استقرار دو سوم جمعیت استان اصفهان در مناطقی با کیفیت هوای نامناسب
هژیر کریمی، دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست دانشگاه صنعتی اصفهان در پایان‌نامه خود با عنوان "به‌کارگیری تکنیک‌های چندمعیاره در ارزیابی آلودگی هوا (مطالعه موردی استان اصفهان)" به ارزیابی و بررسی میزان آلودگی هوا در مناطق مختلف این استان پرداخته است.این پایان‌نامه با تأکید بر اینکه آلودگی هوا امروزه به عنوان یکی از مسائل عمده زیست‌محیطی شناخته می‌شود، به اهمیت آن در مناطقی که تمرکز فعالیت‌های صنعتی و تمرکز جمعیت انسانی است، اشاره می‌کند و توسعه اقتصادی، فعالیت‌های صنعتی، رشد جمعیت و مصرف سوخت‌های فسیلی را مهم‌ترین منابع افزایش آلودگی هوا می‌داند.
بسیاری از ارگان‌ها و سازمان‌ها با پایش، کمی سازی، ارزیابی، نقشه سازی و تعیین پتانسیل آلودگی هوا سعی در بهبود مدیریت کیفیت هوا دارند که می‌تواند برای برنامه ریزان و مدیران مفید واقع شود. در این تحقیق با استفاده از روش‌های ارزیابی چند معیاره (MCE) در محیط GIS به ارزیابی و تعیین پتانسیل آلودگی هوا در استان اصفهان پرداخته شده است.
روش ارزیابی چند معیاره شامل تکنیک‌هایی است که در آن مجموعه‌ای از عوامل مربوط به یک هدف وزن دهی شده و سپس این معیارها به وسیله کارشناسان رتبه‌بندی می‌شود. متدولوژی ترکیبی MCE با GIS روش پیشرفته‌ای برای ارزیابی آلودگی هواست که توانایی GIS در آنالیز مکانی و توانایی MCE را در آنالیزهای چندمعیاره بهبود می‌بخشد.
در این تحقیق دو فاکتور اصلی شامل عوامل طبیعی و انسانی و زیر معیارهای آنها به عنوان عوامل مؤثر در تعیین پتانسیل آلودگی هوا انتخاب و صنایع، ترافیک و تراکم جمعیت به عنوان زیر معیارهای عوامل انسانی شناخته شدند. عوامل هواشناسی شامل باد، بارش و اقلیم زیر معیارهای عوامل طبیعی در تعیین پتانسیل آلودگی هوا بودند که در جهت کاهش آلودگی هوا عمل می‌کنند.
سامانه اطلاعات جغرافیایی برای ایجاد داده‌های جغرافیایی و پردازش داده‌ها به کار رفت. ارتباط بین معیار و زیر معیارها، وزن دهی و استانداردسازی داده با استفاده از رویکرد MCE انجام شد. شاخص‌ها، زیرمعیارها و معیارهای پتانسیل آلودگی هوا به لایه‌های اطلاعاتی تبدیل و پس از استانداردسازی و وزن دهی لایه‌های اطلاعاتی، تمام لایه‌ها در محیط GIS و با استفاده از روش ترکیب خطی وزن‌دار (WLC) ترکیب و نقشه پتانسیل آلودگی هوا در استان اصفهان تهیه شد.
نتایج این تحقیق نشان داد که شهرستان‌های مرکزی استان همچون اصفهان، شاهین‌شهر، نجف‌آباد، خمینی‌شهر، فلاورجان، مبارکه و کاشان بیشترین بار آلودگی هوا را دارند. در این مناطق تراکم جمعیت، خودروها و صنایع بسیار بالاست. از طرفی شرایط اقلیمی برای پراکنش و کاهش آلاینده‌ها مناسب نیست بنابراین پتانسیل آلودگی هوا بالاتر می‌رود و در صورت توسعه متمرکز بیشتر بحران آلودگی هوا بسیار وخیم‌تر می‌شود.
قسمت‌های شرقی و شمال شرقی استان بار آلودگی کمی داشتند، اما پارامترهای هواشناسی در این مناطق برای کاهش آلاینده‌ها مناسب نیست. بنابراین در این مناطق در صورت تمرکز فعالیت‌ها (فعالیت‌های صنعتی) و جمعیت آلودگی هوا افزایش می‌یابد. مطلوب‌ترین شرایط طبیعی در جهت کاهش آلودگی را شهرستان‌های غربی و جنوبی استان همچون سمیرم، فریدون‌شهر و فریدن داشتند. در این مناطق وزش باد و بارش زیاد و اقلیم مرطوب شرایط حاکم هواشناسی است، بنابراین پتانسیل آلودگی هوای کمی دارند.
ارزیابی و تعیین پتانسیل آلودگی هوا در استان نشان می‌دهد که 29 درصد استان پتانسیل آلودگی متوسط، 21 درصد آلودگی بالا و 6 درصد آلودگی شدیدی دارد، اما بیش از دو سوم جمعیت استان در مناطقی با کیفیت هوای نامناسب (پتانسیل آلودگی متوسط به بالا) مستقر هستند.
به طور کلی می‌توان نتیجه گرفت بین زیر معیارهای عوامل انسانی ارتباط مستقیمی وجود دارد. در مناطقی با توسعه صنعتی- اقتصادی بیشتر، تراکم جمعیت بالاتر و ترافیک هم بیشتر است و به دنبال آن بار آلودگی هوا افزایش می‌یابد. همچنین ملاحظه شد که پارامترهای هواشناسی و طبیعی از جمله باد، بارش و رطوبت نقش مهمی را در جهت کاهش آلودگی هوا ایفا می‌کنند. نتایج این تحقیق برای برنامه ریزان در جهت کاهش و پایش آلاینده‌ها در استان به ویژه برای شهرستان‌هایی با وضعیت بحرانی مناسب است. علاوه بر این می‌توان در مکان‌یابی صنایع و برنامه‌های آمایش سرزمین نیز از آن استفاده کرد.
به گزارش ایسنا، این پایان‌نامه به راهنمایی نورالله میرغفاری و علیرضا سفیانیان و مشاوره سعید سلطانی در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان دفاع شد.
No tags for this post.
