راهکارهای حذف اخبار جعلی از متن جامعه

در عصر پساحقیقت، با ظهور زیرساخت  های ارتباطی جدید نظیر شبکه  ها و پیام رسان  های اجتماعی، مسیر ارتباط  گیری با افکار عمومی و شکل  گیری آن نسبت به گذشته دگرگون  شده و توییت ها می  توانند توده  ها را بسیج کنند و نتایجی را به دست آورند که چند سال پیش  ازاین غیرقابل تصور بود. در این عصر، گسترش خبـر جعـلی منجر به عادی  سازی دروغ و نسبی سازی حقیقت شده و ارزش و اعتبار رسانه  ها در مقایسه با عقـاید شخصی کمرنگ  تر می  شود. خبر جعلی ازآن  جهت که قادر است آگاهی مخاطبان را تغییر دهد به چالشی برای جوامع تبدیل شده است.

بنا بر عقیده صاحب نظران، این موضوع ازآن  جهت دارای اهمیت است که خبر در جوامع دموکراتیک نقش ویژه  ای را ایفا می  کند. به عبارت دیگر، خبر، منبع کلیدی دریافت اطلاعات دقیق در مورد پدیده  های سیاسی و اجتماعی است که به فرایند اطلاع رسانی و شکل  گیری افکار عمومی و به  تبع آن انتخاب  های عمومی بر اساس نظام هزینه و فایده کمک می  کند. حال اگر این خبر، جعلی باشد مباحث عمومی و دموکراتیک از منبع دچار اختلال و انحراف می  شود. به عبارت دیگر خبر جعلی، برخی از ویژگی  های رسانه ای جدید همچون تسهیل فرایند دموکراسی در جوامع را با چالش مواجه می  سازد.

در همین رابطه یک فعالیت پژوهشی توسط محققان دانشگاه صداوسیما و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات انجام شده است که در آن با بررسی جامع منابع علمی موجود و انجام مصاحبه عمیق، چهار مضمون سازمان  یافته شامل «تفاوت خبر جعلی با خبر»، «تشابه خبر جعلی با خبر»، «اهداف» و «پیامدهای» خبر جعلی با کمک روش تحلیل مضمون ارائه شده  اند.

بنا بر نتایج این تحقیق، خبر جعلی در مؤلفه  هایی چون قالب خبری و سازمانی و حرفه  ای بودن، مشابه و در مؤلفه  هایی چون تولید بر بستر رسانه  های غیررسمی متمایز از خبر واقعی است.

بر این اساس، خبر جعلی با اهدافی چون تشکیل جنگ روانی و تأمین منافع مالی، سیاسی و ایدئولوژیک تولیدکنندگان منتشر می  شود. چنین خبری پیامدهایی نظیر به مخاطره انداختن امنیت ملی و روان عمومی جامعه و بالابردن احتمال تصمیم  گیری مبتنی بر اطلاعات غلط را در پی دارد.

در این خصوص، محمدحسین آزادی، محقق علوم ارتباطات دانشگاه صداوسیما و همکارانش می گویند: «تولید خبر جعلی با خصوصیاتی نظیر هدفمند بودن، عوام  فریبی، بی اعتبارساختن گزارش رسانه  ها و سازمان  های رسمی و تأمین منافع مالی، سیاسی و ایدئولوژیک تولیدکنندگان به  نوعی قابل تحلیل با نظریه جنگ روانی است».

به گفته آن  ها، «نظریه جنگ روانی تأثیرگذاری را برنامه  ریزی  شده و به  منظور تغییر نظرها، احساسات، موضع  گیری  ها و رفتار گروه  های مرجع به  منظور تحقق سیاست  های مدنظر می  داند. لذا با توجه به این یافته  ها باید هدف خبر جعلی را جنگ روانی دانست که در دنیای امروز با ارائه اطلاعات مخدوش علیه عقاید و باورهای اعضای جامعه اقدام می  کند».

طبق بررسی  های این پژوهش، خبر جعلی پیامدهای مهمی را برای جوامع به دنبال دارد. از همین رو کشورها و سازمان  های مختلف به دنبال راهکارهایی برای مقابله با این پدیده هستند. درواقع خبر جعلی با ارائه اطلاعات غلط و گمراه  کننده به مردم، باعث افزایش احتمال به  اشتباه افتادن آن  ها در تصمیم  گیری  های مهمی همچون انتخابات و رفراندوم  های عمومی می  شود و ازاین  رو دموکراسی و مردم سالاری را با بحران مواجه می  کند.

آزادی و همکارانش بر اساس یافته  های پژوهش خود که در فصل نامه علمی پژوهشی «رسانه  های دیداری و شنیداری» وابسته به دانشگاه صدا و سیما منتشر شده  اند، پیشنهادهای زیر را برای رهایی از تبعات نامطلوب چنین خبرهایی ارائه داده  اند:

– تنظیم گری فضای آنلاین کشور: در این خصوص بایستی اقداماتی برای تنظیم  گری و قانون  گذاری در مسیر مقابله با خبر جعلی و تولیدکنندگان آن صورت گیرد و از این طریق از تولید و چرخش اطلاعات مخرب آنلاین به  خصوص خبرهای جعلی جلوگیری شود.

– آگاه  سازی عمومی نسبت به پدیده خبر جعلی، اهداف و پیامدهای آن: در این راستا، از طریق تولید برنامه  های رادیویی و تلویزیونی، چاپ جزوات و بولتن  های آموزشی، برگزاری سمینارها، دوره  ها و کارگاه  های تخصصی به ارتقای آگاهی، مهارت و سطح سواد رسانه  ای کاربران اقدام شود.

– ارتقای اعتماد عمومی و اعتبار رسانه  های رسمی: چنانچه پیش  تر نیز اشاره شد، تولید خبر جعلی جایگاه رسانه  های رسمی را نیز متزلزل می  سازد. بنابراین، لازم است این رسانه  ها با رعایت اصل بی  طرفی، پاسخگویی به هنگام به نیازهای اطلاعاتی جامعه، شفاف  سازی منابع و شواهد خبری خود، تصحیح و پوزش خواستن از مخاطبان و همین  طور پوشش سلایق و نظرات سیاسی و اجتماعی مختلف جامعه در مسیر ارتقای اعتماد و اعتبار رسانه  ای خود گام بردارند».

گزارش: محمدرضا دلفیه

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا