مطالعه خاك شناسی پارینه در شمال ایران

رسوبات لسی موجود در دامنه رشته كوه های البرز در شمال ایران یكی از مهم ترین بایگانی های زمینی نشان دهنده تغییرات اقلیمی هستند و پلی ارتباطی بین رسوبات لسی جنوب شرقی اروپا و رسوبات لسی آسیای میانه را فراهم می كنند. این رسوبات به دلیل حفظ خاك های قدیمی جهت بازسازی فرایندهای خاك سازی گذشته حاكم بر خاك و به تبع آن، شرایط اقلیمی زمان تشكیل، دارای اهمیت بسیاری هستند. از این رو، محققان پژوهش با هدف مطالعه خاك شناسی پارینه در سه توالی لس-خاك قدیمی (آق بند، مبارك آباد و نكا) برای بازسازی فرایندهای خاك سازی گذشته در طول یك ردیف اقلیمی در شمال ایران انجام داده اند.

در این پژوهش سه توالی لس خاك قدیمی شامل آق بند، مبارك آباد و نكا در استان های گلستان و مازندران در شمال ایران مورد مطالعه قرار گرفتند. توالی آق بند در بخش غربی پلاتوی لسی شمال ایران واقع شده است. مقطع مبارك آباد كه در اثر برش عمیق جاده ای پدیدار شده، در حاشیه شمالی رشته كوه البرز واقع شده است. توالی لس خاك قدیمی نكا در بالای یك معدن عمیق سنگ آهك در حدود 10 كیلومتری شرق شهر نكا، واقع شده است.

تعداد 6 خاك رخ با مواد مادری لسی (برای مقایسه) از خاك هایی كه در شرایط كنونی محیطی تشكیل شده اند نیز در طول این ردیف اقلیمی جهت مقایسه حفر شد كه در چهار رده آنتی سول، انسپتی سول، مالی سول و آلفی سول طبقه بندی شدند. نمونه برداری خاك ها در چندین نوبت عملیات صحرایی در اسفندماه سال 1390 و فروردین و اردیبهشت ماه سال 1391 انجام شد. پس از نمونه برداری و تشریح صحرایی خاك ها، برخی خصوصیات فیزیكو شیمیایی نمونه ها مورد آزمایش و بررسی قرار گرفتند.

یافته ها و نتایج آزمایش های فیزیكو شیمیایی نشان داد كه سیلت، ذره غالب در این توالی های لسی و خاكرخ های مدرن بوده (بیش از 50 درصد) كه موید منشا بادرفتی داشتن رسوبات لسی دارد. به صورت كلی مقدار رس از سمت آق بند به سمت مبارك آباد و نكا بیشتر شده و از مقدار سیلت كاسته می شود كه این مسئله می تواند به دلیل هوا دیدگی و یا انتقال رس و فاصله از منشا برداشت باشد.

مقدار كربنات كلسیم معادل در افق های مختلف متفاوت بوده (حدود 20-15 درصد) كه شرایط اقلیمی و فعالیت های خاك ساز را نشان می دهد. نتایج نشان داد كه توالی لس-خاك قدیمی آق بند تنها یك دوره ابتدایی خاك سازی را در گذشته نشان می دهد، در صورتی كه توالی مبارك آباد حدود 5 دوره و نكا حداقل 6-4 دوره مختلف خاك سازی با درجه تكاملی مختلف و بیشتر را نشان می دهند.

به این ترتیب می توان نتیجه گیری کرد که با حركت در طول ردیف اقلیمی میزان تكامل و تنوع افق ها (در خاك های قدیمی و همچنین در خاك های مدرن) كه نتیجه فعالیت های پدوژنیك بوده و با اقلیم رابطه مستقیم دارند، بیشتر می شود. این نتایج نشان می دهد كه شیب اقلیمی موجود (بخصوص در مورد بارندگی) در منطقه مورد مطالعه در طول زمان وجود داشته و تغییرات اقلیم كنترل كننده میزان و شدت فعالیت های خاك ساز بوده است.

منبع: علی شهریاری، فرهاد خرمالی، مارتین كهل، علیرضا كریمی، ایوا لهندورف، حسین تازیكه، 1394، مطالعه خاك شناسی پارینه در توالی های لس-خاك قدیمی در طول یك ردیف اقلیمی در شمال ایران. دو ماهنامه پژوهش های حفاظت آب و خاك ، سال بیست و دوم، شماره 2.

لینک منبع

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا