تهران و تبریز، ناامن ترین شهرهای زلزله خیز ایران هستند

به گزارش سیناپرس، نشست تخصصی بررسی راه حل ها و چالش های فرونشست زمین روز گذشته به همت خبرگزاری سیناپرس در پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی برگزار شد.

دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در این نشست تخصصی گفت: از اواخر دهه 20، ایستگاه های هواشناسی متوسط دما را سنجش می کردند، زیرا فرودگاه ها از همان مقطع زمانی در حال گسترش بودند و برای انجام کارهای هوانوردی نیاز به سنجش دما در فرودگاه ها بود. ابتدا 5 ایستگاه های هواشناسی ایجاد که یکی از آنها ایستگاه مهرآباد بود.

این دکتری زلزله شناسی افزود: طبق برآوردهای علمی از دهه سی تاکنون، متوسط دما دو و نیم تا سه درجه گرمتر شده است. البته عدد گرمتر شدن و سنجش دمای هوا در فرودگاه ها که در مجاورت شهرها قرار دارند، بیش تر از این حد است زیرا شهرها تحت تاثیر جزیره های حرارتی هستند و به صورت محلی و منظقه ای دما را بالاتر می برند.

وی اظهارداشت: اکنون گرمتر شدن هوا، باعث کاهش بارندگی ها شده ، مخصوصا در دهه گذشته میزان بارندگی ها به طور متوسط ده درصد کمتر از متوسط پنجاه سال  اخیر شده است.

زار ع عنوان کرد: در حال حاضر با این شاخص ها، شواهد و علایمی از تغییرات اقلیمی در ایران دیده می شود. مثلا سیلاب فروردین سال 98 به 16 استان  کشور خسارت وارد کرد. بارندگی ناگهانی که در برخی از نقاط کشور طی چند روز و در برخی نواحی طی دو هفته رخ داد، سیلاب های عظیمی به وجود آورد؛درحایل که این حجم بارش در حد قابل انتظار برای هر 200سال یکبار بود.

رابطه مستقیم تغییر اقلیم با مخاطرات زمین شناسی

زارع به ارتباط تغییر اقلیم و ایجاد مخاطرات زمین شناسی اشاره کرد و گفت: اکنون اقلیم شناسان بر اساس شواهد موجود به دنبال این مساله هستند که آیا تغییر اقلیم به طور قطعی در ایران رخ داده است یا خیر. طبق گفته دکتر علیجانی، اقلیم شناس برجسته ایرانی، اکنون شواهدی از تغییر اقلیم در ایران مشاهده می شود. به گزارش سیناپرس، وی افزود: تغییرات اقلیمی ارتباط مستقیمی با مخاطرات مختلف زمین شناسی دارد. گاهی اوقات این اتفاق ها توسط انسان به علت برهم زدن تعادل و مصرف منابع طبیعی تشدید می شود.

تهران، کرج، تبریز، مشهد، کرمان، بندرعباس و بسیاری از مراکز استان های اصلی اکنون در وضعیت خطر نسبی بالای زلزله قرار دارند. در این بین ریسک خطر وقوع زلزله در پایتخت به دلیل جمعیت زیاد و بلند مرتبه سازی بیش از همه جاست. البته از نظر میزان جابه جایی گسل و گسیختگی گسل ها، هیچ شهری مانند تبریز در ایران نیست.

وی تصریح کرد: افزایش جمعیت و استقرار انسان ها در یک منطقه باعث می شود تا نیاز آبی این مناطق با مشکلاتی مواجه شود. اگر نیاز آبی این مناطق از طریق بارندگی تامین نشود، آنها مجبور می شوند به سراغ منابع دیگری مانند برداشت از سفره های زیرزمینی بروند. بنابراین طی پنج دهه گذشته، مشخصا در ایران به سراغ  آب های زیرزمینی و استفاده بی رویه از این منابع آبی رفته ایم.

زارع گفت: استفاده بیش از اندازه آب های زیرزمینی به مرگ آبخوان های بسیاری از دشت ها منجر شده است. به طوری که اکنون از مجموع 609 دشت ایران، 420 دشت دچار تنش آبی هستند.

به گفته وی، هم اکنون برخی از کارشناسان معتقدند که این دشت ها از تنش آبی نیز فراتر رفته و دچار بحران آب شده اند زیرا حدود 40 درصد از تجدید پذیرها باید از آبخوان ها استفاده شود و ما اکنون در ایران بیش از 85 درصد از آبخوان ها بهره برداری کرده ایم؛ یعنی به طور مستقیم از همه آبخوان ها استفاده کرده ایم و این مساله شرایط کشور را تنش آلود می کند.

