نانوذراتی که آلزایمر را هدف قرار می‌دهند
به این ترتیب چنانچه جوامع مختلف آمادگی لازم برای پاسخگویی به نیازهای این گروه از افراد را نداشته باشند، با بحران سالمندی و مشکلات و عوارض شایع سالمندان مواجه می‌شود که هزینه‌های سنگینی را به خانواده‌ها و جوامع تحمیل خواهد کرد. یکی از این عوارضی که می‌تواند تهدیدی علیه سالمندان باشد، بیماری آلزایمر است که می‌تواند محدودیت‌های بسیاری برای این گروه از افراد ایجاد کند.
آلزایمر بیماری مربوط به مغز است. ماهیت آسیب شناختی این بیماری نخستین بار سال 1906 میلادی از سوی یک پزشک آلمانی به نام آلویس آلزایمر توصیف و این بیماری نیز به نام همین پزشک نامگذاری شد. با افزایش سن، توانایی های جسمی و ذهنی بتدریج کاهش پیدا می کند. مغز نیز مانند دیگر قسمت های بدن دچار تحلیل و تغییراتی می شود که ممکن است در نهایت به زوال عقل منجر شود.
بیمــاری آلزایمر از شایع تـــــرین بیماری هایی است که در نتیجه زوال عقل ایجاد می شود. این بیماری از مشکلات شایع دوران سالمندی است. گرچه بسیاری از افراد تصور می کنند آلزایمر بیماری دنیای امروز است، اما شواهد نشان می دهد حتی پیش از این که علم پزشکی این بیماری را تشخیص دهد نیز ردپای این بیماری در میان جوامع وجود داشته که آن زمان تشخیص داده نمی شده است. البته باید پذیرفت در زندگی امروزی عوامل زمینه سازی وجود دارد که در افزایش میزان شیوع این بیماری نقش بسیار مهمی داشته است. باوجود تلاش هایی که در زمینه شناخت هر چه بهتر بیماری آلزایمر انجام شده هنوز راه درمان قطعی برای این بیماری پیدا نشده، هر چند پیشرفت های زیادی برای کنترل این بیماری به دست آمده است. برای پیشگیری از این بیماری نیز هیچ راهکار قطعی وجود ندارد. البته بدون تردید از بین بردن یا کاهش عوامل خطرساز می تواند از ابتلا به این بیماری پیشگیری کند. گروهی از پژوهشگران دانشکده مهندسی پزشکی دانشگاه صنعتی امیرکبیر با هدف درمان و پیشگیری از بیماری آلزایمر در اقدامی ابتکاری دو نانوذره را به عنوان راهکاری برای درمان و پیشگیری از ابتلا به این بیماری بررسی کرده اند. آنها در این طرح تحقیقاتی به نتایج موفقیت آمیزی دست یافته اند.
عوامل بیماری زا در دام نانوذرات
دکتر مجتبی انصاری، دانش آموخته مقطع دکتری در رشته مهندسی پزشکی دانشگاه صنعتی امیرکبیر و مجری این طرح تحقیقاتی در گفت وگو با جام جم می گوید: در افرادی که به بیماری آلزایمر مبتلا می شوند، نوعی پروتئین به نام آمیلوئید بتا در فاصله بین سلول های عصبی در مغز تجمع پیدا می کند که در نهایت به قطع ارتباط بین سلول های عصبی با یکدیگر منجر خواهد شد.
تجمع آمیلوئیدهای بتا موجب شکل گیری ساختارهایی به نام فیبریل می شود که این فیبریل ها موجب سمی شدن و تخریب نورون ها و در نتیجه کوچک شدن مغز و در نهایت موجب ابتلا به بیماری آلزایمر خواهد شد. هدف از انجام این مطالعات استفاده از نانوذرات به عنوان راهکاری برای پیشگیری از تجمع این پروتئین ها در مغز بوده است. در این بیماری ساختارهایی به نام آمیلوئید بتا در فواصل بین سلول های عصبی تجمع می کنند که موجب قطع ارتباطات بین سلولی می شود. این امر در نهایت موجب مرگ سلولی شده و بتدریج تعداد سلول ها در مغز کاهش پیدا کرده و مغز نیز کوچک تر می شود.
نانوذره دیگری که در این طرح تحقیقاتی مورد مطالعه قرار داده ایم نانوذره مغناطیسی اکسید آهن اصلاح شده با بتاسیکلودکسترین است. نانوذرات مغناطیسی اکسید آهن این قابلیت را دارند که به میدان مغناطیسی خارجی پاسخ می دهند و با استفاده از میدان خارجی می توان این ذرات را هدایت کرد. روی سطح این ذرات را با ماده ای به نام بتاسیکلو دکسترین پوشش داده ایم.
این ماده به طور اختصاصی با ساختارهای آمیلوئید بتا متصل می شود و از برهم کنش مناسبی با این ساختارها برخوردار است. ما از این ذرات به عنوان یکی از اجزای سیستم تصفیه کننده خون استفاده کرده ایم. این ذرات با خون برهم کنش نشان می دهد و پاتوژن ها یا عوامل بیماری زا را به دام می اندازد. در نهایت با اعمال میدان خارجی بعد از به دام انداختن پاتوژن ها می توان این ذرات را از خون جدا کرد. لذا این ذرات به عنوان عامل تصفیه کننده خون مورد استفاده قرار می گیرد.
