روشی نوین برای تولید انبوه گیاه نیشکر
نیشکر گیاهی است که حدود 70 درصد شکر دنیا از آن تولید گردیده و امروزه با کشت و کار در بیش از 120 کشور جهان، نقش مهمی را در اقتصاد کشاورزی ایفا می نماید. این گیاه صنعتی مهم که در کشور ما نیز سابقه کشت دیرینه دارد، برای بهبود صفات زراعی خود به مانند هر گیاه دیگری لازم است به طور مرتب تحت عملیات اصلاح ژنتیکی قرار گرفته و ارتقا یابد. ولی در کشور ما به دلیل شرایط آب و هوایی مناطق نیشکرخیز، این گیاه به گل نمی رود و از آن جایی که عملیات اصلاح گیاهان، به طور معمول با استفاده از اندام های زایشی موجود در گل ها انجام می شود، این امکان برای نیشکر بسیار محدود است. به همین دلیل محققین برای انجام عملیات اصلاحی بر روی این گیاه وابسته به روش های نوین مهندسی ژنتیک بوده و سپس برای تکثیر گیاهان اصلاح شده بایستی از روشی موسوم به کشت بافت استفاده نمایند که بدین منظور اندام های غیرزایشی را به کار می گیرد.
کشت بافت نوعی کشت درون شیشه ای آزمایشگاهی است که در آن ریزنمونه هایی از یک گیاه را در یک محیط غذایی مصنوعی و با استفاده از ترکیبات دقیق و تنظیم شده مواد غذایی و هورمون ها در شرایط استریل قرار می دهند و پس از مدتی با استفاده از تغییرات عمدی ایجاد شده در ترکیب مواد مختلف موجود در آن محیط کشت، ریزنمونه گیاهی را وادار به ریشه دهی و ساقه دهی می نمایند. بدین ترتیب می توان از یک گیاه نمونه ، هزاران گیاه مشابه آن تولید کرد.
محققینی از دانشگاه شهید چمران اهواز با همکاری موسسه تحقیقات و آموزش شرکت توسعه نشکر و صنایع جانبی خوزستان به منظور بهینه سازی این روش برای تکثیر نیشکر از طریق برگ های پیچیده انتهایی ساقه این گیاه، پژوهشی را به انجام رسانده و ترکیبات مناسب هورمونی و غذایی را برای به کارگیری در محیط کشت درون شیشه ای به دست آورده اند.
در این پژوهش از قلمه های دو رقم تجاری نیشکر تحت عناوین «103-48CP» و «1062-69CP» و از گیاهانی که 6 تا 8 ماه عمر داشتند استفاده شده و در آن روش های متفاوت شستشو و ضدعفونی نمونه ها، برش ریزنمونه ها، ترکیب های مختلف هورمونی، محیط های شیمیایی برای القای ساقه و محیط کشت تولید ریشه مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته و بهترین موارد برای هر یک انتخاب شده اند. 
یافته های این پژوهش که طی مقاله ای علمی پژوهشی در مجله بیوتکنولوژی کشاورزی، دوره 7، شماره 1 منتشر گردیده، نشان می دهد که روش ضدعفونی نمونه ها که در آن از سه بار شستشوی عادی با آب جاری و سپس به ترتیب هیپوکلریت سدیم 2.5 درصد، الکل 70 درصد و آنتی بیوتیک سفاتوکسیم استفاده شده باشد، بهترین تاثیر را دارد. همچنین در این سری آزمایشات، برش نیم استوانه ای و استفاده از هورمون 2,4D نتایج بهتری را نسبت به سایر هورمون در تولید بافت «کالوس» که منجر به تولید ریشه و ساقه می شود، نشان داده است.
بنا به گفته این محققین، رعایت موارد عنوان شده در این پژوهش به همراه به کارگیری شرایط مناسب دمایی و دوره های نوری دقیق، می تواند به محقق برای انجام کشت بافتی با درصد پاسخ دهی بالا و با سرعت بیشتر در باززایی گیاه نیشکر از ریزنمونه ها، کمک موثری نماید.
منبع: کلانتر هرمزی، ص.، سیاهپوش، م.، رجبی معماری، ح.، حمدی، ح.، شمیلی، م. و حمودی، ج. 1394. باززايي دو رقم تجاري نيشكر CP69-1062 و CP48– 103 از ريزنمونه هاي برگ انتهايي. مجله بیوتکنولوژی کشاورزی، دوره 7، شماره 1، ص‌ص 174-155.
No tags for this post.
