تغییرات اقلیمی مسبب اصلی آتش سوزی جنگل ها در جهان

مجید شفیع پور مطلق، استاد دانشگاه و رییس موسسه ملی تغییر اقلیم دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار سیناپرس درباره اصلی ترین دلیل بروز این آتش سوزی ها که ظرف چند روز اخیر در بخش هایی از سیاره زمین رخداده است، گفت: همواره یکی از آثار سوء تغییرات اقلیمی که ناشی از پدیده گرمایش جهانی یا به عبارتی دیگر افزایش دمای سطح زمین است، تغییر رژیم بارش‌های جوی است. در واقع یکی از نتایج زیان بار تغییرات اقلیمی در بسیاری از پوشش های گیاهی و مناطق سبز جهان، خود سوزی جنگل‌ها است و عملاً این نوع اتفاق ها و رخدادها سابقه بسیار زیادی هم دارد. در واقع اگر در دوره های زمانی متناوب جنگل ها در محیط پیرامونی خودشان عدم بارش، خشکی و گرمای زیاد را برای چند هفته تجربه کنند، در صورت وزش باد که چندان پر سرعت هم نیست، به واسطه عمل اصطکاک که میان برگ ها و شاخه های درختان خشک در شرایط رطوبت نسبی بسیار کم رخ می دهد، آتش‌سوزی در یک مقیاس وسیع گسترش پیدا می کند.

وی افزود: البته گفتنی است در بسیاری از موارد خودسوزی جنگلها ها به سهل انگاری و عمدی بودن پاره ای از این اتفاقات از سوی انسان ها هم ربط داده شده است؛ اما بر اساس تصاویر ماهواره‌ ای که به طور مستمر و در طی سالها از مناطق جنگلی اروپا، آمریکا و کانادا و حتی بعضاً در جنوب شرقی آسیا به دست آمده، نشان داده شده است که تعداد رخدادهای خودسوزی جنگل‌ها فراوان تر شده است که به عدم بارش در چند هفته قبل و افزایش دمای محیطی ارتباط پیدا می کند.

داغ ترین تابستان بشری را سپری می کنیم

شفیع پور در ادامه گفت: آنچه که در منطقه غرب آمریکای شمالی در ایالت متحده یا در کانادا و ایالات کالیفرنیا رخ داده است، طبیعتاً نیازمند بررسی بیشتری است و باید مشخص شود که این تصاویر ماهواره‌ ای دقیقا راوی چه رخدادی هستند. در حقیقت باید به بهترین حالت ممکن تطبیق داده شود که تغییرات اقلیمی به چه میزان در این فجایع نقش داشته است؛ اما آن چیزی که مشخص است این است که تاکنون و تا امروز که نیمه تابستان تاریخ میلادی را پشت سر می‌گذاریم گرمترین تابستان تاریخ بشری به ثبت رسیده است و از نظر دمایی احتمال اینکه پدیده خود سوزی جنگل ها رشد و ناشی از پدیده گرمایش جهانی باشد یکی از احتمالات بسیار بالای این شرایط است.

وی ادامه داد: در بسیاری از مستندات ذکر شده است که افزایش میانگین دمایی سطحی زمین در مواجهه با تغییر رژیم بارش است اما نداشتن بارش ها و کاسته شدن از رطوبت نسبی در مناطق ذکر شده که بخش هایی از یونان را هم در بر می گیرد، ممکن است یکی از علایم آن بروز خودسوزی ها بوده باشد که دامنه گسترش آن می تواند در بخش های زیادی از مناطق جهان هم برود. در واقع از آنجایی که میانگین دمای کره زمین در یک سال گذشته نسبت به یک سال ما قبل خود از رشد دو برابری برخوردار بوده است، ممکن است جنگل های انبوه با این شرایط محیطی که اشاره شد مواجه شوند سال به سال ما شاهد بروز این رخدادها در مقیاس چندین هزار یا چندین صد هزار هکتار باشیم که برای مهار کردن آن تلاش های طولانی تری را می‌ طلبد.

تاکنون و تا امروز که نیمه تابستان تاریخ میلادی را پشت سر می‌گذاریم گرمترین تابستان تاریخ بشری به ثبت رسیده است و از نظر دمایی احتمال اینکه پدیده خود سوزی جنگل ها رشد و ناشی از پدیده گرمایش جهانی باشد یکی از احتمالات بسیار بالای این شرایط است.

به گفته شفیع پور، چنانچه در سال گذشته بود که شاهد اتفاق مشابه وخیم تری در استرالیا بودیم. در این رابطه این کشور هم اعلام کرد که یکی از پیشران های اصلی رشد و گسترش و ایجاد این نوع آتش سوزی ها در اراضی جنگلی، پدیده گرمایش جهانی بوده است که به واسطه تغییرات اقلیمی اثرات بی سابقه ای از خود نشان داده است.

