ترس از عقب گرد 20 ساله در افغانستان

به گزارش سیناپرس، تنها مدت کوتاهی از تسلط کامل نیروهای طالبان بر افغانستان می گذرد اما ترس و دلهره یک لحظه ام مردم این کشور را راحت نمی گذارد. عدم اطمینان از آینده مبهمی که پیش روی مردم قرار گرفته و نیز نابسامانی اوضاع، همگی شرایط دشواری را ایجاد کرده اند. 
در این میان، دانشمندان و محققان دانشگاهی افغانستان نگرانی دیگری هم دارند و آن پیش بینی احتمال آسیب وارده به حوزه های پژوهشی و علمی است. در سطح کابل، بیشتر دانشگاه ها و اداره های دولتی تعطیل هستند. طالبان خواستار تداوم فعالیت مقامات شده است اما هیچ چشم اندازی برای آن ندارند و آینده این کشور هنوز به درستی مشخص نیست. 

پس از سرنگونی طالبان در سال 2001 و روی کار آمدن آمریکایی ها در این کشور، با وجود اشغال افغانستان از سوی نیروهای آمریکایی و جنگ و ناامنی موجود در آن، بودجه های بین المللی واریزی به افغانستان افزایش یافت و دانشگاه ها رونق گرفتند. 

اما حالا نظام آکادمیک و دانشگاهیان از امنیت خود می ترسند. آنها همچنین نگران این مسئله هستند که تحقیقات و پژوهش بدون وجود بودجه و آزادی های فردی به تأخیر بیافتد و افراد تحصیل کرده فرار از افغانستان را به حضور در چنین شرایطی ترجیح می دهند. حتی برخی دانشمندان دلواپس این موضوع هستند که مبادا به دلیل مشارکت در همکاری های بین المللی یا به دلیل رشته تحصیلی یا قومیت خود، توسط نیروهای طالبان تحت تعقیب قرار گیرند.

دستاوردهایی که با خون دل به دست آمده اند

به گزارش سیناپرس، وضعیت علمی در افغانستان طی 20 سال گذشته دوران شکوفایی خود را سپری کرده و حالا با ورود دوباره طالبان، بسیاری از محققان از کشور فراری شده اند و کسانی هم که در کشور باقی مانده اند شب و روز با این ترس دست و پنجه نرم می کنند که بودجه های از دست رفته در حوزه های علمی و تهدید به آزار و اذیت از سوی طالبان، شرایط علمی را در این کشور با چالش های گسترده ای مواجه خواهد کرد. 

به عبارتی، آنها بر این باورند که دستاوردهای 20 ساله ای که دانشمندان این کشور زحمات زیادی برایش کشیده اند، با چشم برهم زدنی در حال نابودی است. طبق گزارش های اخیر، میلیاردها دلار از منابع مالی خارج از کشور برای دولت افغانستان مانند دارایی های فدرال آمریکا و اعتبار صندوق بین المللی پول مسدود شده است. 

هنوز مشخص نیست که آیا این بودجه آزاد خواهد شد یا در صورت آزادسازی، چه زمانی انجام می شود و حتی چگونگی تأثیر آن بر دانشگاه ها و فعالیت محققان هنوز در پرده ای از ابهام قرار دارد اما شنیده ها حکایت از آن دارد که بیشتر حقوق کادر دانشگاهی و محققان هنوز پرداخت نشده است. 

در سال 2001 و بعد از حملات 11 سپتامبر به برج های دوقلوی آمریکا، ائتلافی به رهبری آمریکا به افغانستان حمله ور شد و طالبان را سرنگون کرد و دولت جدیدی در سال 2004 روی کار آمد. 

«کنت هلند»، رئیس دانشگاه جهانی جیندال در «سونیپات» هند و رئیس دانشگاه آمریکایی افغانستان در کابل در سال 2017 و 2019 اظهار می کند در سال 2006 زمانی که وارد این کشور شده، تقریبا هیچ پژوهشی در دانشگاه انجام نشده بود و این نشان از نبود فرهنگ پژوهش در افغانستان داشت. 

از سال 2004، بانک جهانی، آژانس آمریکایی توسعه بین المللی و دیگر سازمان های بین المللی به منظور حمایت از امر آموزش، آموزش اعضای هیأت علمی و انجام پژوهش در این کشور، صدها میلیون دلار را به دانشگاه های افغانستان تزریق کردند. حدود 10 دانشگاه دولتی افغانستان از سال 2010 تأسیس یا دوباره تأسیس شده و فعالیت خود را از سر گرفتند و ده ها دانشگاه خصوصی دیگر هم راه اندازی شدند. 

