سریال های جذاب نتیجه پیرنگ قوی داستان ها است

به دنبال واکاوی و بررسی پیرنگ داستانی پنج سریال کودک و نوجوان شامل قصه های مجید، دنیای شیرین، دنیای شیرین دریا، بچه های مدرسه همت و بهترین تابستان من، با نگاهی هر چند کوتاه بر داستان سریال های مذکور به این نکته پی می بریم که نویسنده و کارگردان با شناخت درست از دنیای کودک و نوجوان توانسته ارتباط مؤثری را با مخاطب برقرار کند.

امروزه آنچه در ادبیات کودکان و نوجوانان و به ویژه در حیطه داستان نویسی آن مطرح است، توجه به این نکته است که داستان خلق شده برای کودکان و نوجوانان باید علاوه بر جنبه سرگرم کنندگی و برانگیختن حس زیبایی شناسی آنان، دربرگیرنده مسائل تربیتی، اجتماعی و اخلاقی نیز باشد.

این موضوع زمانی تحقق می یابد که آنان را در راه کشف هویت و معنای زندگی راهنمایی کند و به آن ها بیاموزد که برای تکامل شخصیت فردی خود به چه تجربه هایی نیاز دارند.

هیچ داستانی را نمی توان بدون اجزاء و عناصر سازنده آن تصور کرد و در عین حال نمی توان برای عناصر و اجزای آن خارج از بافت داستانی، ارزش مستقل قائل شد، وجود عناصر داستان باعث شکل گیری داستان و تشکیل ساختار آن می شود.

نقشه و الگوی رویدادهای یک نمایش یا شعر یا اثر داستانی که سازماندهی حادثه و شخصیت را به عهده می گیرد را پیرنگ می گویند از این رو در می یابیم که داستان نقل رشته ای از حوادث است که تنها بر طبق توالی زمانی، نظم و ترتیب یافته است. در حالی که پیرنگ نقل حوادث با تکیه بر موجبیت و روابط علت و معلولی است.

تحلیلی مختصر از پنج سریال کودک و نوجوان نشان دهنده فراز و نشیب های زیادی در سریال های کودک و نوجوان است. به طوری که تقابل اغراق آمیزی میان دنیای نوجوانی مجید و دنیای بزرگسالی آن وجود دارد.

تقابل اغراق آمیز میان دنیای نوجوانی مجید و دنیای بزرگسالی، هسته اصلی داستان های مجموعه قصه های مجیداست و با توجه به آن در ساختار اصلی پیرنگ و نحو روایی و موقعیت های روایی، تغییراتی هماهنگ با این تقابل روی می دهد.

پیرنگ در قصه های مجید ساده، باز و بدون پیچیدگی است و به کمک شخصیت پردازی و انتخاب زاویه دید، جذابیت بی بدیلی به خود گرفته است.
در مورد داستان سریال «دنیای شیرین» نیز می توان گفت این قصه زندگی روزمره بچه های قشر متوسط جامعه است با همه تلخی ها و شیرینی هایش به طوری که بهره گیری نویسنده از "نریشن" به منظور طرح چارچوب و تشریح ماجرا برای هر داستان از بخش های هوشمندانه کار محسوب می شود و به خوبی توانسته است به هم ذات پنداری بیش تر مخاطب کودک و نوجوان با هسته مرکزی داستان و رخدادهای آن کمک بسزایی کرده باشد.

آنچه به سریال «دنیای شیرین» جذابیت بخشیده، نگاه نوجوانانه، پرامید و کنجکاو شیرین و و روایت های متفاوت او از اتفاقات و ماجراهاست.
«دنیای شیرین دریا» نیز روایت دنیایی ساده و پاک کودکانی است که با پژوهش عمیق سازندگان، گره خورده، است.

سریال بچه های مدرسه همت هم داستان چند نوجوان دانش آموز بسیار معمولی است که در مدرسه راهنمایی شبانه روزی با هم زندگی می کنند. هر کدام از این بچه ها ویژگی ها و البته مشکلاتی دارند و حضورشان در این مدرسه دلیلی دارد. این مجموعه قهرمان مشخصی نداشت؛ تک تک بچه های مدرسه و حتی ناظم جدی و مهربانش با بازی مهران رجبی دلنشین و باورپذیر بود. 

علی صادقی حتی در دوران نوجوانی نیز به عنوان پدیده دنیای طنز مطرح بود در سریال «بهترین تابستان من» نیز کافی است اسم او در تیتراژ یک سریال بیاید تا متوجه شویم با سریال طنز روبرو هستیم.

به عنوان نقش اصلی در یک سریال کافی است که حدس بزنیم این سریال کمدی است، صادقی وقتی در «بهترین تابستان من» به کارگردانی علی بهادر بازی کرد، در این داستان یک نوجوان 16 ساله بود و داستان سریال هم درباره نوجوانی بود که می خواست به جبهه برود اما در یک قرارگاه پشت جبهه متوقف شده و نتوانست جلوتر برود.

سریال تلویزیونی «بهترین تابستان من» یک سریال طنز با موضوع دفاع مقدس است. این سریال در سال 1376 از اولین هایی بود که به جنگ و ژانر دفاع مقدس نگاهی طنزگونه داشت. شروع حرکت ساخت کمدی در این ژانر با آثاری بود که بنیاد سینمایی فارابی و همچنین سیما فیلم تولید کردند و بارزترین آن لیلی با من است به کارگردانی کمال تبریزی بود.

در آثار اشاره شده با بررسی و واکاوی پیرنگ داستانی آنها مشخص شد تا چه اندازه  توانسته اند تازگی و طراوت خود را در گذر سال ها حفظ کرده و مخاطب را به پای خود میخکوب کنند اما آنچه که بعنوان ایده اصلی و جدید در دوران های مختلف ،گفتمان عمومی جامعه را می سازد انگیزه مناسب برای طراحی پیرنگ قوی داستان های تلویزیونی است.

در همان دوره اهمیت دارد که به سطح نظریه پردازی و در نهایت به اقدام فرهنگی بیانجامد، هنرمندان ما و به طبع مدیریت فرهنگی چنانچه جلوتر از فرهنگ و گفتمان روز نباشند و همواره به آنچه مطلوب امروز و دوره مدیریت خود باشند و با تأخیر اقدام کنند، تولیدات آنها عقب مانده و بیات می شود.

مشکل اصلی در تولید، تأخیر از زمان احساس به خلق با انگیزه مناسب، تا انجام آن در تولیدات تلویزیونی است. البته آن هم به خاطر مسائلی که از مرحله ایده تا تولید در صدا و سیما وجود دارد بیشتر اتفاق می افتد، دست آخر هم بخاطر بودجه و هزینه و انواع فشارهای مختلف به لحاظ آنتن و تعهدات به شبکه باعث سرهم بندی می شود. البته این موضوع در دهه هفتاد کمتر نمود پیدا کرد، به گونه ای که شاهد آثار بی بدیل و تأثیر گذار در حوزه کودک و نوجوان بودیم. 
 

شیرین گلستانه – کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی رسانه