افکار عمومی نسبت به فناوری زیستی مسموم شده است

به گزارش سیناپرس، یکی از مفاهیم مهم ارزیابی دولت ها در ارتباطات فرا مرزیشان حفظ امنیت زیستی و غذایی است؛ به این معنا که امروزه کشورها ابتدا برای حفظ شرایط زیستی و بعد در راستای بهبود آن با یکدیگر به تعامل و ارتباط می پردازند.

گفتنی است؛ دسترسی آحاد مردم به غذای سالم و کافی برای داشتن یک زندگی سالم و فعال در همه زمان ها، تعریفی است که از عبارت امنیت غذایی در اغلب متون علمی بیان شده است؛ به اعتقاد پژوهشگران، در ایران توزیع مواد غذایی در دهک های مختلف، مشکلات  عدیده ای دارد. در حقیقت الگوی مصرف و تغذیهدر قشر فقیرتر دچار بحران هایی است که این امر به طیف وسیع مواد غذایی و محصولات کشاورزی به لحاظ کیفی در کشور بر می گردد؛ در این رابطه توسعه فناوری های زیستی در بهبود و ارتقای موارد غذایی سالم با استفاده از ظرفیت های دانش بنیان ها راهکاری است که به تازگی از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با همکاری چند نهاد و سازمان مربوطه پیگری شده است.

با انتشار خبر «تعریف ۲۷۰ پروژه برای ارتقای کیفیت محصولات غذایی و کشاورزی با فناوری زیستی» که چندی پیش از سوی این نهاد دولتی اعلام شد؛ دکتر مصطفی قانعی، دبیر ستاد زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفتگو با خبرنگار سیناپرس  این اقدام را در راستای نفوذ و به کارگیری فناوری های نوین داخلی در عرصه تولید مواد غذایی و کشاورزی می داند و می گوید؛ با توجه به توسعه فعالیت شرکت های دانش بنیان در حوزه فناوری های زیستی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به منظور نفوذ و به کارگیری فناوری های جدید، برای حل بخش عمده مشکلات مربوط به تامین مواد غذایی و امنیت غذایی اعلام آمادگی کرده است؛ بر همین مبنا فراخوان راه اندازی 270 پروژه انتشار داده شد.

به گفته قانعی، تقریبا در اغلب فناوری های این حوزه، طرح های تحقیقاتی ارائه شده است که بخش زیادی از آن ها ارزیابی و بخشی هم مورد حمایت مالی قرار گرفته است.

وی پیگیری راه حل های فناورانه را انتخاب مطمئنی برای حل معضلات مربوط به دستیابی به غذای سالم و امنیت غذایی می داند و معتقد است؛ باید از راه حل های فناورانه جهت دست یابی به غذای سالم برای همه بهره بگیریم به گونه ای که در عین حال تولید را هم افزایش دهیم. از آنجایی که معضل اصلی در کشور ما رسوخ و بهره برداری از فناوری های نوین در صنایع مختلف بوده است، برای عملیاتی کردن این پروژه ها نیازمند همکاری و رایزنی میان بخشی بودیم؛ بر همین اساس هماهنگی میان وزارت صمت، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان غذا و دارو و سازمان دامپزشکی انجام شد و  قرار بر این شد که دبیرخانه این پروژه ها در محل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مستقر شود.

به گفته قانعی؛ معضل اصلی در توسعه بهره گیری از فناوری به ویژه فناوری های زیستی نبود آن نیست بلکه ترویج و شناخت آن از سوی بازار هدف است. وی می گوید؛ در واقع ما در رسوخ فناوری دچار ضعف هایی هستیم که تلاش کردیم با همکاری های بین سازمانی در یک بستر استاندارد به ترویج آن بپردازیم. گفتنی است؛ اجباری در به کارگیری این فناوری ها در عرصه تولیدات مواد غذایی و محصولات کشاوری برای کشاورزان و تولیدکنندگان نیست به همین دلیل بودجه و یارانه ای به آن تعلق نمی گیرد و ما تنها به عنوان یک راه کار در اختیار آنان قرار می دهیم.

فناوری های زیستی دقیقا در چه مواردی به کار ما می آید؟

با توجه به موارد یاد شده دکتر سمیرا کهک، نایب رییس انجمن علمی ایمنی زیستی ایران با اشاره به اهمیت امنیت و ارتقای محصولات کشاورزی به خبرنگار سیناپرس می گوید؛ امنیت غذایی شامل کمیت و کیفیت غذای تولیدی در یک کشور است که برای بهبود آن از استراتژی های متفاوتی استفاده می شود؛ این موارد شامل انواع و اقسام فناوری ها از جمله استفاده معقولانه از کود و سم و سایر چارچوب های لازم تا استفاده از فناوری زیستی جدید می شود که به طور چشمگیری استفاده از سموم آفت کش را در بخش کشاورزی کاهش می دهد.

کهک استفاده از سموم به ویژه سموم آفت کش را مبارزه ایمن تری می داند و معتقد است؛ استفاده از این سموم بر مبنای فناوری های زیستی خود هم باعث افزایش کمیت غذای تولیدی و هم به دلیل عدم وجود باقیمانده سموم در محصولات تولیدی، کیفیت آن را بالاتر می برد و موجب ارتقای آن می شود؛ از سوی دیگر از مهندسی ژنتیک برای غنی سازی محصولات کشاورزی با مواد معدنی و ویتامین ها نیز استفاده می شود که این مثال نیز باعث افزایش کیفیت غذای تولیدی است. مثال بارز و معروف آن تولید برنج طلایی است.

