فناوری ایرانی برای حرکت، سلامت و نشاط الکترونیک جامعه
این طرح که فعلا به صورت آزمایشی در پارک شطرنج در منطقه اقدسیه تهران اجرا می‌شود برای استفاده از فناوری‌های توانبخشی به منظور پایش سلامت فیزیکی افراد سالمند در نظر گرفته شده است.
در این طرح با کمک فناوری‌های نوین هوشمند، سلامت حرکتی سالمندان به صورت مستمر پایش می‌شود. علاوه بر این نیازمندان به فعالیتهای توانبخشی می‌توانند با استفاده از خدمات این طرح، اقدامات درمانی خود را با دقت و انگیزه بیشتری پی‌گیری کنند.
دکتر سعید بهزادی پور،دانشیار و عضو گروه بیومکانیک دانشکده مکانیک دانشگاه صنعتی شریف و از مسوولین طرح حسنا است، محور فعالیتهای وی که پیش از این پنج سال استاد دانشگاه آلبرتا در کشور کانادا بوده، ربات‌های پزشکی است برای معرفی بیشتر این طرح گفت و گویی با وی ترتیب داده ایم که در ادامه می‌خوانید.
این طرح از چه زمانی اجرایی شده و منظورتان از اجرا شدن طرح به صورت آزمایشی چیست؟
ببینید این طرح در هفته سلامت مهرماه سال 92 افتتاح شد اما پذیرش ما از دو ماه بعد شروع شد و عمدتا در این مدت مراجعه افراد از طریق خانه‌های سلامت محله های منطقه یک بود، در واقع با هماهنگی که ما با شهرداری انجام دادیم، اطلاع رسانی این طرح در خانه‌های سلامت صورت گرفت و افرادی که عضو کانون سالمندان این خانه ها هستند، مراجعه کردند.
آزمایشی بودن طرح هم به این معنی است که خود این طرح سابقه ای در کشور ما یا حتی در کشورهای خارجی نداشته است، حتی این دستگاه‌هایی هم که ما داریم از آنها استفاده می کنیم در خارج از کشور یافت نمی شود، در نتیجه ما نمی توانستیم مطمئن باشیم که چارچوب این طرح باید به چه شکلی باشد، به همین دلیل با شهرداری تصمیم گرفتیم که این طرح را پیاده و مرتب اصلاح کنیم و در نهایت بین یک بازه شش ماه تا یک سال بعد آن را بازبینی کنیم و ببینیم که بعد از تمام اصلاحات انجام شده بر روی طرح، تا چه میزان موفق بوده، آیا طرح این پتانسیل را دارد که در مناطق دیگر و یا حتی در استانهای دیگر آن را اجرا کنیم.
شما فرمودید که افراد از خانه‌های سلامت مراجعه می‌کنند، اما آیا دیگر افراد هم می توانند به این مرکز مراجعه کنند؟
بله، تمام افرادی که احساس نیاز می‌کنند، می توانند به این مرکز مراجعه کرده و از امکانات آن استفاده کنند، البته تبلیغات و اطلاع رسانی هنوز به صورت عمومی اتفاق نیافتاده است.
فکر می‌کنید چه زمانی این طرح به صورت کامل اجرایی می‌شود؟
من فکر می کنم کمتر از یکسال طول بکشد، به نظر من ما ظرف چهار ماه آینده می توانیم به یک جمع بندی کامل درباره نقاط قوت و ضعف طرح برسیم که اگر خواستیم این طرح را گسترش دهیم و در مناطق دیگر هم آن را اجرایی کنیم، شرایط و ضوابط آن را طرح ریزی کنیم.
آیا میزان مراجعه افراد و رضایت آنان از این مرکز تا کنون بررسی شده است؟
حقیقتا من آمار به روزی ندارم، همان طور که قبلا اشاره کردم درست است که این یک کار عمومی است اما ما هنوز تبلیغات گسترده نداشتیم. اما حدس من این است که تعداد کل مراجعین مرکز چیزی بین 100 تا 200 نفر بوده که تقریبا تمام این افراد از اعضای کانون سالمندان خانه‌های سلامت محله های شهرداری بودند. اما باید بدانید که رضایت این افراد از کارکرد مرکز خیلی خوب بوده، در واقع آنها از عملکرد دستگاه‌ها و نتیجه‌ای که می گیرند بسیار احساس رضایت می‌کنند، ولی چالشی که ما داریم این است که در واقع بسیاری از این افراد نیاز به مراجعه مجدد دارند اما متاسفانه این مراجعه مجدد به صورت منظم اتفاق نمی‌افتد، چون برای این افراد به علت کهولت سن، مشکل است که از محله‌ای به محله دیگر بروند. خانه‌های سلامت هم با توجه به محدودیت امکاناتی که دارند نمی‌توانند برای این افراد برنامه ریزی منظمی داشته باشند، در واقع مساله‌ای که ما به آن توجه می‌کنیم این است که در خانه‌های سلامت، اعضای علاقه مند را پذیرش کنیم.
