ماهیت داده‌های پژوهشی برای احتکار نیست
پنجمین نشست کاشتن برای آینده با حضور دکتر دکتر شقایق حق‌جوی مشاور امور سیاستگذاری تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، دکتر رضا اسدی فرد رئیس شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و دکتر افشین استوار رئیس پژوهشگاه غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد.
دکتر حق‌جوی با اشاره به اهمیت به اشتراک گذاشتن انواع منابعی که در پژوهش وجود دارد، گفت: کارگروهی و ارزش افزوده‌ای که در کنار هم گذاشتن ظرفیت‌ها خلق می‌شود می‌تواند شامل منابع انسانی، تجارب، زیرساخت ها و داده‌های پژوهشی باشد.
وی با بیان اینکه در تاریخ علم و پژوهش به این مسئله پرداخته شده است، گفت: استیون جانسون از نقش قهوه‌خانه‌ها در خلق ایده‌های جدید و ظرفیت کنار هم بودن افراد می‌گوید که نشان‌دهنده تاثیر همدلی است. حال باید دید در دنیا چه تجاربی از به اشتراک گذاشتن در سطح ملی و بین‌المللی وجود دارد؛ با چه چالش‌هایی مواجه هستیم و چه رویکردی برای رسیدن به بهترین نتایج باید اتخاذ شود.
دکتر اسدی‌فرد در پاسخ به سوال برای با هم کار کردن با چه چالش‌هایی در کشور و جهان مواجه می‌شویم؟! به پژوهشگر برجسته ژاپنی، نوناکا اشاره کرد که مطالعات بسیاری روی کمپانی‌های بزرگ انجام داده است، گفت: نوناکا در مقاله‌اش ذکر کرده که دانش‌های جدید بیشتر از آنکه ناشی از خلق دانش جدید باشند ناشی از ترکیب دانش‌های مختلف و به خصوص اشتراک دانش‌های بین رشته‌ای است.
وی گفت: تجربه ما بیشتر بر به اشتراک‌گذاری شبکه‌های سازمانی است ولی در نهایت به افراد و فرآیند شناختی می‌رسیم. آیا افراد مفهوم به اشتراک‌گذاری را باور دارند یا مانع ذهنی برای آن متصور هستند. موانع ذهنی همکاری سخت‌تر از موانع فیزیکی رفع می‌شوند.
دکتر استوار در ادامه با بیان اینکه تعریف همکاری مشخص است، گفت: بسیاری معتقدند که در ایران به دلایل فرهنگی همکاری شکل نمی‌گیرد و اغلب افراد تک‌محور هستند. با این وجود همکاری بیش از اینکه یک خصوصیت فردی باشد یک مهارت آموختنی است. وجود یک فرهنگ شفاهی در کشور باعث می‌شود افراد وارد کار گروهی شوند ولی در ادامه به چالش کشیده می شود و سیکل معیوبی ایجاد می‌شود و یک جوان ترجیح می‌دهد دیگر ادامه ندهد.
اسدی‌فرد از تجربه به اشتراک‌گذاری شبکه‌های آزمایشگاهی نانو گفت: سال ۸۲ پیش از شکل‌گیری معاونت علمی ستاد توسعه فناوری نانو ایجاد شد. فناوری نانو بسیار پیچیده است و تجهیزات با فناوری بالایی لازم دارد. در آن زمان چندین پیشنهاد روی میز بود اینکه تعدادی دانشگاه انتخاب و حمایت شوند یا مرکز ملی نانوتکنولوژی ایجاد شود و همه تجهیزات پیچیده را آنجا مستقر کنند و افراد در آن محل از امکانات استفاده کنند.
وی افزود: پیشنهاد بعدی به اشتراک گذاری شبکه آزمایشگاه‌ها بود. ابتدا گفتند که در ایران شبکه شکل نمی‌گیرد. ولی شبکه را با آزمایشگاه‌های کوچکتر شروع کردیم و بقیه آزمایشگاه‌های بزرگ هم علاقه‌مند به همراهی شدند. حمایت اندکی هم برای هزینه‌های تعمیرات، تشویق پرسنل و غیره به طور مستقیم در نظر گرفتیم.
به گفته اسدی فرد، اکنون این شبکه ۱۳۰۰ دانشگاه پژوهشکده، دانشگاه و شرکت حضور دارند، ۲۶ هزار تجهیزات به اشتراک گذاشته شده است و به ۸۰ هزار تقاضا هم پاسخ داده شده است.
دکتر حق جوی خطاب به دکتر استوار پرسید: در به اشترات گذاری داده ها و تجهیزات چگونه بازی‌های برنده_ برنده طراحی شود؟!
