سرنگونی نظام سلامت استان‌های کم برخوردار با پاندمی کرونا

سازمان بهداشت جهانی، سلامتی و مراقبت‌های بهداشتی اولیه را به عنوان حق همه مردم جامعه معرفی نموده است. در جهت دستیابی به این هدف، نظام‌های سلامت در دنیا با مشکلات متعددی مواجه هستند و کشور ایران نیز همانند سایر کشورها نیز از این موضوع مستثنی نیست. با این حال همواره در میان جامعه محققان تلاش‌هایی در جهت شناسایی این مشکلات و پیداکردن راه حل‌های مطمئن برای آن‌ها در جریان بوده است.
این در حالی است که در ابتدای سال 2021 و همزمان با برگزاری مناسبت‌های سال جدید میلادی در کشورهای مختلف جهان، ویروس جدید کرونا از شهر ووهان چین به سراسر دنیا منتشر شد. این بیماری، به طور رسمی توسط سازمان بهداشت جهانی به نام کووید 19 شناخته شد و از همان زمان تاکنون، جای جای نواحی زیست انسان ها در کره زمین در تکاپو برای مقابله با آن بوده است. همین موضوع باعث شده که توجه به بهداشت و درمان به عنوان یک اصل کلی، به شکل نامیدکننده ای در مناطق کمتر توسعه یافته با افول روبرو شود.
در همین زمینه، پژوهشگرانی از دانشگاه علوم پزشکی زاهدان مطالعه ای را انجام داده‌اند که در آن به تشدید چالش‌های حوزه سلامت در استان‌های کم برخوردار تحت تأثیر پاندمی کرونا پرداخته شده است.
آن‌ها در این مطالعه، مشکلات و چالش‌های حوزه بهداشت و درمان در استان‌های کم برخوردار کشور را در دو گروه کلی شامل عوامل درون نظام سلامت کشور و عوامل بیرون نظام سلامت کشور دسته بندی کرده و به تشریح هرکدام پرداخته‌اند.
طبق بررسی‌های انجام شده در این تحقیق که نتایج آن به صورت نامه ای به سردبیر «فصل‌نامه دانشگاه علوم پزشکی جیرفت» منتشر شده‌اند، عوامل درون نظام سلامت که باعث بروز مشکلات و چالش‌های حوزه بهداشت و درمان در استان‌های کم برخوردار کشور در پی بیماری عالم گیر کووید 19 شده‌اند، شامل موارد زیر هستند:
1) کمبود نیروی انسانی
2) کمبود تجهیزات و منابع غیر مادی به ویژه تخت بیمارستانی
3) ضعف در ارتباطات و تعامل بین کادر بهداشتی درمانی و مردم
4) خلأ اخلاق حرفه ای در بین برخی کارکنان نظام سلامت
5) ازدحام جمعیت جهت دریافت خدمات در مراکز درمانی دولتی
6) کاهش اعتماد مردم به مراکز درمانی دولتی
7) عدم توجه به ظرفیت‌های درآمدزا از جمله گردشگری پزشکی
8) بهره برداری ضعیف از ظرفیت بزرگ خیرین سلامت
9) مدیریت ضعیف برنامه‌های ملی همچون برنامه پزشک خانواده شهری و نظام ارجاع
10) ترددهای غیر مجاز مرزی
همچنین به گفته مصطفی پیوند، پژوهشگر اپیدمیولوژی کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان و همکارانش، عوامل زیر نیز به عنوان عوامل بیرون نظام سلامت در ایجاد مشکلات و چالش‌های حوزه بهداشت و درمان در استان‌های کم برخوردار کشور مطرح هستند:
1) عوامل اقتصادی
2) عوامل فرهنگی
3) پراکندگی جمعیت در مناطق کم برخوردار
4) تأثیر تحریم‌ها
5) مشکلات بیمه‌های سلامت
6) مدارک هویتی مردم
این محققان می‌افزایند: «همه این موارد نشان می‌دهند که استان‌های کم برخوردار در شاخص‌های توسعه در شرایط مناسبی قرار ندارند. از طرفی پاندمی کرونا نیز بر این شاخص‌ها اثرگذار است».
به اعتقاد آن ها، «بنابراین با عنایت به محرومیت مضاعف مردم این استان‌ها نیاز است تا مسئولین استانی، کشوری و خیرین در حوزه سلامت، تلاش بیشتری را جهت رفع این نابرابری‌ها در سطوح ملی و استانی داشته باشند تا شاهد رفع غبار کمتر توسعه یافتگی و مشکلات سلامت در این استان‌ها باشیم».
این یافته‌ها حاکی از آن هستند که توزیع عادلانه خدمات بهداشتی درمانی و نیروی انسانی از مهم‌ترین راهکارهای برون رفت از این چالش است و باید توسط سیاست گذاران نظام سلامت و مجریان آن مورد توجه جدی قرار گیرد.