دانشگاه ها دچار زوال شده اند
در دنیای امروز، دانشگاه مرجعیت اصلی توسعه دانش، فرهنگ و اجتماع هر ملت را دارد و رسالت اصلی آن، تولید انسان دانشگاهی و هویت دانشگاهی فرهیخته، مولد و توانمند در افرادی است که به عنوان پیش آهنگان علم و فرهنگ عمل می کنند. منظور از انسان دانشگاهی فردی است که بتواند ارزش ها و باورها یا فرهنگ دانشگاهی را در خود، درونی سازد.
او کسی است که شیوه زندگی دانشگاهی را در دانشگاه آموخته است، یعنی گفتگو می کند، نقد می کند، می نویسد، تفکر انتقادی داشته و فکری مولد و زایا دارد. درواقع موضوع فرهنگ در نهاد آموزش عالی و دانشگاه به عنوان یکی از عناصر فرهنگ ساز جامعه اهمیتی دوچندان دارد.
دانشگاه ایرانی ایستا نیست، ولی درحال بازتولید پریشانی در کلیه زمینه های اجتماعی است. درواقع اگر ایده دانشگاه با واقعیت دانشگاه مقایسه شود می توان دریافت فاصله بسیار است و دانشگاه دچار زوال شده است.
به بیان متخصصان، مطالعات مربوط به فرهنگ دانشگاهی، نزدیک به چهار دهه است که در مطالعات خارجی مطرح می شود. اما علیرغم این امر، مقوله فوق چندان مورد توجه پژوهشگران داخلی قرار نگرفته است و هنوز هم از فقر شدید ادبیات نظری رنج می برد. این در حالی است که خیلی از آسیب ها از جمله افت تحصیلی، پایین آمدن کیفیت آموزش و تحقیق دانشگاهی، وضعیت نابسامان و غیر اثربخش تدریس و مواردی از این قبیل تضعیف یا مخدوش شدن فضا و فرهنگ دانشگاهی هستند.
برای کمک به درک بهتر این موضوع مهم و فرایندهای دخیل در آن، گروهی چهار نفره از پژوهشگران کشور از دانشگاه شهید بهشتی و مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، مطالعه ای را انجام داده اند که در آن به آسیب شناسی فرهنگ دانشگاهی در ایران پرداخته شده است.
در این پژوهش کیفی که با روش تحلیل محتوا انجام شده است، کلیه مقاله های مرتبط با موضوع و موجود در پایگاه های اطلاع رسانی جهاد دانشگاهی، مجلات تخصصی نور و بانک اطلاعات نشریات کشور بررسی شده و مورد تجزیه و تحلیل واقع شده اند.
بر اساس یافته های این پژوهش، فرهنگ دانشگاهی در ایران از جنبه های متعددی دچار آسیب است و نیاز به توجه و برنامه ریزی سیستماتیک برای حل این معضلات دارد.
در این خصوص، یوسف نامور، محقق دانشگاه شهید بهشتی و همکارانش، «دانشگاه ایرانی ایستا نیست، ولی درحال بازتولید پریشانی در کلیه زمینه های اجتماعی است. درواقع اگر ایده دانشگاه با واقعیت دانشگاه مقایسه شود می توان دریافت فاصله بسیار است و دانشگاه دچار زوال شده است».
به عقیده آن ها،دانشگاه در حال حاضر متخصصی را تربیت می کند که به محض فارغ التحصیلی به دنبال آن است که ما مدرکش به هر قیمت، قبایی برای خودش بدوزد، بدون این که برای مشکلات فعلی و بهبود آینده جامعه فکری بکند. این امر منجر به زوال اخلاق حرفه ای و فرهنگ دانشگاهی می شود.
طبق این یافته ها که در فصل نامه علمی پژوهشی «رهیافتی نو در مدیریت آموزشی» متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی منتشر شده اند، توسعه مطلوب اخلاق حرفه ای با قاعده نویسی ها و دستورالعمل های رسمی و اداری و یا پند و اندرزها و گفتارهای بیرونی حاصل نمی شود. بلکه از طریق بسترهای تعامل و کنش های ارتباطی خود عاملان و طی فرایندهای واقعی در متن زندگی علمی آن ها میسر می گردد.
نامور و همکارانش برای کاستن از آسیب های مطرح شده در حوزه فرهنگ دانشگاهی، پیشنهادهایی را نیز به شرح زیر ارائه داده اند:
– اعطای استقلال و اختیارات به دانشگاه ها
– برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در جهت تضمین و ارتقای آزادی بیان
– انتخاب مدیران دانشگاهی بر اساس صلاحیت ها و شایستگی های مدیریت و بدون ضابطه های سیاسی و رانتی
– تدوین قوانین تشویقی جهت رعایت هنجارهای علمی
– تقویت اجتماعات و همکاری های علمی و در نتیجه بهبود ارتباطات علمی
– اولویت دادن به پژوهش های گروهی در جهت تقویت روحیه کار گروهی و جمعی
– بازنگری در محتوای دروس و همچنین به کارگیری سبک های فعالانه آموزش
– ایجاد معیارهای شفاف و علمی در ارزیابی نوع توجه به مقوله نادیده انگاشته شدن فرهنگ دانشگاهی در سیاستگذاری های دانشگاهی
– توسعه همکاری دانشجویان با یکدیگر در فرآیندهای یادگیری
– تقویت فرایندهای جامعه پذیری دانشجویان.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.