به استانداردهای جهانی نزدیک تر می شویم

از سوی دیگر قانعی در این رابطه بهره گیری از فناوری های زیستی در تولیدات انبوه محصولات کشاورزی را راهکار مطمئنی برای رسیدن به استانداردهای جهانی در استفاده از سم می داند و می گوید؛ در استانداردهای جهانی این مساله اهمیت دارد که نیترات و باقی مانده کودهای شیمیایی نباید زیاد باشد؛ در حالیکه در فناوری های زیستی از بارورهایی استقاده می شود که نیترات جذب خاک می شود؛ بنابراین می توان از کود زیستی استفاده کرد و به استانداردهای جهانی نزدیک تر شویم.

همانگونه که پیش تر هم اشاره شد، معضل جدی در تولید فناوری های زیستی در کشور وجود ندارد؛ معضل اصلی ما ترویج فناوری است. اما این در حالی است که کشور ما تا کنون تنها مصرف کننده یا وارد کننده محصولات بر آمده از زیست فناوری بوده است. از یک سوی دیگر تنش های زیستی در اغلب مناطق جهان خود را نشان داده است؛ به گونه ای که استفاده از این فناوری ها را برای افزایش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی و مواد غذایی امری اجتناب ناپذیر کرده است.

کمک به صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی

کهک با اشاره به لزوم تولید محصولات زیست فناورانه با وجود تنش های زیستی می گوید؛ به طور کلی کشورهای پیشرفته جهان برای تولید غذای جمعیت رو به رشد خود و مقابله با تغییرات اقلیمی از فناوری های نوین از جمله زیست فناوری بهره می برند. این موضوع نیز در مورد کشور ما هم می تواند صدق کند. با استفاده از فناوری های نو می توان میزان محصول تولیدی در واحد سطح را افزایش داد و حتی کیفیت محصول تولیدی را نیز بهبود بخشید؛ برای مثال در شرایط کم آبی می توان با مهندسی ساختار ریشه گیاهان، کمک کرد که گیاه آب مورد نیاز خود را از سطوح پایین تر زمین های کشاورزی تامین کند و در نتیجه میزان آبیاری و آب مصرفی را کاهش داد.

وی معتقد است؛ در کل امروزه تعدد تنش های زیستی حاصل از تغییرات اقلیمی معضلی است که باعث شد اغلب کشورها با بهره گیری از فناوری های زیستی به تولید گیاهان مقاوم به خشکی و شوری بپردازند و حتی برنج را به صورت خشکه کاری با میزان آب کم و استفاده نکردن از سموم آفت کش، تولید کنند. بنابراین با توجه به اینکه الگوی اصلی اقلیمی کشورمان خشک و نیمه خشک است؛ برای تولید گیاهان ناگزیریم که از زیست فناوری های نوین استفاده کنیم. همچنین برای مبارزه با آفات و بیماری ها بدون استفاده از سموم شیمیایی نیز می توان از این فناوری بهره جست.

به گفته کهک، به ادعای واردکنندگان، ذرت تراریخته مقاوم به خشکی که امروزه در کشور آمریکا تولید می شود، در محموله های وارداتی ذرت دامی به کشورمان نیز وجود دارد.

این امر حاکی از آن است که در شرایط فعلی در کشور مصرف کننده محصولات وارداتی حاصل از زیست فناوری جدید تولیدی سایر کشورها هستیم اما خودمان تولید کننده نیستیم.

وی با اشاره به دلیل تاخیر بهره گیری کشور ما در استفاده از فناوری های زیستی می گوید؛ متاسفانه افکار عمومی نسبت به هیچ فناوری به اندازه زیست فناوری مسموم نشده است و این درحالی است که مقالات و تحقیقات متعددی وجود دارند که سلامت و ایمنی این محصولات را تایید می کند.

آگاهی اصلی ترین گام توسعه فناوری

به گزارش سیناپرس ، بنابراین باید گفت، استفاده از این فناوری ها تفاوت هزینه زیادی برای تولید کنندگان ندارد؛ اما در صورت بهره گیری های زیاد از آن منجر به افزایش تولید می شود که این امر کشور را از نگرانی های چند دهه آینده در باب امنیت غذایی تا حدی مصون می دارد. همچنین  برای جلوگیری از به خطر افتادن امنیت غذایی و ارتقای تولیدات محصولات کشاورزی علاوه پیگیری سیاست های سازمانی نظیر حمایت دانش بنیان ها باید در تفهیم اذهان عمومی نسبت به استفاده از فناوری های زیستی برنامه ویژه ای تدبیر کرد.

شاید این فرآیند برای تولید کنندگان محصولات غذایی به خصوص در بحث بسته بندی امری ساده باشد اما افزایش آگاهی کشاورزان در انتخاب روش های پرورش محصولاتشان بی شک نیازمند اطلاع رسانی مستمر و دقیق تر است.

به گزارش سیناپرس، اما جای سوال اینجاست که اگر این فناوری پشتوانه های علمی متعددی دارد،چرا دارای مخالفانی است که توانسته اند تااین حد افکار عمومی را مسموم کنند و راه چاره چیست ؟

گزارش: مهتاب دمیرچی