الگوی نوآوری در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
تأکید بر نوآوری به ویژه در زمینه علم و دانش، از جمله مباحثی است که نهایتاً می‌تواند به پیشرفت‌های علمی، اقتصادی و فناوری کشورها بینجامد. الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیز توجه ویژه‌ای به این امر داشته و سه تدبیر را به مقوله حمایت از نوآوری دانشگاهی، گسترش شبکه‌های علم، فناوری و نوآوری و همچنین تقویت دانش بومی اختصاص داده است. تدابیر پیش بینی شده سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که با نوآوری علمی مرتبط است به شرح زیرند:
«استقرار کامل نظام ملی نوآوری و نظام ملی و جامع استاندارد، با ارتقای دانش پایه، گسترش شبکه‌های علم و فناوری و نوآوری، همکاری دولت و مؤسسات علمی و پژوهشی و صنعتی، و حمایت‌های زمینه‌گستر از تجاری‌سازی در فرآیند تولید کالا و خدمات».
در تدبیر دیگری «پشتیبانی فزاینده و مطالبه متناسب از مؤسسات و شخصیت‌های علمی کشور برای گسترش مرزهای دانش و مطالعات و پژوهش‌های چندرشته‌ای و میان‌رشته‌ای نوآورانه، با هدف برآوردن نیازها و حل مسائل اساسی جامعه و بهره‌گیری دستگاه‌های سیاست‌گذاری و اجرایی و نظارتی از ظرفیت علمی کشور».
نواحی نوآوری به عنوان ماهیت‌های ایجادکننده و اشاعه دهنده بوم‌سازه‌های نوآوری در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه دانشگاهیان، پژوهشگران، سیاست‌گذاران و کسب‌وکارها قرار گرفته‌اند. این نواحی، نتیجه رشد تکاملی و توسعه متوازن در حوزه‌های شهرنشینی و توسعه شهری، اقتصاد دانش‌بنیان و در نهایت توسعه آموزش عالی هستند که در عین تفاوت در ماهیت، از ارتباط و تعامل بسیار زیادی برخوردارند.
نواحی نوآوری همچنان پدیده‌های نوظهوری محسوب می‌شوند و بیان ماهیت در کنار اجزاء و مدل‌های شکل‌گیری و استقرار آنان، از مسایلی است که توجه خیل عظیمی از پژوهشگران و سیاست‌گذاران، به خصوص در سال‌های اخیر را به خود معطوف ساخته است.بنابراین هدف اصلی این پژوهش مواردی نظیر نگاه عمیق به زیرساخت‌های ایجادکننده نواحی نوآوری، درک کامل از رویکردهای اصلی ایجادکننده آنان، ماهیت‌های متأثر، چیستی عناصر سازنده و در نهایت مدل استقرار با تمرکز بر حوزه علوم انسانی است.
یافته‌های این پژوهش در گام نخست (بخش کیفی)، مفهوم، ماهیت، پارادایم‌های ایجادی و توسعه‌ای و شاخص‌های مورد نیاز برای ایجاد بوم‌سازگان نوآوری منتج به ناحیه و در گام دوم (بخش کمی)، مدل استقرار ناحیه نوآوری بر اساس پارادایم‌های بالادستی با تمرکز بر حوزه علوم انسانی است.
همچنین خرده‌بوم‌سازگان‌های شکل‌دهنده نواحی و عناصر هر یک را با تمرکز بر ایجاد ناحیه نوآوری در رهیافت لنگرگاهی، به تصویر کشیده است.
تکمیل رهیافت‌های ایجادی پیشین نواحی و توصیف مدل‌های استقرار و بلوغ این خرده‌بوم‌سازگان‌ها در کنار معرفی مفاهیم دانشگاه توزیع شده، دانشگاه درگیر و بوم‌سازگان‌سازی به عنوان الزامات استقرار نواحی نوآوری از دیگر دستاوردهای این پژوهش محسوب می‌شود.
دستاوردهای این پژوهش برای علم‌ورزان، سیاست‌گذاران و افراد اجرایی فعال در حوزه‌های آموزش عالی، کسب‌وکار و فناوری، از آن جهت مهم است که نقش، جایگاه، زنجیره ارزش و زیرساخت‌های تمامی عناصر را در کنار هم و در یک نظام یکپارچه به تصویر می‌کشد.
گفتنی است در یازدهمین دوره فراخوان انتخاب رساله‌های برتر مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت -که در اردیبهشت‌ماه 1401 برگزار شد- 16 رساله از میان حدوداً 400 رساله به منزله برتر و شایسته قدردانی انتخاب شدند. یکی از این رساله‌ها، رساله‌ای با عنوان «الگوی استقرار نواحی نوآوری دانشگاهی با تمرکز بر حوزه علوم انسانی» است که توسط دکتر امیر عسگری در رشته علوم تربیتی گرایش مدیریت آموزش عالی در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی در سال 1400 دفاع شده است. دکتر علی خورسندی طاسکوه و دکتر سعید غیاثی ندوشن استادان راهنمای این رساله بوده‌اند.
*امیر عسگری – دکترای رشته علوم تربیتی گرایش مدیریت آموزش عالی از دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی
