آیا امواج گرانشی به دام افتاده اند؟
چند وقتی هست که شایعه‌ای در جامعه علمی می‌چرخد که دانشمندان آزمایشگاه لایگو، موفق به کشف و آشکارسازی امواج گرانشی شده اند. چند باری این خبر تکذیب شد و یک‌بار نیز معلوم شد یافته‌های این محققان در اثر خطای اندازه‌گیری بوده است. اما در هفته‌های اخیر این شایعه‌ها قدرت بیشتری یافته است و روز گذشته آزمایشگاه لایگو اعلام کرد روز پنج‌شنبه صبح (به‌وقت شرقی آمریکا) اجلاس خبری را برای اعلام خبر مهمی در ارتباط با این آزمایش میزبانی خواهد کرد.
برداشت عمومی در جامعه علمی این است که این آزمایشگاه موفق شده است برای نخستین بار شواهدی از امواج گرانشی را به دست بیاورد.
وجود امواج گرانشی نخستین بار بر اساس معادلات آلبرت انیشتین و نظریه نسبیت پیش‌بینی شده بود. به این معنی که وقتی اجرام فوق‌العاده پرجرم حرکتی شتاب‌دار را در فضا و زمان انجام می‌دهند باعث به وجود موج‌هایی در بافت فضا-زمان می‌شوند. امواجی که از اجرام سبک‌تر تولید می‌شوند به‌سرعت محو می‌شوند اما اجرامی چون سیاهچاله‌ها و ستاره‌های نوترونی ممکن است امواجی آن‌چنان قدرتمند را ایجاد کنند که بتوان حتی از روی زمین نشانه‌های آن را رصد کرد.
آزمایش لایگو یکی از آزمایش‌هایی است که برای تفکیک و شناسایی این امواج طراحی‌شده است. این آزمایش بر مبنای استفاده از تداخل سنجی لیزری بناشده است به این معنی که دو پرتو لیزری در ساختاری عمود بر هم هر یک به طول 4 کیلومتر به‌طور دائم اندازه‌گیری می‌شود. اگر موجی گرانشی از زمین عبور کند فضا زمان و درنتیجه زمین و ابزارهای روی آن را به مقدار اندکی تغییر می‌دهد. درنتیجه دانشمندان می‌توانند تغییر طول این لیزرها را که عمود بر هم قرار دارند اندازه‌گیری کرده و وجود عاملی مانند موج گرانشی را کشف کنند.
این تغییر طول فوق‌العاده کوچک و در حد چند هزار برابر کوچک‌تر از هسته‌اتم است اما بااین‌وجود ابزارهای دقیق لایگو خواهند توانست این تغییر را ثبت کنند.
اگر معلوم شود که دانشمندان لایگو موفق به کشف این امواج شدند این نخستین باری در تاریخ خواهد بود که وجود این امواج به‌صورت عملی و مستقیم تائید و شناسایی شده است.
این خبری فوق‌العاده مهم برای کیهان‌شناسی و علم است که در صورت تائید می‌تواند به یکی از مهم‌ترین یافته‌های علمی دهه اخیر بدل شود.
پوریا ناظمی / روزنامه نگارعلم
No tags for this post.
