از زلزله 1382 بم تا زمین لرزه 1396 سرپل ذهاب

گسل زمین لرزه ای از قبل از زلزله به عنوان گسل بم شناخته شده بود. بیشترین شدت خسارت ها در بم و براوات بود، بیشترین آسیب در شعاع 16 کیلومتری اطراف شهر متمرکز شد. ضمنا غرب شهر که از گسل دور بود بسیار کم آسیب دید ولی شرق شهر که روی گسل قرار داشت تقریبا کامل تخریب شد.
شهرک رزمندگان بم که در همین بخش شرقی شهر بود، با کیقیت بد ساخت بناهایی که تا قبل از 5-10-1382 ایجاد شده بودند یکی از قتلگاه های زلزله بم شد. گزارش ثبت احول 26،271 نفر کشته و حدود  30،000 نفر زخمی (از کل جمعیت حدود 100 هزار نفری بم در آن زمان) را نشان می دهد. از نظر تلفات انسانی، این زمین لرزه پرتلفات ترین حادثه قرن اخیر ایران بود. بعضی قربانیان در حالی که خواب بودند فوت کردند. یازده هزار دانش آموز کشته شدند و حدود 1100 نفر از 5400 پرسنل آموزش محلی نیز کشته شدند. این مسئله مشکل مهمی برای سیستم آموزش محلی ایجاد کرد.
حدود 90درصد از ساختمان ها و زیرساخت ها در بم آسیب دیدند یا تخریب شدند، 70٪ خانه ها به طور کامل تخریب شدند. یک پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی تهران توسط دکتر طهماسبی و همکاران روی 210 قربانی زلزله بم  نشان داد که به طور متوسط، هر فرد 1.9 ساعت را در زیر ساختمان های تخریب شده گذرانده است. در میان قربانیان، 32 نفر دچار اختلال در عملکرد کلیه شده بودند و شکستگی در استخوان های آنها شایع بود. در نتیجه این شکستگی ها آسیب های عصبی نیز شایع بود.
 قبل از چهاردهمین سالروز زلزله بم در ساعت  21:48، در 21 آبان 96 نیز در شمال سر پل ذهاب در استان کرمانشاه یک زلزله با بزرگای 7.3  Mw7.3 برای حدود 30 ثانیه منطقه را به لرزه درآورد. زمین لرزه در نزدیکی مرز ایران و عراق و عمق 18 کیلومتری گزارش شد. گسل زمین لرزه ای هرگز به سطح زمین نرسید ولی مطالعات زلزله شناختی و نقشه برداری نشان داد که صفحه گسل تقریبا افقی و با شیب ملایم 16 به سوی شرق قرار گرفته و پی سنگ سخت را در این ناحیه گسیخته است.

پس لرزه های این زلزله حدود 2 سال بعد از وقوع آن ادامه یافت. به دلیل این زمین لرزه، 620 نفر کشته، 8000 نفر زخمی، 70000 نفر آواره و بیش از 12000 ساختمان آسیب دید. کل جمعیت حدود 100 هزار نفر بود و این در حالی بود که در شهر سرپل ذهاب در نزدیکی کانون زلزله حدود 40 هزار نفر زندگی می کردند. بیشترین تلفات در سرپل ذهاب، قصرشیرین و ثلاث باباجانی گزارش شد. به گزارش سیناپرس ،بیشترین تعداد (559 مرگ) مربوط به شهر سرپل ذهاب بود، حدود 200 نفر از آنها از منطقه کوچکی به نام محله فولادی (خانه های تازه ساز و بی کیفیت، ساخته شده بر روی خاک دستی و بر روی زمین های کشاورزی در کنار رودخانه) بودند.
از تخریب های زلزله سر پل ذهاب1396 در ساختمان هایی رخ داد که پس از زلزله 1382 بم در ایران طبق آیین نامه طرح ساختمان ها در برابر زلزله ساخته شده بودند. با این حال، حدود 80٪ تخریب ها در ساختمان های بدون قاب، در مناطق شهری و روستایی رخ داده است. از جمله ساختمان های جدید دو بیمارستان تازه احداث سرپل ذهاب و اسلام آباد بودند.
از ارزیابی های اولیه می توان فهمید که تلفات عمده به ساختمان های تازه ساخته شده یا بازسازی شده مربوط بودند. بنابراین، می توانیم بپرسیم، علی رغم وجود و اجرای آیین نامه زلزله 2800 در ایران، چرا ساختمان های تازه احداث شده یا بازسازی شده تخریب می شوند و باعث ویرانی و تلفات به این بزرگی می شوند؟

 

مهدی زارع-استاد پژوهشگاه بین امللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله

 

No tags for this post.