توزیع مناسب پزشکان، حلقه مغفول در توسعه یافتگی حوزه چشم پزشکی ایران
حوزه چشم پزشکی ایران به لحاظ دانش و تخصص، تجهیزات و استفاده از فناوری های پیشرفته مانند سلول های بنیادی همتراز با کشورهای توسعه یافته و حتی در مواردی جلوتر از آنها است؛ اما آنچه مانع از به هم پیوستگی کامل این زنجیره موفقیت می شود، نبود توزیع متوازن متخصصان در مناطق مختلف کشور است.
حوزه چشم پزشکی ایران به گفته مسئولان و متخصصان چشم پزشکی، از نظر سطح دانش و تخصص و همچنین دارا بودن مراکز و تجهیزات مورد نیاز برای انجام اقدامات درمانی، همتراز با سایر کشورهای پیشرفته دنیا است؛ به گونه ای که در حال حاضر انواع پیوندهای چشمی و استفاده از سلول های بنیادی در رفع بیماری های سطحی قرنیه و قوز قرنیه در برخی مراکز چشم پزشکی کشور صورت می گیرد.
علاوه بر این، در زمینه طراحی و تولید برخی قسمت های چشم به صورت مصنوعی دستاوردهای قابل توجهی داشتند که از جمله آن می توان از طراحی و تولید قرنیه مصنوعی و پروتزهای داخل قرنیه نام برد.
در مورد بیماری های قرنیه حتی در برخی موارد مانند درمان قوز قرنیه تجربه و توان متخصصان ایرانی بالاتر از پزشکان غربی است.
مراکز دولتی و خصوصی چشم پزشکی ایران مجهز به تجهیزات پیشرفته هستند و از سالیان گذشته مبتلایان به بیماری های چشمی دیگر به کشورهای پیشرفته اعزام نمی شوند و در مقابل بیماران زیادی از برخی کشورها برای دریافت درمان های پیشرفته به کشور ما مراجعه می کنند.
همچنین در حال حاضر تعداد زیادی بیماران از کشورهای همسایه برای دریافت خدمات چشم پزشکی در قالب گردشگری پزشکی به ایران مراجعه می کنند و روز به روز به تعداد این افراد افزوده می شود.
به گفته کارشناسان، در زمینه استفاده از سلول های بنیادی در رفع مشکلات و بیماری های چشمی نیز در زمینه قرنیه چشم درمان بسیاری از بیماری ها با استفاده از سلول های بنیادی در کشور در حال انجام است به گونه ای که با بهره وری از این روش درمانی نیاز بیماران به پیوند قرنیه در برخی موارد برطرف شده است.
همچنین در مورد استفاده از این سلول ها در رفع بیماری های شبکیه چشم نیز، در کشور ما پیشرفت های زیادی حاصل شده و درحال حاضر در مرحله کارآزمایی حیوانی قرار دارد و تحقیقات در این زمینه در مرحله کشت آزمایشگاهی سلول های شبکیه چشم حیوانات و پیوند دوباره آنها به چشم در دست انجام است.
نرخ جراحی آب مروارید نیز به عنوان یکی از شاخصه های توسعه یافتگی ایران در حوزه چشم پزشکی، حدود سالانه 6 هزار جراحی آب مروارید در کشور به ازای هر یک میلیون نفر (معادل 500 هزار جراحی) است که بر اساس معیارهای سازمان جهانی بهداشت، نشان دهنده توسعه یافتگی ایران در حوزه خدمات چشم پزشکی است.
به طور کلی این که دانش و تخصص چشم پزشکان ایرانی در تمام رشته های مربوطه همتراز با همتایان آنها در کشورهای پیشرفته دنیا است و تجهیزات موجود در مراکز درمانی برای درمان بیماران نیز در سطح مناسبی قرار دارد، بر کسی پوشیده نیست اما حلقه ای که در این زنجیره موفق مغفول مانده است و گاهی کشورمان را در ترازهای بین المللی پایین نگه می دارد، توزیع نامناسب متخصصان چشم پزشکی در استان ها و مناطق محروم کشور است.
طبق آمارهای رسمی، تعداد چشم پزشکان کشور از نظر نرخ جمعیتی مطابق با استانداردهای دنیا است و حتی در برخی از تخصص ها بیش از نیاز کشور، چشم پزشک داریم.
