایسه ای در حوزه استناد نیاز به هنجاری سازی (نرمال سازی) است.
سرپرست ISC گفت: اگر حاصل استناد نرمال شده کمتر از یک باشد، به آن مفهوم خواهد بود که ضعیف تر از متوسط دنیا عمل شده است و اگر حاصل بالاتر از یک باشد، بیانگر آن است که برتر از متوسط بین المللی عمل شده است.
دهقانی با اشاره به اینکه متوسط استنادهای نرمال شده حوزه فنی و مهندسی کشور ۰.۹۸ ( ممیز نود و هشت صدم ) است، گفت: بنابراین از لحاظ کیفی پژوهشگران فنی و مهندسی کشور تقریبا در سطح متوسط بین المللی عمل می کنند که البته با در نظر گرفتن حجم نسبی کمیت تولید علم در حوزه فنی و مهندسی، باید خاطرنشان کرد که بهترین پژوهش های بین المللی کشور در همین حوزه صورت می گیرد.