تهران و تبریز، ناامن ترین شهرهای ایران

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله گفت: از فاکتور ها و المان های دیگری که توسط تغییر آبخوان ها ایجاد می شود، می توان به فرونشست های زمین و تحریک گسل ها و لرزه خیری محدوده شهرها اشاره کرد. هم اکنون به طور خاص در چند نقطه از استان تهران به روی این مساله در حال تحقیق هستیم. شواهدی را نیز مشاهده کرده ایم که قابل طرح است. طی چند سال اخیر نیز در دیگر نقاط کشور و دنیا نیز شواهدی در این خصوص مطرح شده و موضوع روز دنیاست.

زارع افزود: هم اکنون اهمیت این مساله باعث پایش و بررسی محدوده شهر تهران شده است. اگر 200سال پیش در محدوده شهر تهران و اطرافش، همین سطح لرزه خیزی و تغییرات شکل پوسته، وجود داشت، تنها پنجاه هزار نفر تحت تاثیر زلزله قرار می گرفتند اما اکنون در اطراف شهر تهران از پل هشتگرد تا پردیس ( از استان البرز تا تهران) حدود 17 میلیون نفر در معرض خطر حادثه زلزله قرار دارند.

به گزارش سیناپرس، وی عنوان کرد: منظور این نیست که همه 17 میلیون نفر کشته یا مجروح می شوند اما زندگی آنها به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر این زلزله قرار می گیرد. زلزله ای که شاید ممکن است 150 سال دیگر رخ دهد،به دلیل عوامل انسانی می تواند چند سال زودتر به وقوع بپیوندد که این مساله ارزش بررسی و دقت و هشدار دادن دارد.

دکتری زلزله شناسی اظهارداشت: هم اکنون برخی از مناطق کشور که دارای گسل های فعال هستند به دلیل جمعیت زیاد، بیش از سایر مناطق ایران در معرض خطر وقوع زلزله قرار دارند. تهران، کرج، تبریز، مشهد، کرمان، بندرعباس و بسیاری از مراکز استان های اصلی اکنون در وضعیت خطر نسبی بالای زلزله قرار دارند. در این بین ریسک خطر وقوع زلزله در پایتخت به دلیل جمعیت زیاد و بلند مرتبه سازی بیش از همه جاست. البته از نظر میزان جابه جایی گسل و گسیختگی گسل ها، هیچ شهری مانند تبریز در ایران نیست.

به گفته وی، میزان جابه جایی گسل ها در شمال تبریز 3 برابر گسل های دیگر است اما جمعیت این شهر و اطراف آن به اندازه پایتخت نیست. جمعیت محدوده تهران و اطراف آن 6 برابر بیشتر از جمعیت متمرکز شهر تبریز است. قدر مسلم میزان ریسک زلزله در تهران بیشتر است. شهرستان کرج نیز تقریبا شرایط مشابه تهران را دارد زیرا در ادامه این شهر قرار گرفته و شرایط مخاطره آمیزی نیز دارد.

آیا فرونشست رابطه ای با زمین لرزه دارد؟

زارع در رابطه با این مساله که آیا وقوع فرونشست می تواند رابطه ای با وقوع زلزله داشته باشد؟ گفت: به طور مشخص لرزه خیزی هم اکنون در امتداد گسل های استان های تهران بیشتر دیده می شود زیرا میزان دستگاه های لرزه نگاری افزایش یافته اما در شرایط مشابه از نظر رخداد به ترتیب در سال های اخیر حتی بیست و پنج سال اخیر( از سال 1375 تا 1400 ) با توجه به سرعت گرفتن برداشت آب از منابع زیرزمینی در استان تهران، در برخی از مناطق تهران، شاهد افزایش میزان زلزله های کوچک بوده ایم.

وی افزود: از سوی دیگر، زلزله ملارد در 29 آذر 1396 در مجاورت ناحیه فرونشست دشت شهریار و ملارد بود. بررسی های ما نشان می دهد که احتمالا آن زمین لرزه با تحریک گسل ها به دلیل فرونشست همراه بوده که البته به این بدین معنا نیست که فرونشست باعث زلزله شده است. معنی اش این است که این ناحیه پتانسیل زلزله را داشت و با وقوع فرونشست این حادثه رخ داد. در واقع یک تحریکی رخ داده و زلزله ملارد با بزرگی 5 ریشتر اتفاق افتاده است.

وی یادآورشد: در شرایط عادی هیچ وقت انتظار نداریم با وقوع زلزله 5ریشتری، تلفاتی به همراه داشته باشیم اما هنگام وقوع این زلزله، یک شب تا صبح، شرایط استان تهران به کلی بهم ریخت و 7 نفر در اثر این حادثه کشته شدند. به گزارش سیناپرس، وی اظهارداشت: عجیب تر اینکه روز 30 آذر 1396 آلوده ترین روز شهر در سال به ثبت رسید که این میزان بالای آلودگی و استرس، آمار مرگ متوفیان شهر تهران را افزایش داد.