دکتر فرزاد محمدی رئیس دفتر هماهنگی پیشگیری از نابینایی و سلامت چشم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این مورد به ایرنا گفت: نسبت توزیع چشم پزشکان و کارشناسان بینایی سنجی (اپتومتریست ها) در مناطق مختلف کشور نسبت نابرابری است؛ در برخی از استان های کشور نسبت سرانه برای چشم پزشکان 12 نفر و برای اپتومتریست ها 10 است یعنی در این استان ها 10 تا 12 برابر استان های دیگر برحسب جمعیت اپتومتریست یا چشم پزشک وجود دارد.
وی افزود: در حال حاضر نزدیک به 400 نفر از 2 هزار و 500 نفر اپتومتریست کشور و 800 نفر از هزار و 800 نفر از چشم پزشکان در تهران فعالیت می کنند که این آمار نشان دهنده توزیع نامناسب متخصصان این حوزه در مناطق مختلف کشور است.
محمدی اظهار کرد: یکی از مشکلاتی که این توزیع نامناسب ایجاد کرده است، نبود خدمات رسانی مناسب به مناطق محروم است به گونه ای که حتی برخی به دلیل انجام نشدن جراحی های ساده چشم پزشکی ممکن است در این مناطق با مشکلات کم بینایی و یا حتی نابینایی مواجه شوند.
رئیس دفتر هماهنگی پیشگیری از نابینایی و سلامت چشم وزارت بهداشت گفت: یکی از این جراحی های ساده مربوط به بیماری آب مروارید است؛ نرخ جراحی های آب مروارید در مناطق شهری مانند شهرهای تهران و شیراز بسیار بالا است اما در مناطق محروم بسیار کم است.
محمدی خاطرنشان کرد: درست است که انجام 6 هزار جراحی آب مروارید برای کشور مناسب است اما این نبود توزیع مناسب نشان می دهد که افراد نیازمندی به عمل جراحی آب مروارید در برخی مناطق کشور هستند که از انجام این عمل محروم می مانند.
وی از اجرای 9 مطالعه طی 10 سال گذشته در استان های کشور در رابطه با نابینایی روی افراد بالای 50 سال خبر داد و گفت: طبق نتایج این مطالعات، حدود 1،3 دهم درصد نابینایی و اختلال بینایی قابل توجه در کشور است که نزدیک به حدود 30 درصد از آن معادل 35 صدم درصد در اثر انجام نشدن جراحی آب مروارید رخ داده است.
** راهکارهای وزارت بهداشت
وزارت بهداشت برای رفع مشکل نبود توازن در توزیع پزشکان در استان های کشور، راهکارهایی را در پیش گرفته است که ازجمله مهمترین آنها درنظرگرفتن مشوق هایی برای پزشکان و متخصصان در قالب طرح تحول نظام سلامت به منظور تشویق آنان برای ماندگاری در مناطق محروم و استان های کمتر توسعه یافته است.
طرح دیگر وزارت بهداشت توجه به بومی گزینی بیشتر در رشته های مختلف پزشکی از جمله چشم پزشکی است که اقداماتی نیز در این خصوص صورت گرفته است.
علاوه بر این راهکار زیربنایی، وزارت بهداشت اقداماتی را نیز به صورتی دوره ای و برای پیشگیری از بروز اختلالات بینایی در دست انجام دارد که از جمله آن می توان به ارایه 'خدمات سیار چشم پزشکی' اشاره کرد.
رئیس دفتر هماهنگی پیشگیری از نابینایی و سلامت چشم وزارت بهداشت، از ارایه خدمات در این زمینه از سوی بنیاد نورآوران سلامت که وزیر بهداشت نیز از اعضای موسس آن است، خبر داد و گفت: اعضای این بنیاد متشکل از متخصصان چشم پزشکی با مراجعه به مناطق محروم کشور افراد نیازمند را شناسایی و خدمات چشم پزشکی لازم را ارایه می دهد.
محمدی یادآور شد که این بنیاد تاکنون 15 سفر در این زمینه انجام داده است و سفر آتی این گروه قرار است در اسفندماه سال جاری به آبادان باشد.
این برنامه بخشی از توسعه یافتگی است و باعث می شود برخی افرادی که به دلیل مشکلات مالی و رفت و آمدی یا ضعف دانش نمی توانند برخی جراحی های ضروری به ویژه در مورد آب مروارید را انجام دهند، در این طرح شناسایی شوند و از خدمات لازم بهره مند شوند.
به نظر می رسد، اجرای مجموع این برنامه ها و سیاست های اتخاذ شده در صورت اجرای دقیق، نظارت و پیگیری ها لازم بتواند شاخص سلامت به ویژه در حوزه چشم پزشکی ایران را هرچه بیشتر بالاتر برده و این حلقه معیوب در این زنجیره موفقیت را ترمیم و بازسازی کند.