نکته‌ای که من باید به آن اشاره کنم این است که این طرح نمی تواند و نمی‌خواهد، جایگزینی برای طرح های درمانی و پزشکی باشد. ما به صراحت به افراد اعلام کرده ایم که این مجموعه یک مجموعه درمانی نیست، بلکه ما صرفا یک کار پایشی انجام می دهیم و توصیه های عمومی بهداشت حرکتی را به افراد می دهیم.
همان طور که خودتان اشاره کردید، برای این طرح نمی توان جایگاه درمانی در نظر گرفت و این طرح یک جایگاه پایشی دارد. با توجه به این جایگاه، شما انتظار دارید که این طرح چه مشکلی را در سالمندان رفع کند؟
ما انتظار داریم که افراد سالمند توسط این طرح یک نظارت دایمی بر شرایط سلامت حرکتی‌شان داشته باشند و یک انگیزه و نشاطی برای انجام این حرکات. ببینید یکی از مسایل عمده‌ای که من فکر می‌کنم در بحث سلامت حرکات سالمند بسیار مهم بوده، بحث انگیزه است، یعنی اینکه این افراد حتی ممکن است بدانند که باید چه حرکاتی را به صورت مداوم انجام دهند، اما انگیزه انجام این کار را ندارند. اما در این سیستم می‌توانند، هفته به هفته و روز به روز، شاهد بهبود شرایط خودشان باشند، به این ترتیب که گزارشاتی را که هر جلسه دریافت می‌کنند با گزارشهای قبلی خود مقایسه کنند و ببینند که این حرکات بر روی کیفیت وضع حرکات سلامتی شان اثر مثبت می گذارد.
علاوه بر این، موضوع دیگری که در بحث سالمندان مطرح است، تحرک فیزیکی و نرمشی برای این افراد است که با توجه به شرایط حساسی که بدنشان دارد، باید کنترل شده اتفاق بیافتد، یعنی اشتباه یا زیاد و کم انجام دادن یک حرکت، برای افراد مسن می تواند اثرات نامطلوبی را داشته باشد. محیط این طرح و اینکه یک حسگر به صورت دایم دارد فرد را پایش می‌کند، می تواند حرکتی که به صورت نادرست انجام می شود را خیلی سریع شناسایی کرده و از انجام آن جلوگیری کند.
آنطور که من متوجه شده‌ام آینده این طرح قرار است توسعه الگوها باشد، می شود در این رابطه بیشتر توضیح دهید؟
ببینید این مرکز صرفا یک محصول نیست، بلکه زیر یک چتر بزرگتری است که ما همچنان همان هدف دستگاه‌های هوشمند در حوزه توانبخشی و بهبود سلامت حرکتی افراد، مدنظرمان است و این مسیر ادامه پیدا خواهد کرد. هدف ما همان طور که گفتم این است که ما بتوانیم پایش و هدایت تمرینات فیزیکی را به دستگاه‌های هوشمند واگذار کنیم که البته متخصصان در یک مرحله بالاتر بر این مجموعه نظارت داشته باشند. در حال حاضر در طرح حسنا ما با چند متخصص طب فیزیکی در فزیوتراپی در ارتباط هستیم و آنها کل جهت گیری‌ها را کنترل می‌کنند. در سطح دیگری که بحث توانبخشی مطرح است، متخصص توانبخشی فعالیت این دستگاه‌ها را در خانه هدایت می‌کند. هدف ما این است که این دستگاه‌ها نه جایگزین بلکه نماینده ای از طرف فرد متخصص در جایی که نمی تواند باشد، تا از این طریق بازدهی کاری افراد متخصص بالا برود، یعنی در یک بازه زمانی مشخص بتواند تعداد بیشتری از بیماران و همچنین افراد سالمند را بررسی کند.
این ایده از مدتها پیش تحت عنوان توانبخشی از راه دور در ذهن ما بوده اما تا کنون هزینه و قیمت این دستگاه‌ها و حسگرها بسیار بالا بوده و این یک مانع اصلی است برای اینکه به صورت عمومی و گسترده مورد استفاده قرار گیرد و اتفاقی که در این چند سال رخ داده این است که به خاطر برخی پیشرفت ها در حوزه فناوری این دستگاه‌ها و حسگرها به صورت ارزانتری قابل تهیه است، در نتیجه این ایده یک جان دوباره گرفت.
این کار در دنیا سابقه دارد؟
ایده سابقه دارد، اما محصولات این چنینی سابقه ای ندارند، حسگر هم اکنون در دستگاه‌ها در بازی‌های ویدیویی استفاده می شود. البته بر مبنای همین دستگاه‌ها کارهایی برای کمک به افراد نیازمند به توانبخشی در حال انجام است اما هیچ کدام از این مورد به صورت یک محصول استاندارد و فراگیر درنیامده است، اما من معتقدم این حوزه به علت نیازی که به آن وجود دارد، اگر روی آن سرمایه گذاری‌های لازم شود تا دستگاه نزد بیمار برود به جای آنکه بیمار به آن مراجعه کند، می تواند یک تحول را ایجاد کند. به همین دلیل ما این راه را ادامه می دهیم تا به جایی برسیم که این فناوری بتواند به صورت کاملا شخصی در اختیار افراد قرار گیرد تا افراد هر زمان که خودشان احساس نیاز می‌کنند از امکانات آن استفاده کنند.