استوار با بیان اینکه ایجاد دستورالعمل وظیفه سیاستگذار است، گفت: پیش نیاز کار تیمی مهارت همکاری است که از کودکی به ما آموخته نشده با این حال در حوزه تحقیقات باید به پژوهشگران مهارت همکاری آموزش داده شود. دستورالعمل‌ها مسئله بعدی است. ایجاد این شبکه بدون یک پروتکل مدون و مکتوب برای شروع و ادامه امکانپذیر نیست. داشتن تمپلیت‌های همکاری، قوانین و مقررات که زمینه‌های همکاری را ایجاد کند نیز ضروری است.
وی افزود: بحث تعارض و مناقشه که به مهارت حل تعارض نیازمند است همینطور مدل‌های حل مناقشه در محیط های علمی وجود دارد که باید آموخته شود. مالکیت معنوی، مدل ارزشیابی و پاداش‌های مستقیم و غیر مستقیم.
اسدی فرد شبکه ها را در دو طیف بازار و سلسله مراتبی توصیف کرد و گفت: در سازمان ها بر اساس سلسه مراتب است ولی در بازار مبنا عرضه و تقاضاست. به دلیل محدودیت و پیچیدگی امکان دسترسی به همه تخصص‌ها و تجهیزات وجود ندارد. در بازار هم به دلیل پیچیدگی هایش این دسترسی وجود ندارد بنابراین مفهومی شکل گرفت به اسم شبکه سازی که باید مبتنی بر قواعد همکاری ایجاد شود.
استوار با بیان اینکه مالکیت معنوی موجب می‌شود افراد فعالیت‌های یکدیگر را به رسمیت بشناسند، گفت: افراد با تجربه باید در فرآیند بلوغ علمی خود به نویسنده مسئول تبدیل می شوند و جایگاه قبلی را به افراد تازه کار که جویای تجربه هستند واگذار کنند.
وی با اشاره به اینکه موانع فردی، فنی، انگیزشی، سازمانی، قانونی و حقوقی برای به اشتراک گذاشتن داده های پژوهشی وجود دارد، گفت: ماهیت داده‌های پژوهش برای انتشار است برای احتکار نیست ولی افراد می‌خواهند خودشان بیشترین نفع را ببرند.
اسدی فرد با اشاره به تجربیات شرکت‌های بزرگ بین‌المللی گفت: وقتی فضای غیر رسمی ایجاد می‌کنید اعتماد برقرار می شود و راحت‌تر و سریعتر اشتراک گذاری رخ می‌دهد. گرچه مدیریت شبکه باید قوانینی را به صورت رسمی ایجاد کند.
حق جوی در ادامه به مقاله دکتر وزیری اشاره کرد و گفت: تقریبا تمام گرنتینگ بادی‌های دنیا در به اشتراک گذاری داده‌ها یکسان هستند. داده‌های پژوهشی که ناشی از ارائه خدمت هستند برای پاسخگویی به یک سوال مشخص جمع شده است. مسئولیت و مالکیت آنها با چه کسی است و نحوه انتفاع از آنها چیست. وظیفه سیستم تحقیقات و فناوری برای ایجاد همکاری چیست؟
استوار با بیان اینکه همکاری در ذات خود ابتدا مستلزم از دست دادن است. باید از نظر ذهنی برای آن آماده بود، گفت: راهنمای اخلاقی به اشتراک‌گذاری داده‌ها را می‌بینم. ما باید افراد را مجاب کنیم که وقتی از پول عمومی استفاده می‌کنند باید داده، خروجی و دستورالعمل‌هایشان را هم به اشتراک بگذارند ولی با رعایت مالکیت معنوی تولیدکننده. باید فضای آشنایی مانند رویدادها، گعده‌ها، فضای غیر رسمی ایجاد شود.
اسدی فرد گفت: آینده جامعه به سوی اشتراک‌گذاری و شبکه‌ها در حرکت است شیوع شبکه‌های اجتماعی نشان‌دهنده همین است. اگر پروتکل نداشته باشیم اگر به صورت رسالت ملی مدیریت شبکه‌ها را انجام ندهیم منافع بزرگی را از دست می‌دهیم. وظیفه حاکمیت است که به این مقوله وارد شود و گزینه‌های حمایتی در نظر بگیرد.
وی از موانع و چالش‌هایی که طی مطالعه ای که روی چندین شبکه داخلی انجام داده بود گزارشی ارائه کرد و گفت: جنبه کار شبکه ای و به هم رسانی افراد ضعیف بود، نکته بعدی باز بودن شبکه است که بعد از مدتی تیمی یکسان کنار هم قرار می‌گیرند و امکان حضور افراد تازه نفس و ایده‌های جدید را نمی‌دهند در شبکه ها باید جریان دائمی ورود و خروج افکار و افراد داشته باشد. باید شبکه نظام ارزیابی داشته باشد تا افرادی که با نیت همکاری نیامدند شناسایی شوند.
No tags for this post.