از پیشگیری تا درمان
وی درباره علت انتخاب این دو نانوذره می گوید: به منظور استفاده از نانوذرات برای درمان و پیشگیری از بیماری آلزایمر دو نانوذره آسیل پلی کاپرولاکتون و نانوذرات مغناطیسی اصلاح شده با بتاسیکلودکسترین را انتخاب کردیم. نانو ذرات آسیل پلی کاپرولاکتون، ذراتی آب گریز هستند. از سوی دیگر ساختارهایی که در مغز تجمع پیدا می کند نیز آب گریز هستند.
بنابراین برهم کنش فیزیکی مناسبی بین آنها ایجاد می شود. یکی از دیگر مزیت های این نانوذرات این است که این ذرات زیست سازگار هستند و هیچ گونه سمی در بدن ایجاد نمی کنند و براحتی در سیستم بدن از بین می رود، بدون این که عارضه جانبی همراه داشته باشند. یکی از مهم ترین ویژگی های نانوذرات مغناطیسی اکسید آهن این است که می توان این ذرات را با استفاده از اعمال میدان مغناطیسی هدایت کرد و به هر نقطه ای از بدن که مورد نظر باشد، انتقال داد. در حقیقت می توان پس از جداسازی عوامل بیماری زا این ذرات را با استفاده از یک میدان خارجی تحت کنترل قرار داده و از بدن خارج کرد. پوشش اضافه شده روی این ذرات موجب می شود این ذرات به طور اختصاصی به ساختارهای ایجاد شده در مغز متصل شوند. بنابراین یکی از این ذرات به عنوان حامل دارو مورد استفاده قرار می گیرد و نانوذره دیگر به عنوان جزئی از سیستم تصفیه کننده خون کاربرد دارد.
دکتر انصاری درباره امکان استفاده از این نانوذرات به عنوان یک راهکار درمانی می گوید: روند پیشرفت بیماری آلزایمر با توجه به شرایط و پیشینه زندگی در افراد مختلف، متفاوت است. علاوه بر این اقدامات مراقبتی و درمانی نیز می تواند در روند پیشرفت این بیماری اثرگذار باشد. گاهی پیشرفت این بیماری ده سال به طول می انجامد. در نخستین مرحله از بیماری علائم بیماری بتدرج ظاهر می شود و مشکلاتی را برای فرد ایجاد می کند. در مرحله بعد همه علائم بروز پیدا می کند و بیمار در این شرایط دیگر قادر نیست به تنهایی به زندگی ادامه دهد. در سومین مرحله از روند این بیماری بخش های زیادی از مغز درگیر می شود و به این ترتیب علاوه بر مشکلات ذهنی فرد با مشکلات جسمی نیز مواجه می شود که این محدودیت موجب می شود زندگی بیمار بیش از پیش به افراد دیگر وابسته باشد.
به گزارش جام جم آنلاین،این داروهای نانوساختار پروتئین های آمیلوئید بتا به طور خود به خود در ساختار بدن تولید می شود این پروتئین ها از ماده پیش ساز آمیلوئید مشتق می شود و زمانی که میزان تولید و حذف این مواد از بدن هماهنگ نباشد این پروتئین ها در فواصل بین سلولی رسوب می کنند. این ساختارها در کل بدن در حال گردش هستند. زمانی که بیماری آغاز می شود با استفاده از این داروها می توان روند پیشرفت بیماری را به تاخیر انداخت. بیماری آلزایمر در یک دوره زمانی کوتاه رشد چشمگیری دارد. این دارو می تواند در کند شدن پیشرفت بیماری نقش اثرگذاری داشته باشد. در حقیقت نمی توان از این روش به عنوان راهکار درمانی استفاده کرد؛ مگر این که بیماری در مراحل اولیه باشد. در حقیقت مصرف مرتب این دارو در فردی که از زمینه ژنتیک ابتلا به این بیماری برخوردار است نقش یک عامل پیشگیری کننده را دارد.
وی در پایان درباره مسیر بعدی این طرح تحقیقاتی می گوید: نتایج به دست آمده از این تحقیقات در دو بخش جداگانه قابل استفاده است. یکی از این نانوذرات را می توان به عنوان حامل دارویی مورد استفاده قرار داد. نانوذره دیگر به عنوان تصفیه کننده خون و جداکننده عوامل بیماری زا از خون کاربرد دارد. در حقیقت این نانوذرات به پروتئین های آمیلوئیدی متصل شده و مانع تجمع آنها در سلول های عصبی مغز می شود. این طرح تحقیقاتی در مرحله آزمایشگاهی از این تحقیقات با نتایج قابل قبولی همراه بوده است و پیش بینی می شود با اجرایی شدن این طرح در کشور بتوان به روش جدیدی برای پیشرفت در استراتژی های درمانی برای این بیماری دست یافت.