رییس موسسه ملی تغییر اقلیم و محیط زیست دانشگاه تهران با بیان اینکه تمامی جهان از تغیرات اقلیمی متضررمی شود، تاکید کرد: اگر بخواهیم توصیف همه جانبه از موضوع تغییر اقلیم داشته باشیم، باید گفت در شرایط بروز گرمایش جهانی یخ های قطبی ذوب می شوند که در نهایت به بالا آمدن سطح آب های آزاد جهان و اقیانوس ها می‌انجامد در نتیجه زمین های خشک ساحلی به زیر آب می‌روند. بنابراین به زیر آب بردن سواحل و همزمان افزایش دمای سطحی کره زمین نشان می‌ دهد که این گردش ها میتواند اقلیم جهان را دستخوش تحولات و تغییرات جدی کند و طبیعتاً هیچ جایی از کره زمین مصون و ایمن نخواهند ماند.

وی افزود: در حقیقت هیچ جا به دور از اثرات سو اقلیم باقی نمی ‌ماند و این گونه نیست که بگوییم مناطق خیلی سرد دمای آنها معتدل می شود؛ بنابراین باید گفت، تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی هیچ دستاورد مثبتی برای هیچ اقلیم و منطقه جغرافیایی به همراه ندارد و اثرات سو آن بر مولفه های مهمی چون کشاورزی و فرایند های زیستی در اغلب مناطق جهان مشهود است. چنانچه در پنجاه سال اخیر شاهد رخدادهای حدی با فراوانی زیاد از جمله سیلاب ها، بحران آب و غیره هم بوده ایم.

شفیع پور در پاسخ به این پرسش که این اتفاقات چه تاثیری در فرایند تصمیم گیری دولت ها برای کاهش انتشار کربن دارد؟ گفت؟ ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که این نوع پدیده ها و رخداد ها انتخابی نیست و در کل کره زمین به صورت هم زمان آغاز شده است، چرا که تنها یک اتمسفر داریم و وقتی به غلظت دی اکسید کربن افزوده شود واکنش یکسانی دارد. به طور طبیعی در مناطق مختلف کره زمین این واکنش ها متفاوت خواهد بود و بعضاً ممکن است بسیاری از کشورها در فرایند درک و مستند سازی تغییر اقلیم متفاوت تر از دیگر کشورها عمل کنند.

وی افزود: نکته دوم از آنجایی که یک کره زمین و یک اتمسفر وجود دارد و یک پدیده گرمایش جهانی با آثار مختلف هست و البته بازیگران زیادی در این عرصه از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مسوولیت های متفاوتی و مشترکی را باید در زمینه مقابله با پدیده شوم گرمایش جهانی بر عهده بگیرند، به طور قطع جامعه جهانی تصمیم گرفته است که از ابزارهای قانونی و حقوقی مختلفی از جمله کنوانسیون ها در سازمان ملل نظیر پرتوکل کیوتو و توافق نامه پاریس، نوعی همگرایی در مقیاس جهانی به وجود بیاورند که در قالب اولویت های توسعه ای و توانمندی های موجود خودشان، نوعی همکاری و همدلی را در جهت سازگاری با تغییر اقلیم که تعدیل در انتشار گازهای گلخانه ای است را در برنامه های خود بگنجانند.

شفیع پور گفت: طبق گزارش ارزیابی ششم هیات دول تغییر اقلیم که هفته پیش انتشار پیدا کرد، حکایت از این دارد که اگر جامعه جهانی هدف گذاری یک و نیم تا دو درجه افزایش میانگین دمای سطحی زمین را نسبت به سال ١٨۵٠ میلادی تا پایان قرن بیست نادیده بگیرد، ما از یک و نیم و دو درجه قطعا عبور خواهیم کرد و اگر این مسیر اقداماتی که تا الان پیش گرفتند و با همین روند جلو برود انتظار این میرود که به ٣.۵ درجه تا سال ٢١٠٠ یرسیم که بسیار بسیار مخاطره آمیز و در بسیاری از نقاط جهان می‌تواند تداوم حیات بشر را مورد تهدید قرار دهد. بنابراین لازم است اقدامات با اولویت های بسیار بالا در کشور های جهان با رهبری کشورهای توسعه یافته و صنعتی پیگیری شود.

اقدامات آحاد مردم مهم است

وی با اشاره به اینکه تمامی آحاد مردم در جهان باید نسبت به کاهش آثار زیان بار تغییر اقلیم حساسیت داشته باشند درباره نقش دولت ها گفت: دولت ها همواره نماینده مردم هستند تا بتوانند با توجه به تخصصشان در موضوعات گوناگون سیاست گذاری و تصمیم گیری کنند. این برنامه ها عوامل اجرایی دارد که عموما مردم اجزای این عوامل اجرایی هستند. بنابراین نباید تنها مسوولیت سازگاری و کاهش آثار تغییرات اقلیمی را در محدوده وظایف دولت ها بدانیم در اصل نباید این دو مولفه را مجزا از یکدیگر بدانیم. به طور طبیعی جز به جز مردم باید در این رابطه تلاش کنند چراکه دولت مردان در هر کشوری قشر اندکی از جمعیت مردم را شامل می‌شوند. در حقیقت دولت و مردم باید یکپارچه از راهکارها و برنامه ها تبعیت کنند که الگوی زیستی متفاوتی را در سازگاری و مقابله با اثرات شوم گرمایش جهانی به وجود بیاورند و در پیش بگیرند.

گفتگو: مهتاب دمیرچی