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله گفت: این زلزله تشابه زیادی با زلزله لورکا اسپانیا که اردیبهشت رخ داد، داشت. زلزله لورکا نیز با بزرگای 5 ریشتر اتفاق افتاد. طبق برآوردها این زلزله نیز به دلیل تحریک گسل و فرونشست زمین اتفاق افتاده است. در حال حاضر شرایط اقلیمی برخی از نواحی اسپانیا، مشابه ایران است. در اسپانیا نیز مساله خشکسالی و فرونشست مشاهده می شود. البته به شدت ایران نیست.

فرونشست، گسل پیشوا را تهدید می کند

زارع گفت: همچنین بررسی ها نشان می دهد که ما شرایط مشابه ای در کنار گسل پیشوا در وارمین داریم. اکنون فرونشست در این نواحی خیلی سریع در حال اتفاق است. ارزیابی های سال 1399 و 1400نشان می دهد که در بعضی نقاط، فرونشست زمین در دشت ورامین حتی از دشت شهریار بیشتر رکورد زده است؛ عددهای 45 سانتی متر در سال، در برخی از نقاط دشت ورامین بیشتر بوده و حتی 50 سانتی متر هم ثبت شده است.

وی یادآورشد: اکنون شهر پیشوا و ورامین در مجاورت گسل پیشوا قرار دارند. گسل کهریزک نیز در جنوب تهران در مرز بهشت زهرا و باقر شهر و منطقه 20 قرار دارد و جمعیت زیادی در این ناحیه زندگی می کنند. هم اکنون فرونشست در این منطقه، بیش از همه منطقه 19 را تحت تاثیر قرار داده که تا بوستان ولایت( فرودگاه قلعه مرغی سابق) توسعه پیدا کرده است. اکنون مناطق 9، 10 و 21 نیز تحت تاثیر فرونشست جنوب تهران قرار دارند.

وی عنوان کرد: فرونشست جنوب تهران روی تمام گسل های منطقه جنوب غرب و جنوب تهران تاثیر دارد. گسل کهریزک و دشت شهریار به طور مستقیم با گسل رباط کریم ارتباط دارند.  گسل رباط کریم از شهر رباط کریم، شمال فرودگاه بین المللی امام خمینی رد می شود و مرز جنوبی دشت شهریار، گسل رباط کریم را مشخص می کند.

نیازمند اقدام عاجل و قاطع ملی هستیم

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله درباره مدیریت بحران این مساله اظهارداشت: آن چیزی که ما انتظار داریم یک اقدام عاجل و قاطع ملی است. یعنی در کلان حاکمیت باید به این مساله توجه شود. هرساله 120 هزار نفر به جمعیت استان تهران اضافه می شود و این افزایش جمعیت جز ایجاد مشکل حاصل دیگری ندارد.

وی افزود: طی ده سال یک میلیون و دویست نفر به جمعیت تهران اضافه می شود. اگر شهرک های اطراف تهران نیز افزایش یابد، برای تامین آب به شدت دچار مشکل می شویم. آب مورد نیاز این منطقه باید تامین شود، بنابراین افرادی متقاضی آب های زیرزمینی و حفر چاه های غیرقانونی خواهند شد.

به گزارش سیناپرس، این چاه های غیرقانونی را موجودات فرازمینی حفر نمی کنند، همین هموطنان خودمان هستند زیرا تعدادی جمعیت در این ناحیه مستقر شده و عده ای نیز از نبودهای قانونی و مقررات سوء استفاده کرده و از محیط جهت منافع شخصی خودشان بهره می برند. مثلا توجیهاتی مانند نبود اشتغال می آورند.

زارع خاطرنشان کرد: هم اکنون کاری از دست کسی برای خطر وقوع زلزله ساخته نیست اما می توانیم ریسک این خطر را کاهش دهیم. خطر زلزله مربوط به زمین است اما  می توانیم ریسک پدیده فرونشست و زلزله را کاهش دهیم.

وی در پایان گفت: فرونشست از جمله پدیده هایی است که می توایم به روی کاهش خطر آن کار کنیم یعنی ما می توانیم اقدامی انجام دهیم که خطر فرونشست به تدریج کاهش یابد و به سمت حداقل و صفر برسد. مثلا می توانیم طی برنامه ریزی خطر فرونشست 20سال اینده را در استان تهران از ده به دو سانتی متر برسانیم. همچنین می توانیم ریسک فرونشست را با مدیریت جمعیت، صرفه جویی و شیوه زندگی مناسب و بکارگیری امکانات فناوری و تکنولوژی های روز محدودتر کنیم.

گزارش: فرزانه صدقی

 

No tags for this post.