«هلند» می گوید: هزینه های دانشگاه های دولتی از سوی وزارت آموزش عالی تأمین می شوند که سرمایه های آن توسط خیرین بین المللی فراهم می شود. دانشگاه های خصوصی هم هزینه های خود را از منبع دریافت شهریه های دانشجویی تأمین می کنند؛ این در حالی است که هزینه های دانشگاه آمریکایی افغانستان بیشتر توسط دولت آمریکا تأمین می شود. 

امیدها و آرزوها

جمعیت دانشجویی در دانشگاه های دولتی افغانستان از 8000 نفر در سال 2001 به 170 هزار نفر در سال 2018 رسیده است که تا آن زمان یک چهارم دانشجویان دانشگاه ها را زنان تشکیل می دادند. اگرچه سهم افغانستان از ژورنال های بین المللی بسیار اندک و ناچیز است اما شمار مقالاتی که به طور سالیانه در پایگاه اسکوپوس به ثبت می رسید از 71 مقاله در سال 2011 به 285 مقاله در سال 2019 رسید که افزایش چشمگیری داشته و نشان از پیشرفت حوزه های علمی در افغانستان دارد. 

«شکاردخت جعفری» فیزیکدان پزشکی در دانشگاه Surrey در «گیلدفورد» انگلستان که اصالتا افغانستانی است، از سال 2001 پیشرفت های زیادی را چون رشد فزاینده ثبت نام دانشجویان دختر تا افزایش تولید در موضوعاتی از سرطان گرفته تا زمین شناسی تجربه کرده است. اما با وجود شرایط کنونی، او از رکودی می ترسد که در زمینه های علمی و پیشرفت تحقیق و پژوهش رخ داده است. 

دانشمندان در معرض خطر و تهدید

به گزارش سیناپرس، دانشمندان افغانستانی که در این کشور ماندگار شده اند، از جمله محققانی هستند که در خارج از کشور به دنبال پناهندگی هستند. «رز اندرسون»، مدیر سازمان بشردوستانه در معرض خطر (SAR) واقع در نیویورک که دانشمندان تهدید شده را پناهگاه امن دانشگاه ها می داند، معتقد است که تنها در ماه اوت، این سازمان بیش از 500 درخواست از مردم افغانستان دریافت کرده است که نشان از تلاش آنها برای خروج از وطنشان دارد. 

گروه دیگری هم نگران هستند که به دلیل تحصیل در خارج از کشور یا داشتن ارتباطات بین المللی، به فهرست طالبان برای انتقام اضافه شوند. «اندرسون» بر این باور است که تقریبا تمام ترس از هدف قرار گرفتن توسط طالبان به دلیل حمایت از تحقیقات آزاد و انتقادی و احترام به حقوق بشر و حقوق زنان است. از این رو، بسیاری از حامیان این حوزه ها در حال حاضر یا مخفی شده اند یا قصد دارند به کشورهای همسایه فرار کنند. 

به گزارش nature، «اندرسون» اظهار داشته است که تاکنون 164 مؤسسه آموزشی در دنیا برای میزبانی از محققان و دانشمندان افغانستانی اعلام آمادگی کرده اند و سازمان SAR هم از دولت های آمریکایی و اروپایی درخواست کرده تا در سریع ترین زمان ممکن روادید را تمدید کرده و به پروازهایی برای خروج دانشمندان از افغانستان ادامه دهند.

درخواست حمایت

دانشمندان افغانستانی نیز نگران آینده تحقیق و پژوهش در این کشور هستند. طالبان اولویتی برای امر پژوهش تعیین نکرده و این امر می تواند نگران کننده باشد. او نمی داند دانشگاه ها بدون حمایت مالی بین المللی چگونه می توانند از عهده امور خود برآیند و آیا قادر خواهند بود بودجه ای به پژوهش اختصاص دهند یا خیر. 

یکی از دانشمندان ساکن کابل و عضو آکادمی علوم آکادمی علوم افغانستان می گوید: با ادامه این اوضاع، دیگر فرد تحصیل کرده ای در کشور باقی نخواهد ماند. به عنوان مثال، این آکادمی حدود 200 دانشمند و 160 عضو هیأت علمی دیگر را با بودجه سالانه حدود 3/5 میلیون دلار استخدام کرده است. 
این شرایط در حالی است که هنوز مشخص نیست آیا جامعه بین الملل، دولت جدید افغانستان را به رسمیت می شناسد و به تأمین بودجه خود ادامه می دهد یا خیر. محققان امیدوارند که این شرایط باعث رها شدن اوضاع علمی در کشور نشود تا بتوانند آینده ای روشن برای خود و فرزندانشان بسازند. 

گزارش:ندا اظهری

No tags for this post.