آن طور که متوجه شدم، کشور ما در این زمینه خیلی عقب نیست.
اگر بخواهیم در مورد کشورمان صحبت کنیم سخت است، اما تا آنجایی که ما اطلاع داریم فعالیتهای زیادی در کشور انجام نمی‌شود.
از نظر فناوری چطور، در چه سطحی هستیم؟
خوشبختانه ما فناوری لازم را در اختیار داریم. آنچه باعث دلگرمی می شود این موضوع است که در سطح ارگان های متولی، مانند وزارت بهداشت، موضوع برای آنها شناخته شده است و همین امر به توسعه این قضیه کمک می‌کند. مبنای این طرح کلی که طرح حسنا از زیر شاخه های آن است را وزارت بهداشت بنیان نهاد و توسط معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری مورد حمایت قرار گرفت، در واقع این نهادها متوجه اهمیت این موضوع هستند.
طرح حسنا برای شهرداری و شما در کل چقدر هزینه داشته است؟
فکر می کنم که صرفا برای تهیه این دستگاه‌ها و تجهیز کردن مکان مورد نظر، شهرداری چیزی در حدود 60 میلیون تومان هزینه کرده است. خود ما هم برای توسعه این دستگاه‌ها و بدست آوردن این فناوری تا به حال چیزی در حدود 160 میلیون تومان هزینه کرده‌ایم. به نظر من در مقایسه با کارهایی که می شود در این حوزه انجام داد، پروژه کم هزینه‌ای بوده است و اگر تاثیرش در حوزه استفاده آن چیزی باشد که مد نظر ماست، به نظرم یک سرمایه گذاری موفق بوده است، هم به لحاظ علمی که ما را در فناوری روز دنیا می تواند مطرح کند و هم از نظر مصرف که یک نیاز جدی در بحث خدمات توانبخشی و سالمندان است. چرا که کشور ما به لحاظ آمار سکته مغزی شرایط مناسبی ندارد و متوسط آن از بسیاری کشورهای اروپایی بیشتر است، همچنین سن سکته در کشور ما 10 سال پایین تر از متوسط کشورهای اروپایی است. اگرچه آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد، اما می توان گفت در ایران حدود 500 هزار مورد سکته در سال داریم که از اینها در حدود 60 درصد نیاز به خدمات توانبخشی دارند که شبکه درمانی ما به هیچ وجه توانایی پاسخگویی به این افراد را ندارد و اگر با کارهای این چنینی بتوان به نیاز بخشی از این افراد هم پاسخ داد، کار بزرگی انجام شده است.
همان طور که شما فرمودید، مبلغ هزینه شده برای این دستگاه‌ها چیزی در حدود 160 میلیون بوده است، حال اگر بخواهید شعبه های زیادی در سراسر کشور دایر کنید، هر کدام از این شعبه ها تا چند نفر را با چه مقدار هزینه می توانند تحت پوشش قرار دهند؟
برای تجهیز هر مرکز این دستگاه‌ها باید خریداری شود، البته اگر تعداد بالا رود هزینه کمتر خواهد شد، اما تخمین اقتصادی این پروژه نیاز به یک کار آماری و کارشناسی دقیق دارد، اما از نظر من اگر در سطح وسیعی بخواهیم این کار را انجام دهیم، هزینه‌ها چیزی در حدود 20 درصد کاهش پیدا خواهد کرد. اما اینکه هر کدام از مراکز چقدر می توانند خدمات دهند، چون در حال توسعه است و جهتگیری ما بحث خودکار بودن این موضوع است و ما داریم سعی می کنیم که این دستگاه‌ها طوری باشد که نیاز به حضور دایمی تکنسین‌ها در آنجا نباشد، باید بگویم که هرچه ما در این مسیر پیشرفت کنیم، حجم مراجعینی که مرکز می تواند پاسخگوی آنان باشد، بیشتر می شود. در حال حاضر برای نیم ساعت کار، تکنسین باید 20 دقیقه در کنار کاربر باشد، چرا که برای کاربر سالمند ارتباط برقرار کردن با این تجهیزات و دستگاه‌ها یک مقدار دشوار است. البته تخمین ما این است که در همین مرکز حسنا که دو نفر تکنسین در آنجا داریم، در روز پاسخگوی 80 تا 100 نفر هستند، ولی اگر بخواهیم تعداد را بالا ببریم باید یک نیروی دیگر در آنجا اضافه کنیم.
No tags for this post.
